Վահան Տէր Առաքելեան

Վահան Տէր Առաքելեան (24 Սեպտեմբեր 1883(1883-09-24), Մալիշկա, Շարուր-Դարալագյազի գավառ, Երեւանի նահանգ, Ռուսական Կայսրութիւն - 2 Մայիս 1941(1941-05-02), Ուխտա, Ուխտայի շրջան, Կոմի ԻԽՍՀ, ՌԽՖՍՀ, Խորհրդային Միութիւն), հայ մեներգիչ, գրող, թարգմանիչ եւ լրագրող։

Վահան Տէր Առաքելեան
Ծնած է	24 Սեպտեմբեր 1883(1883-09-24)
Ծննդավայր	Մալիշկա, Շարուր-Դարալագյազի գավառ, Երեւանի նահանգ, Ռուսական Կայսրութիւն
Մահացած է	2 Մայիս 1941(1941-05-02) (57 տարեկանին)
Մահուան վայր	Ուխտա, Ուխտայի շրջան, Կոմի ԻԽՍՀ, ՌԽՖՍՀ, Խորհրդային Միութիւն
Ուսումնավայր	Սան ­Փե­թերս­պուր­կի Համալսարան
Տեսակ	օփերա
Մասնագիտութիւն	երաժիշտ

Կենսագրական գիծեր

1901-ին, ընդունուելով Էջմիածնի Գէորգեան Ճեմարան, ան կը դառնայ լաւագոյն ուսանողներէն եւ Կոմիտասի երգչախումբի մենակատարներէն մէկը։ Վահան Տէր Առաքելեան այն փոքրաթիւ երաժիշտներէն է, որ նաեւ զինուորական կոչում ունեցած է։

1909-ին ան ընդունուած է Փեթերսպուրկի երաժշտանոցը, ուսման զուգահեռ մասնակցելով սպայական դասընթացքներու եւ ստացած է ենթասպայի կոչում։ Երաժիշտը մասնակցած է Առաջին Աշխարհամարտին, խիզախութեան համար պարգեւատրուած կարգ մը շքանշաններով, պատուոգիրերով եւ մարտական սուրերով։

Իբրեւ գրող

Տէր Առաքելեան ունեցած է նաեւ գրողական եւ լրագրողական գործունէութիւն։ Մեզի յայտնի են անոր․

• «Նեռի ծնունդը»,
• «Դէպի նոր կեանք»,
• «Կաթնաղբիւր» եւ այլ գրական ստեղծագործութիւնները։

Աշխատակցած է Թիֆլիսի թերթերուն։ Որոշ գրաքննադատներու կարծիքով, Վահան Տէր Առաքելեանի արձակը չի զիջիր իր ժամանակակից գրողներու՝ Ստեփան Զօրեանի, Դերենիկ Դեմիրճեանի, Նայիրի Զարեանի ստեղծագործութիւններուն։ Գրած է նաեւ «Քէօր օղլի» լիպրեթոն։

Իբրեւ թարգմանիչ

Այս երաժիշտը յայտնի է նաեւ իբրեւ թարգմանիչ։ Հայ ընթերցողները Վահան Տէր Առաքելեանի թարգմանութեամբ ծանօթացած են համաշխարհային գրականութեան գլուխ գործոցներէն երեքին. Լեւ Թոլսթոյի`«Աննա Քարենինա», Պրունօ Եանեսքիի`«Ես կը վառեմ Փարիզը» եւ Եարոսլաւ Հաշեկի «Հա մաշխարհային պատերազմի ընթացքին խիզախ զինուոր Շվէյքի արկածները» ստեղծագործութիւններուն։ Աւելին, երգիչը թարգմանած է ստեղծագործութիւններ նաեւ ռուս բանաստեղծներէ, մասնաւորապէս Փուշքինէ, Եսենինէ, Մայաքովսքիէ, Կորքիէ։

Ահաւասիկ լեզուագրագէտ Ռուբէն Զարեանի կարծիքը Կոմիտասի աշակերտներէ ներգիչ Վահան Տէր Առաքելեանի թարգմանչական արուեստի մասին. «Ան թարգմանիչ բանաստեղծ է։ Միայն «...Շվէյքի արկածները» գրքին մէջ քառասուն նոր բառ կայ։ Իսկ «Աննա Քարենինան» ան թարգմանած է այնպիսի զգացումով մը, որ Աննան ընթերցողներու համար դարձած է աստուածատուր կին, իսկ անոր մահը՝անձնական ողբերգութիւն։ Եթէ թարգմանչական արուեստը համեմատելու ըլլանք դերասանականին հետ, ապա կարելի է զարմանալ ու հիանալ, թէ Վահան Տէր Առաքելեան ինչպէս յաջողած է տեղ մը օժտուած ըլլալ հիւմըրի իւրայատուկ զգացումով, իսկ այլ տեղ՝ խորունկտրամաթիզմով»։

Մահը

Կոմիտասի այս աշակերտը իր ուսուցիչին ողբերգական մահէն մէկ տարի անց՝ 1936-ին, Թիֆլիսի մէջ ձերբակալուած եւ աքսորուած է Քոմիի ինքնավար հանրապետութիւն, ուր, 1941-ին, կնքած է իր մահկանացուն։

Միայն տարիներ անց՝1960-ին, երգիչին հարազատները յաջողած են անոր աճիւնը տեղափոխել հայրենիք։

Աղբիւրներ

• «Բագին», Գոկտեմբեր, Նոյեմբեր, Դեկտեմբեր 2009, էջ 30։

Այս յօդուածի նախնական տարբերակը կամ անկէ մաս մը վերցուած է Հայկական Սովետական Հանրագիտարանէն, որուն նիւթերը հրատարակուած են` Քրիէյթիվ Քամմընզ Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) թոյլատրագրի ներքոյ։