Ստեփան Շահումեան

Հայ յեղափոխական, քաղաքական գործիչ, լրագրող եւ գրաքննադատ։

Ստեփան Շահումեան (1 (13) Հոկտեմբեր 1878[1], Թիֆլիս, Ռուսական Կայսրութիւն[2][1] - 20 Սեպտեմբեր 1918(1918-09-20)[2][1], Krasnovodsky Uyezd, Անդրկասպյան մարզ, Turkestan Autonomous Soviet Socialist Republic, Խորհրդային Ռուսաստան[1]), հայ յեղափոխական, քաղաքական գործիչ, լրագրող եւ գրաքննադատ։

Ստեփան Շահումեան
ռուս.՝ Степан Георгиевич Шаумян
Ծնած է 1 (13) Հոկտեմբեր 1878[1]
Ծննդավայր Թիֆլիս, Ռուսական Կայսրութիւն[2][1]
Մահացած է 20 Սեպտեմբեր 1918(1918-09-20)[2][1] (39 տարեկանին)
Մահուան վայր Krasnovodsky Uyezd, Անդրկասպյան մարզ, Turkestan Autonomous Soviet Socialist Republic, Խորհրդային Ռուսաստան[1]
Քաղաքացիութիւն  Ռուսական Կայսրութիւն
Ազգութիւն Հայ[3]
Ուսումնավայր Համպոլտթ Համալսարան
Մասնագիտութիւն կուսակցական աշխատող, պետական գործիչ, ընկերաբան, լրագրող, հրապարակախօս
Վարած պաշտօններ Համառուսաստանյան հիմնադիր ժողովի անդամ?
Անդամութիւն Բաքվի 26 կոմիսարներ?[1]
Կուսակցութիւն Խորհրդային Միութեան համայնավարական Կուսակցութիւն[1]
Ամուսին Եկատերինա Շահումյան?
Երեխաներ Սուրեն Շահումյան?, Լեւոն Շահումեան եւ Սերգեյ Շահումյան?
Ստորագրութիւն

Կեանք եւ գործունէութիւն

Խմբագրել

Ծնած է ծնած է Թիֆլիսի, կտորի վաճառականութիւն ընող ընտանիքի մէջ: Նախնական կրթութիւնը ստացած է ծննդավայր Թիֆլիսի մէջ, ապա 1898-ին մեկնած է Սեն Փեթերպուրկ իր ուսումը շարունակելու տեղի Պետական համալսարանին մէջ․ ապա անցած է Ռիկայի կաճառի քիմիական բաժին[4]:

Ուսման ընթացքը չաւարտած, նիւթական դժուարութեանց պատճառով ուսումը կիսատ ձգելով վերադարձած է Թիֆլիս, իբրեւ սրբագրիչ աշխատելու «Նովոյէ Օպոկրէնիէ» ռուսական թերթին մէջ, միաժամանակ զբաղելով ազգային եւ կուսակցական հարցերով:

Շահումեան եղած է Թիֆլիսի Հայ Սոցիալ դեմոկրատներու միութեան կազմակերպիչներէն, միաժամանակ գլխաւորելով հայկական եւ վրացական Սոցիալ դեմոկրատականներու գրականութեան եւ հրատարակութեան յանձնաժողովը:

Միջոց մը վերջ, ուսումը ամբողջացնելու համար, մեկնած է Գերմանիա, ընդունուելու Պերլինի Հումպոլթտի համալսարանի փիլիսոփայութեան պետական իրաւունքներու բաժանմունքը:

Աւարտելէ ետք վերադարձած է Թիֆլիս, ստանձնելու Կովկասեան միութեան կոմիտէի «Պրոլետարիատի Կռիւը» թերթի խմբագրութիւնը: Միաժամանակ աշխատակցած է ռուսական «Վպերյոդ» եւ «Պրոլետարի» թերթերուն: 

Որոշ ժամանակ ետք հիմնած է «Կավկազսքի ռաբոչի լիստոք» ռուսերէն թերթը՝ 1905 թուականին, իսկ 1907-ին յաջորդաբար «Կայծ», «Նոր Խօսք» եւ «Օրեր» թերթերը:

Շահումեան ընդհանրապէս գրած է ընկերվարութեան մասին, հայ ժողովուրդի պատմութեան եւ մշակութային բազմաթիւ հարցերու մասին յօդուածներ ու քննադատութիւններ, գրելու կողքին հայերէնի թարգմանելով նաեւ Քարլ Մարքսի, Վլատիմիր Լենինի եւ այլ օտարազգի հեղինակներու գործերը:

Ստեփան Շահումեան Պաքուի մէջ 26 կոմիսարներու հետ ձերբակալուած ու գնդակահարուած է:

Խորհրդային շրջանին անոր անունով կոչուած են բազմաթիւ շրջաններ, դպրոցներ, փողոցներ ու հրապարակներ. որոնցմէ է Արցախի մայրաքաղաք՝ Ստեփանակերտը[4]:

Ստեփանաւանի մէջ կը գտնուի Շահումեանի թանգարանային համալիրը: Կիւմրիի եւ Երեւանի Ստեփան Շահումեանի անուան հրապարակներուն վրայ կանգնած է Շահումեանի յուշարձանը[5]:

Պատկերասրահ

Խմբագրել

Ծանօթագրութիւններ

Խմբագրել
  1. 1,00 1,01 1,02 1,03 1,04 1,05 1,06 1,07 1,08 1,09 1,10 1,11 1,12 Հայկական սովետական հանրագիտարան, հատոր 8 — հատոր 8. — է. 431–434.
  2. 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 2,5 Шаумян Степан Георгиевич // Большая советская энциклопедия: [в 30 т.] / под ред. А. М. Прохорова — 3-е изд. — М.: Советская энциклопедия, 1969.
  3. Krikorian A., Heratchian H. Le dictionnaire biographique: Arméniens d'hier et d'aujourd'huiMaisons-Alfort: 2021. — P. 128–129. — ISBN 978-2-905686-93-0
  4. 4,0 4,1 «Մեծանուն Հայեր»։ haymard.am։ արտագրուած է՝ 2022-03-15 
  5. «ՍՏԵՓԱՆ ՇԱՀՈՒՄԵԱՆ (1878-1918)»։ www.jamanak.com։ արտագրուած է՝ 2022-03-15