Նիկողայոս Տիգրանեան
Նիկողայոս Թադեւոս Տիգրանեան (31 Օգոստոս 1856[1], Գիւմրի, Երեւանի նահանգ, Կովկասի Փոխարքայութիւն, Ռուսական Կայսրութիւն - 17 Փետրուար 1951[1], Երեւան, Հայաստանի Խորհրդային Ընկերվարական Հանրապետութիւն, Խորհրդային Միութիւն), երգահան, դաշնակահար, հայ ազգային դաշնամուրային երաժշտութեան հիմնադիրներէն, իր հեղինակութեամբ Հայաստանի մէջ ստեղծուած է կոյրերու համար նախատեսուած յատուկ տեսակի այբուբենը:
| Նիկողայոս Տիգրանեան |
|---|
Կենսագրութիւն
ԽմբագրելԾնած է 1856 թուականին Ալեքսանդրապոլ (այժմ` Գիւմրի)` կիրթ, արուեստասէր ընտանիքի մը մէջ: Մանուկ հասակէն առնչուած է քաղաքի երաժշտական կենցաղի բազմազան դրսեւորումներուն:
Կրտսեր եղբայրներէն եղած են առաջին հանրապետութեան Արտաքին գործերու նախարար Սիրական Տիգրանեանը, տարբեր տարիներուն Ներսիսեան դպրոցի հոգաբարձուներու խորհուրդի անդամներ Յովսէփ եւ Ղազար Տիգրանեանները։
Ինը տարեկանին ծաղկախտ կոչուող հիւանդութեան հետեւանքով Նիկողայոս զրկուած է տեսողութենէ: 1871-ին ուղարկուած է Վիեննայի կոյրերու հիմնարկ, ուր ստացած է ընդհանուր եւ երաժշտական կրթութիւն` Վիեննայի երաժշտանոցի դաշնամուրի դասարանի փրոֆէսէօր Շէնների մօտ: Հիմնարկը աւարտելէ ետք Տիգրանեան՝ Վիեննայի մէջ, երեք տարի եւս կատարելագործած է լեզուներու եւ երաժշտութեան ուսումը , իսկ 1880-ին վերադառնալով հայրենիք, ծաւալած է բազմակողմանի գործունէութիւն[2]:
1893 թուականին կատարելագործուելու անհրաժեշտութեան գիտակցումով Տիգրանեան մեկնած է Ս․ Փեթերսպուրկ եւ մասնաւոր կարգով դասեր ստացած է երաժշտանոցի փրոֆեսէօր Ն. Սոլովեուէն:
Ստեղծագործական կեանք
Խմբագրել1894 թուականին սկսած է Տիգրանեանի կատարողական գործունէութիւնը: Անդրանիկ համերգը տեղի ունեցած է Ս․ Փեթերսպուրկի մէջ, ծրագիրին մէջ` հինգ համար իր առաջին ժողովածուէն, «Բայաթի քուրդը», Պեթհովենի թիւ 14 (Տօ տիեզ – մինոր) սոնատը եւ Շոփենի ֆանթազիա-էքսփրոմթը:
1894-ին Անդրկովկասի, Կովկասի, Ռուսաստանի, Արեւմտեան Եւրոպայի քաղաքներուն մէջ բազմիցս հանդէս եկած է իբրեւ դաշնակահար, կարդացած է դասախօսութիւններ: Հրապարակած է արեւելեան երաժշտութեան վերաբերեալ շարք մը յօդուածներ:
1898-ին Ս․ Փեթերսպուրկի մէջ հանդիպած է Ալեքսանդր Սպենդիարեանի հետ: 1921-էն հիմնադրած է երաժշտական արուեստանոց եւ մէկուկէս տարի ղեկավարած այն: 1922 թուականին հիմնած է կոյրերու դպրոց, ուր դասաւանդած է երաժշտութիւն եւ հանրակրթական առարկաներ:
Յաճախ հանդէս եկած է համերգներով եւ դասախօսութիւններով զօրամասերու եւ բանուորական լսարաններու մէջ:
1934-ին տեղափոխուած է Երեւան: Եղած է հայ յօրինողներէն առաջինը, որ ձայնագրած եւ մշակած է (դաշնամուրի եւ պարախմբերի համար) հայ աշուղներու, տուտուկահարներու, սազանդարներու յօրինած եւ կատարած երգերը։
Ձայնագրած եւ մշակած երգերը
Խմբագրել«Քո փափաքով», «Տուն արի», «Ձախորդ օրեր», «Լուսնեակ գիշեր» եւ այլն, պարերը` «Դիւզ պար» «Ֆինջան», «Ֆատեն կիտամ», «Թարս պար», «Զուռնի տրնգի», «Ուզունդարա», «Դոյ-դոյ», «Վեր-վեր», «Ռանգի», «Քեանդրբազ», «Վարդ կօշիկս», «Շաւալի» եւ այլն, մուղամները «Բայաթի քուրդ», «Բայաթի Շիրազ», «Հէյդարի», «Շահնազ», «Չարգեահ», «Նովրուզ արաբի», «Նաւա», «Չոպան բայաթի», «Շուշթար» եւ այլն (ընդամէնը` 12):
Այս երգերը առաջին անգամ հրատարակուած են Մոսկուայի եւ Սենթ Փեթերսպուրկի մէջ` սկսած 1887-էն եւ բազմաթիւ անգամ վերահրատարակուած Խորհրդային Հայաստանի մէջ:
Պարգեւներ
Խմբագրել- 1990 թուականին Փարիզի համաշխարհային ցուցահանդին, իբրեւ «արեւելեան մեղեդիների հաւաքագրման եւ մշակման պիոներ», ստացած է պրոնզէ մետալ,
- 1933-ին արժանացած է Հայաստանի ժողովրդական արուեստագէտի կոչման,
- 1936-ին` «Աշխատանքային հերոս» շքանշանին,
- Իր արգասաբեր ազգօգուտ գործունէութեան համար արժանացած է կառավարական բարձր պարգեւներու:
Ծանօթագրութիւններ
Խմբագրել- ↑ 1,0 1,1 1,2 Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr: open data platform — 2011.
- ↑ «Կոյր Երաժիշտը, Ով Տեսնում Էր Հոգու Աչքերով»։ Aztag Daily - Ազդակ Օրաթերթ (Armenian Daily Newspaper based in Lebanon) (en-US)։ 2016-08-19։ արտագրուած է՝ 2020-12-02