Ֆրանց Քաֆքա
Ֆրանց Քաֆքա (3 Յուլիս 1883[1][2][3][…], Փրակա, Պոհեմիայի թագաւորութիւն, Աւստրո-Հունգարիա[1][2][4][…] - 3 Յունիս 1924[5][4][3][…], Kafka Sterbehaus, Կլոստերնեոբուրգ, Աւստրիա[6]), Փրակ ծնած հրէական ծագումով Գերմանախօս հեղինակ։ Անոր գործերը, իրապաշտութեան եւ երեւակայական ոճեր կը պարունակեն [10], եւ կը մարմնաւորեն ու կը վերլուծեն օտարացումի, գոյացական վիշտի, մեղքի եւ անհեթեթութեան նիւթեր[11]։ Ֆրանց Քաֆքայի հիմնական ստեղծագործութիւններն են վէպերը՝ Դատավարութիւն, Դղեակ, Կերպարանափոխութիւն եւ այլն եւ բազմաթիւ պատմուածքները։ Քաֆքայի ստեղծագործութիւններուն մեծամասնութիւնը տպագրուած են իր մահէն ետք։ Քաֆքայի գործերէն, որոնք հրատարակուած են իր կեանքի ընթացքին՝ Contemplation, A Country Doctor եւ Die Verwandlung-ն են։ Անոնք լոյս կը տեսնէին գրական թերթիկներու մէջ, սակայն շատ քիչ ուշադրութեան կ'արժանանային։ Քաֆքայի անաւարտ գործերը, ինչպէս վէպերը՝ Der Process, Das Schloss եւ Amerika իր հրամանով վերացուած էին։ Սակայն անոր բարեկամը՝ Մաքս Պրոտ զանոնք կը հրատարակէ իր մահէն ետք։ Անոր ձեռագիրները համաշխարհային ճանաչում կ'ապահովեն իրեն: Ֆրանց Քաֆքայի գործերը ներշնչած են Ի. դարու գրողները, հեղինակները, գրագէտները, քննադատերը եւ փիլիսոփաները:
Ֆրանց Քաֆքա ծնած է միջին դասակարգի գերմանախօս եւ Հրեայ ընտանիքի մը մէջ, Փրակա, որ մայրաքաղաքն էր Պոհեմիայի թագաւորութեան (ներկայիս՝ Չեխական հանրապետութիւն)։ Ան մարզուած է որպէս փաստաբան, սակայն ուսումը աւարտելէ ետք, կը սկսի աշխատիլ որպէս ապահովագրական ընկերութեան մը պաշտօնավարը եւ իր ազատ ժամերուն առիթ կը գտնէ ստեղծագործելու։ Իր կեանքի ընթացքին, Քաֆքա գրած է հարիւրաւոր նամակներ իր ընտանիքին եւ ընտանիքի անդամներուն, մանաւանդ հօրը, որու հետ ունէր պաշտօնական յարաբերութիւն մը։ Ֆրանց ապրած է քանի մը սիրավէպեր, սակայն բնաւ չէ պսակուած։ Մահացած է 1925-ին, 40 տարեկանին, հիւծախտէ։
Կենսավրութիւն
ԽմբագրելԸնտանիք
Խմբագրել
Քաֆքա ծնած է Փրակայի մէջ։ Հայրը՝ Հերմանն Քաֆքա (1854-1931) 4-րդ զաւակն էր Ճաքոպ Քաֆքայի[12][13][14]։ Հերման Քաֆքա վաճառական էր եւ ունէր 15 գործառուներ[15]։ Մայրը՝ Ճիւլի Քաֆքա (1856–1934) զաւակն էր Ճաքոպ Լուիին. ան աւելի զարգացած կին մըն էր քան իր ամուսինը[12]։
.jpg)
Քաֆքա ընտանիքի անդամները գերմանախօս էին եւ իրենց զաւակները կը քաջալերէին Գերմաներէն [16] խօսելու։ Հերման եւ Ճիւլի ունէին 6 զաւակներ, որոնց անդրանիկը Ֆրանցն էր [17]։ Ֆրանցի երկու եղբայրները՝ Ճորճ եւ Հէյնռիչ մահացած են, երբ Ֆրանց 7 տարեկան էր, իսկ անոր 3 քոյրերը՝ Կապրիէլլա (1889–1944), Վալերի (1890–1942) եւ Օթիլլի (1892–1943) երկրորդ համաշխարհային պատերազմի ընթացքին: Օթիլլի Ֆրանցի նախասիրած քոյրն էր[18]։
Հերման Քաֆքա կենսագիրներու կողմէ նկարագրուած է որպէս անձնասէր վաճառական մը, իսկ Ֆրանց Քաֆքայի գրութիւններուն մէջ նկարագրուած է որպէս «իսկական Քաֆքա իր ուժով, առողջութեամբ, պերճախօսութեամբ, անձնական գոհունակութեամբ, տիրապետութեամբ եւ գիտակցութեամբ մարդոց հանդէպ:»[19]։ Աշխատանքային օրերու ընթացքին, Ֆրանցի երկու ծնողները կը բացակայէին տունէն եւ այդ պատճառով ալ Ֆրանց իր մանկութեան օրերուն գրեթէ միշտ առանձին մնացած է[20]։ Քաֆքա հաշտ չէր հօրը հետ եւ այդ մէկը կը փաստուի իր 100-է աւելի նամակներուն մէջ, որոնք ուղարկուած էին հօրը։ Նամակներուն մէջ ան կը գանգատի իր հօր մենատիրական նկարագիրէն[21]։ Մայրը, հակառակ իր հօրը, լուռ եւ վերապահ կին մըն էր[22]։ Ֆրանցի հօր կերպարանքը մեծ ազդեցութիւն ունեցած է իր գրութիւններուն վրայ[23]։
Նոյեմբեր 1913-ին ընտանիքը կը փոխադրուի աւելի մեծ տուն մը, մինչ այդ Կապրիէլլան եւ Վալերին կ'ամուսնանան։ Բայց Օգոստոս 1914-ին, առաջին համաշխարհային պատերազմէն քիչ մը ետք, քոյրերը անտեղեակ իրենց ամուսիններուն գտնուած բանակավայրերէն կը վերադառնան իրենց հօրենական տունը։ Երկու քոյրերն ալ զաւակներ ունէին։ 31 տարեկանին, Ֆրանց առաջին անգամ ըլլալով կը հեռանայ ընտանեկան տունէն եւ կը սկսի առանձին ապրիլ[24]։
Կրթութիւն
Խմբագրել1889-էն մինչեւ 1893, Քաֆքա յաճախած է Deutsche Knabenschule գերմանական նախակրթարան դպրոցը[19][25][26]: Նախակրթարանը աւարտելէ ետք, 1893-ին, կը սկսի յաճախել Altstädter Deutsches Gymnasium ակադեմական երկրորդական վարժարանը: Քաֆքա նաեւ կը սորվէր ու կը գրէր Չեխերէն [27][28][29]: Թէեւ Չեխերէնի տիրապետելուն համար կը գնահատուէր, սակայն ան ինքզինք երբեք անթերի չէր նկատեր[30]:
Փրակայի Deutsche Karl-Ferdinands համալսարանը կ'ընդունուի 1901-ին, ուր կը սկսի քիմիագիտութիւն ուսանիլ, սակայն երկու շաբաթ ետք, կը սկսի փաստաբանութիւն[31] ուսանիլ։ Ֆրանց չէր հետաքրքրուած իր ընտրած մասնագիտութեամբ, բայց փաստաբանութիւնը իրեն գործի առիթներ կ'ապահովէր, որոնք կը գոհացնէին իր հայրը։ Փաստաբանութեան ուսումնառութեան տարիներուն, կը հետեւի նաեւ արուեստի պատմութեան դասընթացքներու [32]։ Ֆրանց Քաֆքա մաս կը կազմէր աշակերտական ակումբներու, որոնք գրականութեան ձեռնարկներ[33]կը կազմակերպէին։ Քաֆքայի ընկերներուն մէջ կը գտնուէին թղթակից եւ փիլիսոփայ՝ Ֆելիքս Ուելչը, դերասան՝ Եիթչաք Լուին եւ հեղինակներ՝ Օսքար Պաում եւ Ֆրանց Ուերֆել[34]։
Իր համալսարանական առաջին տարուան ընթացքին, Ֆրանց կը ծանօթանայ Մաքս Պրոտին, որ կը դառնայ իր մտերիմ բարեկամը մինչեւ իր մահը[33]։ Մաքս կը նկատէ, որ հակառակ Քաֆքայի լուռ նկարագիրին, ան ունէր խորունկ եւ ընդարձակ միտք մը[35]։ Ֆրանց իր ամբողջ կեանքի ընթացքին եղած է մեծ ընթերցող մը[27][28]. ինքն ու Մարքսը միշտ միասին Լատիներէն եւ Ֆրանսերէն կը կարդային [36]։ Քաֆքա փաստաբանութեան բարձրագոյն տիտղոսը կը ստանայ 1906 -ին[37] եւ մէկ տարի պարտադրուած կ'աշխատի ոճրային դատարաններու մէջ[38][39][40]։
Գործունէութիւնը
Խմբագրել
1 Նոյեմբեր, 1907-ին, Քաֆքա մէկ տարի կը սկսի աշխատիլ Իտալական ապահովագրական ընկերութեան մը մէջ։ Անոր աշխատանքի ժամերը շատ էին եւ Ֆրանց երբեք ժամանակ չէր ունենար գրելու[41][42]։ Կարգ մը փաստեր ցոյց կու տան, թէ Քաֆքա այդ օրերուն ուրախ չէր եւ այդ պատճառով ալ, 15 Յուլիս, 1908-ին կը հրաժարի գործէն: Երկու շաբաթ ետք, ուրիշ աշխատանք մը կը գտնէ աւելի նուազ աշխատանքային ժամերով, ինչ որ իրեն առիթը կու տայ կեդրոնանալու իր ստեղծագործութիւններուն վրայ։ Քաֆքայի հայրը կը ստիպէր զինք, որ վարէր ընտանեկան արհեստը[43]: Յաջորդ տարիներուն, Քաֆքայի վատառողջ վիճակը արգելք կը հանդիսանայ, որ ան շարունակէ իր աշխատանքը, թէ՛ գործավայրը եւ թէ՛ իր ստեղծագործութիւններուն վրայ։ 1915-ին Ֆրանց նամակ մը կը ստանայ, որու մէջ իրմէ կը պահանջուի բանակին միանալ՝ առաջին համաշխարհային պատերազմին պատճառով: Սակայն, անոր գործատէրերը նամակ մը կ'ուղարկեն եւ կը պահանջեն, որ իր զինուորական ծառայութիւնը յետաձգուի, որովհետեւ Քաֆքայի աշխատանքը կարեւոր էր կառավարութեան համար: Աւելի ուշ՝ Ֆրանց կը փորձէ միանալ բանակին, սակայն չի յաջողիր առողջապահական պատճառներով[44][45]: 1918-ին այդ ընկերութիւնը ուր ինք կ'աշխատէր իրեն հանգստաթոշակ կու տայ, որովհետեւ այդ օրերուն հիւծախտը լուծում կամ բժշկութիւն չունէր եւ Ֆրանց իր ժամանակը կ'անցընէր բուժարաններու մէջ:
Անձնաւորութիւն
ԽմբագրելՔաֆքա մեծ վախ ունէր, որ մարդիկ զինք մտային եւ ֆիզիքական հիւանդ նկատէին: Սակայն զինք ճանչցողները կ'ըսեն, թէ ինք ունէր լաւ եւ առողջ միտք մը[46][47][48]: Քաֆքայի բարեկամը կ'ըսէ, թէ Ֆրանց իր գրութիւններով կրնար պարագայ մը բացատրել իւրայատուկ մանրամասնութիւններով[49]: Պրոտ կ'ըսէր նաեւ, թէ Քաֆքա ամէնէն լաւ անձերէն մէկն էր, որու հետ ինք բարեկամացած էր, որովհետեւ ան հաճելի մթնոլորտ մը կը ստեղծէր, միաժամանակ միշտ օգտակար դառնալով իր բարեկամներուն երբ հարկ ըլլար[50]: Քաֆքա անկեղծ էր իր գրութիւններուն մէջ, մանաւանդ երբ կը խօսէր մարդ արարածին, անոր խոր եւ անգիտակից գաղտնիքներուն ու երազներուն մասին[51]:
Մանկութեան, Քաֆքա հետաքրքրուած էր մարզական զբաղումներով[52] եւ շաբաթավերջերուն ինք եւ իր ընկերները պտոյտներ կը կազմակերպէին [53][54]: Գրելը շատ կարեւոր էր Քաֆքայի համար եւ ան այդ մէկը «աղօթելու ձեւ» մը[55] կը նկատէր: Մասնագէտ մը ըսած է Ֆրանցի մասին, թէ ան հաւանաբար կը տառապէր Շիզոիթ անձնային խանգարումէ[56]:
Մահը
Խմբագրել
Ֆրանց Քաֆքային առողջութիւնը կը սկսի վատանալ Մայիս, 1924 -ին, երբ Պերլինէն Փրակա[57] կը վերադառնայ: Բուժումը կը սկսի 10 Ապրիլին Վիեննայի մէջ, սակայն հոն կը մահանայ 3 Յունիս, 1924 -ին[58]: Ան սովամահ կ'ըլլայ, որովհետեւ Քաֆքայի կոկորդը զինք կ'արգիլէր ուտելէ եւ որովհետեւ բժշկութիւնը դեռ չէր զարգացած, բժիշկները չեն կրնար իրեն օգնել[59][60]: Իր այս վիճակին մէջ Ֆրանց կը սկսի գրել ու խմբագրել «A Hunger Artist» պատմութիւնը մինչեւ որ կոկորդը ամբողջութեամբ կը փակուի եւ ան երբեք չի կրնար ուտել[61]: Անոր մարմինը կը վերադարձուի Փրակա, ուր կը թաղուի 11 Յունիս, 1924-ին[62]: Իր կեանքի ընթացքին, Ֆրանց անծանօթ էր սակայն իրեն համար հռչակաւոր ըլլալը կարեւոր չէր: Բայց Քաֆքա շուտով նշանաւոր կը դառնայ իր մահէն ետք[55]: Ֆրանց Քաֆքայի գերեզմանաքարը ուրուագծուած է ճարտարապետ Լէօփոլտ Էհրմաննին կողմէ[63]:
Ծանօթագրութիւններ
Խմբագրել- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 Robertson R. Kafka: A Very Short Introduction — University of Oxford, 2004. — P. 1. — ISBN 978-0-19-280455-6
- ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 Kafka F. The Metamorphosis: The Translation, Backgrounds and Contexts, Criticism / S. Corngold — 1 — W. W. Norton & Company, 1996. — P. 211. — ISBN 978-0-393-96797-5
- ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 3,4 Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr: open data platform — 2011.
- ↑ 4,0 4,1 4,2 4,3 4,4 4,5 Кафка Франц // Большая советская энциклопедия: [в 30 т.] / под ред. А. М. Прохорова — 3-е изд. — М.: Советская энциклопедия, 1969.
- ↑ 5,0 5,1 5,2 Kafka F. The Metamorphosis: The Translation, Backgrounds and Contexts, Criticism / S. Corngold — 1 — W. W. Norton & Company, 1996. — P. 213. — ISBN 978-0-393-96797-5
- ↑ 6,0 6,1 6,2 Trenkler T. Kafka in Kierling: Siechtum prolongiert / Hrsg.: O. Bronner — 2011.
- ↑ Scheller W. »Ich krummer Westjude« / Hrsg.: Zentralrat der Juden in Deutschland — 2008. — ISSN 1618-9698; 1618-9701
- ↑ Dictionary of Literary Biography — Farmington Hills: Gale, 1978. — հատոր 81.
- ↑ 9,0 9,1 Studenti pražských univerzit 1882–1945
- ↑ Spindler, William (1993)։ «Magical Realism: A Typology»։ Forum for Modern Language Studies XXIX (1): 90–93։ doi:10.1093/fmls/XXIX.1.75
- ↑ «Franz Kafka»։ Encyclopædia Britannica։ արտագրուած է՝ 16 November 2015
- ↑ 12,0 12,1 Gilman, 2005, էջեր 20–21
- ↑ Northey, 1997, էջեր 8–10
- ↑ Kohoutikriz, 2011
- ↑ Brod, 1960, էջեր 3–5
- ↑ Gray, 2005, էջեր 147–148
- ↑ Hamalian, 1974, էջ 3
- ↑ Kafka Franz (2009)։ The Metamorphosis։ 1230 Avenue of Americas: Simon and Schuster Paperbacks։ էջեր ix։ ISBN 978-1-4165-9968-5
- ↑ 19,0 19,1 Kafka-Franz, Father, 2012
- ↑ Brod, 1960, էջ 9
- ↑ Brod, 1960, էջեր 15–16
- ↑ Brod, 1960, էջեր 19–20
- ↑ Brod, 1960, էջեր 15, 17, 22–23
- ↑ Stach, 2005, էջեր 390–391, 462–463
- ↑ Stach, 2005, էջ 13
- ↑ Brod, 1960, էջեր 26–27
- ↑ 27,0 27,1 Hawes, 2008, էջ 29
- ↑ 28,0 28,1 Sayer, 1996, էջեր 164–210
- ↑ Kempf, 2005, էջեր 159–160
- ↑ Corngold, 2004, էջ xii
- ↑ Diamant, 2003, էջեր 36–38
- ↑ Brod, 1960, էջեր 40–41
- ↑ 33,0 33,1 Gray, 2005, էջ 179
- ↑ Stach, 2005, էջեր 43–70
- ↑ Brod, 1960, էջ 40
- ↑ Brod, 1966, էջեր 53–54
- ↑ Steinhauer, 1983, էջեր 390–408
- ↑ Gray, 2005, էջեր 74, 273
- ↑ Brod, 1960, էջեր 51, 122–124
- ↑ Stach, 2005, էջեր 80–83
- ↑ Karl, 1991, էջ 210
- ↑ Glen, 2007, էջեր 23–66
- ↑ Stach, 2005, էջեր 25–27
- ↑ Brod, 1960, էջ 154
- ↑ Corngold, 2011, էջեր 339–343
- ↑ Janouch, 1971, էջեր 14, 17
- ↑ Fichter, 1987, էջեր 367–377
- ↑ Repertory, 2005
- ↑ Brod, 1966, էջ 41
- ↑ Brod, 1966, էջ 42
- ↑ Brod, 1966, էջ 52
- ↑ Brod, 1960, էջ 14
- ↑ Brod, 1966, էջ 49
- ↑ Brod, 1966, էջ 90
- ↑ 55,0 55,1 Brod, 1960, էջ 214
- ↑ Pérez-Álvarez, 2003, էջեր 181–194
- ↑ Stach, 2005, էջ 1
- ↑ Brod, 1966, էջ 389
- ↑ Believer, 2006
- ↑ Brod, 1960, էջեր 209–211
- ↑ Brod, 1960, էջ 211
- ↑ European Graduate School, 2012
- ↑ F. Kafka, New Jewish Cemetery, Prague: Marsyas 1991, p.56
Արտաքին յղումներ
Խմբագրել- Ֆրանց Քաֆքան գրապահարանին մէջ Archived 2017-08-23 at the Wayback Machine.
- Քաֆքայի «Դղեակը» գիրքը (առցանց)