Նեմրութ

Նեմրութ
	Եւոնեսքոյի Համաշխարհային Ժառանգութեան Յուշարձան
Տեսակ	լեռ
Երկիր	Թուրքիա
Վարչատարածքային միաւոր	Ատըյաման
Լեռնաշղթայ	Հայկական Տաւրոս
Բարձրութիւնը ծովու մակարդակէն	2150 մեթր
Յարաբերական; բարձրութիւն	2134 մ․
Մակերես	11 հեկտար

Նեմրութ լեռ, (թրք․՝ Nemrut Dağı, քրտերէն՝ Çiyayê Nemrûdê , յուն․՝ Νεμρούτ կամ Νεμρώδ)․ 2134 մ․ բարձրութեամբ, մաս կը կազմէ Հայկական Տաւրոսեան լեռնաշղթային եւ կը գտնուի Պատմական Հայաստանի եւ Կիլիկիոյ միջեւ։ Նեմրութ լեռը կ՛ իշխէ Եփրատին հովիտին, Քեահթա Kâhta եւ Ատըյաման Adıyaman քաղաքներուն վրայ։ Լեռը նշանաւոր կը դառնայ երբ անոր գագաթին արեւելեան եւ արեւմտեան արհեստական դամբարանադաշտերուն վրայ ԺԹ․ դարուն (1881), կը յայտնաբերուի պաշտամունքային փառահեղ սրբավայր համալիրը՝ Կոմմագէնի Անտիոքոս Ա․ Երուանդունի թագաւորի (Հելլենիստական շրջան) կառուցած դամբարանաբլուր-սրբավայրը։ Վայրը, 1987-էն ներառնուած է Եունեսքոյի Համաշխարհային Ժառանգութեան ցանկին մէջ։ 1988-ին թրքական պետութիւնը լեռը «Ազգային պուրակ» կը հռչակէ։

Առիւծ պահակը, նկարուած արեւելեան հարթակի հիւսիս-արեւելեան անկիւնէն

Հակիրճ տեղեկութիւններ

Անտիոքոս Ա․ (կամ՝ Ատիոխոս Ἀντίοχος) Կոմմագէնի Երուանդունի թագաւորը (Ք․Ա․ 69-38), ծանօթ իբրեւ «Անտիոքոս Աստուածը, Արդար, Վսեմ, Հռոմէացիներուն բարեկամ եւ յունասէր» (Ἀντίοχος ὁ Θεὸς Δίκαιος Ἐπιφανὴς Φιλορωμαῖος Φιλέλλην), Նեմրութ լերան գագաթին արեւելեան եւ արեւմտեան արհեստական դամբարանադաշտերուն վրայ պաշտամունքի յուշարձաններ կը կառուցէ իր դամբարանին համար։

Պաշտամունքի յուշարձան

Նկար․ ժամադիտութեան առիւծ քանդակ

Կոնաձեւ արհեստական դամբարանաբլուրը կառուցուած է մանր քարերով, առանց շաղախի եւ ունի 50 մ․ բարձրութիւն։ Անոր արեւելեան եւ արեւմտեան կողմերը կանգնեցուած են (ներկայիս աւերակ, կործանուած վիճակի մէջ) մօտաւորապէս 8 մ․ բարձրութեամբ նոյնանման բարձրաքանդակ արձանաշարքեր եւ կոթողներ, որոնք կը պատկերացնեն յաջորդաբար, աստուածներ՝ Արամազդ, Անահիտ, Միհր, Տիր,Վահագն ու Կոմմագէնի երկրին դիցուհին, արքան՝ Անտիոքոս Ա․ եւ անոր նախնիները, թագաւորութեան զինանշանները՝ առիւծ եւ արծիւ, ինչպէս նաեւ Անտիոքոս Ա․ թագաւորի ժամադիտութիւնը՝ առիւծի քանդակով:

Յուշարձանախումբի կեդրոնական մասին տեղ կը գրաւեն հինգ մարդակերպ արձաններ, նստած քարաշէն գահերու վրայ (արձաններոը այժմ տապալած են): Կեդրոնը, Արամազդի արձանն է, 9 մ․ բարձրութեամբ։ Անոր աջ կողմը Անահիտ դիցուհիին արձանն է, իսկ ձախ կողմը Միհր աստուծոյ արձանը։ Կեդրոնական այս երեք արձանները կը ներկայացնեն երեք գերագոյն աստուածները: Անոնց մէկ կողմը կանգնած է սրբավայրը կառուցող Անտիոքոս Ա․ թագաւորը եւ միւս կողմը՝ քաջութեան աստուած Վահագնը: Թագաւորը կը ներկայացուի հայկական Տիգրանեան թագով։ Յունալեզու արձանագրութիւնները կը վկայեն, որ Կոմագէնի թագաւորական տունը կը սէրի Երուանդունիներէն եւ որ Կոմմագէնին Ք․Ա․ 4-րդ դարէն մինչեւ 1-ին դար Հայաստանի մաս կազմած է։ Երկու հարթակներուն արձանագրութիւնները նոյնն են։

Հայեացք դէպի Հայկական Բարձրաւանդակ

Հետաքրքրական է թէ արեւելեան դամբարանադաշտի յուշարձանները արեւելքի կէտէն 30 աստիճանով շեղուած են դէպի հիւսիս․ այն կէտէն է որ արեւը կը ծագի Անտիոքոս Ա․-ի ծննդեան օրը՝ 7 Յուլիսին։ Ինչպէս նաեւ արեւելեան հարթակէն ուղղահայեաց նշմարուող Հայկական լեռնաշխարհի բարձրագոյն կէտը՝ Մեծ Մասիսի գագաթը:

Տօնախմբութիւններուն համար, շինուած էր յատուկ սալայատակ ճանապարհ։ Այժմ, լերան 1500 մ․ բարձրութենէն, ուղեւորները գագաթին պաշտամունքի վայրերը կը հասնին քալելով յատուկ փայտաշէն ճանապարհէ մը եւ վերջին 40-50 մ․՝ հին սալայատակ ճանապարհէն։

Նեմրութ լերան լանջին կը գտնուի Արսեմիա (Արշամաշատ) հնագիտական վայրը. Արսեմիա Αρσάμεια եղած է մայրաքաղաք ու հոն գտնուած են Անտիոքոս Ա․-ի պալատին աւերակները, ինչպէս նաեւ Երուանդունի արքաներու դամբարանը։

Պատկերասրահ

Վերելք դէպի Նեմրութ լերան պաշտամունքի համալիրը, 26 Յունիս 2015, վաղ առաւօտեան ժամերուն

Վերելք դէպի Նեմրութ լերան գագաթին արեւեան մասը, նկարուած 26-6-2015, 4։40՛
Արեւածագը Նեմրութ լեռէն՝ հայկական Տաւրոս լեռնաշղթայ, նկար՝ 26-6-2015, ժամը 4։50՛
Արեւածագը Նեմրութ լեռէն՝ հայկական Տաւրոս լեռնաշղթայ, նկար՝ 26-6-2015, ժամը 4։53՛
Արեւածագը Նեմրութ լեռէն՝ հայկական Տաւրոս կեռնաշղթայ, նկար՝ 2015, ժամը 5։03՛
Արեւածագը Նեմրութ լեռէն՝ հայկական Տաւրոս կեռնաշղթայ, դէպի արեւելք, Հայական Բարձրաւանդակ, նկար՝ 26-6-2015
Նեմրութէն հիւսիս -արեւելք, հայկական բարձրաւանդակը, 26-6-2015, 5:40'
Նեմրութ լերան գագաթին արեւելեան հարթակը, նկար՝ 26-6-2015, արեւածագին
Նեմրութ․ գագաթին արեւմտեան մասը, նկարուած 26-6-2015, արեւածագին 5։55՛
Նեմրութ լերան գագաթին արեւելեան մաս․ Արեւը կը տիրէ հայկական բարձրաւանդակին վրայ, 26-6-2015
Հայկական բարձրաւանդակը, դիտուած Հայկական Տաւրոսի Նեմրութ լեռէն, 26-6-2015
Նեմրութ գագաթէն հարաւը դիտուած, հայկական Միջագտետքը եւ Եփրատի աղբիւրները, նկար՝ 26-6-2015, 6։20՛՛
Գագաթին պաշտամունքի վայրերը կը հասնին քալելով յատուկ փայտաշէն ճանապարհէն, նկար՝ 26-6-2015, առտուան ժամը 6։45-ին
Նեմրութ լեռն ու գագաթը]]

Պաշտամունքի համալիրը

Արեւմտեան հարթակ, Անտիոքոս Ա․-ի բարձրաքանդակը
Արեւելեան մաս․ գահերը
Կոմմագենէի թագաւորութեան Գարաքիւշ յուշարձանը, Նեմրութ լերան լանջերուն
Հիւսիսային կողմի սալայատակ ճանապարհը
Արեւելեան հարթակի Առիւծ պահակը, նկարուած հիւսիս-արեւելեան անկիւնէն
Յունական ոտնաքար, արեւելեան հարթակ․ կը տիտենք հարաւ արեւելքը
Արեւմտեան հարթակի յուշարձաններ․ ΝΟΜΟΣ արձանագրութեամբ՝ Օրէնք
Արեւմտեան հարթակ
Գահերը եւ բարձր արձաններուն գլուխները
Նեմրութ լեռ, Նեմրութի արձանը
Աստղիկ կա՞մ Անահիտ
Անտիոքոս Ա․ դամբանաբլուրը
Արեւմտեան հարթակ
Արեւմտեան հարթակ
Արեւմտեան հարթակ․ Տիասի Զեւս (Արամազդ) բարձրաքանդակը
Արեւմտեան հարթակ․ Վահագնի (Իրաքլիս) բարձրաքանդակը
Արեւմտեան հարթակի կոթողները

Արսեմիայի (Արշամաշատ) հնագիտական վայր

Արշամաշատ (Արսեմիա)․ Կոմմագէն-Ծոփքի Անտիոքոս Ա․ Երուանդունի թագաւորը կը ձեռնուի Վահագնի (Հերակլէս) հետ․ յուշարձանին տակը, նկատելի է հսկայ ժայռը Անտիոքոս Ա․-ի յունալեզու արձանագրութեամբ։
Անտիքոքս Ա․ (կամ Միհրթատ Ա․) թագաւորը կը ձեռնուի Վահագնի հետ․ Արշամաշատի հնագիտական վայր
ներքնուղի դամբարանին մուտքը եւ վրան Անտիոքոս Ա․ի յունալեզու արձանագրութիւնը հսկայ ժայռին վրայ
Երուանդունի թագաւորներուն դամբարանը, Արսեմիա, նկար 26-6-2015
Նեմրութի լանջերուն․ Արսեմիա – Հին Քեահթա Բերդը եւ կամուրջը Քեահթա գետին վրայ, նկար՝ 26-6-2015
Նեմրութի լանջեր․ Ճենտերէ հռոմէական շրջանի կամուրջ, հոն ուր Քեահթա գետակը կը թափի Եփրատ գետին մէջ