Ալեքսանդր Միասնիկեան
Ալեքսանդր Միասնիկեան կեղծանուն՝ Մարտունի (9 Փետրուար 1886, Նոր Նախիջեւան, Ռուսական կայսրութիւն - 22 Մարտ 1925, Թիֆլիսի մօտ Վրացական ԽՍՀ), հայ քաղաքական, հասարակական գործիչ, ԽՍՀՄ համայնավարական Կուսակցութեան անդամ։
| Ալեքսանդր Միասնիկեան | |
|---|---|
 | |
| Ծնած է | 9 Փետրուար 1886 |
| Ծննդավայր | Նոր Նախիջեւան, Ռուսական Կայսրութիւն |
| Մահացած է | 22 Մարտ 1925 (39 տարեկանին) |
| Մահուան վայր | Թիֆլիս, Խորհրդային Միութիւն |
| Քաղաքացիութիւն |
 Ռուսական Կայսրութիւն.svg){kind=small} Խորհրդային Միութիւն |
| Կրօնք | Աթէիզմ |
| Ուսումնավայր | Մոսկուայի պետական համալսարանի իրաւաբանական բաժին |
| Մասնագիտութիւն | քաղաքական գործիչ, Յեղափոխական, պետական գործիչ |
| Վարած պաշտօններ | Հայաստանի Հանրապետութեան Վարչապետ եւ Համառուսաստանյան հիմնադիր ժողովի անդամ? |
| Կուսակցութիւն | Խորհրդային Միութեան համայնավարական Կուսակցութիւն եւ Ռուսաստանի սոցիալ-դեմոկրատական բանվորական կուսակցություն? |
Կենսագրութիւն Խմբագրել
Ծնած է 1886-ին Նոր Նախիջեւան։ Ուսանած է ծննդավայրի թեմական դպրոցին մէջ, 1904-1906-ններուն՝ Մոսկուայի Լազարեան ճեմարանին մէջ[1]։ 1906-էն Ռուսաստանի սոցիալ-դեմոկրատական բանուորական կուսակցութեան անդամ էր։ 1907-1914-ններուն կուսակցական աշխատանք կատարած է Պաքուի, ապա՝ Մոսկուայի մէջ։ 1911-ին աւարտած է Մոսկուայի պետական համալսարանի իրաւաբանական Հիմնարկը: Ուսանողական տարիներուն աշխոյճօրէն մասնակցած է յեղափոխական շարժումներուն։
Միասնիկեանը Հայաստանի մէջ Խմբագրել
Ալեքսանդր Միասնիկեան, Յունուար 1921-ին նշանակուած է Հայկական ԽՍՀ Ժողկոմխորհի առաջին նախագահ (կը համապատասխանէ ժամանակակից վարչապետին) եւ ռազմական գործերու ժողկոմ։ Յաջորդ տարի Մարտին Անդրկովկասի Խորհրդային միացեալ Սոցիալիստական Հանրապետութեան կազմաւորումէն ետք եղած է դաշնութեան գործկոմի նախագահներէն, ապա՝ ՌԿ(բ) կ Անդրերկրկոմի առաջին քարտուղարը։
Երկրի տնտեսութեան վերականգնման, արեւմտահայ փախստականներուն տեղաւորելու, քաղաքական պատերազմի հետեւանքները վերցնելու, երկրին մէջ կայունութիւն հաստատելու համար, Ալեքսանդր Միասնիկեան մեծ գործունէութիւն ծաւալած է։ Ան կարեւորած է հայ մտաւորականութեան Հայաստանի մէջ համախմբելու եւ անոր համար ստեղծագործ աշխատանքի անհրաժեշտ պայմաններ ապահովելու խնդիրը։ Այդ կապակցութեամբ պաշտօնական հրաւԷրներ ուղղարկած է նկարիչ Մարտիրոս Սարեանին, ճարտարապետ Ալեքսանդր Թամանեանին, լեզուաբան Հրաչեայ Աճառեանին եւ ուրիշներու։ Խորհրդային Հայաստանի գործիչներէն Միասնիկեանը առաջինն է, որ անդրարադձած է Հայաստանի եւ Սփիւռքի փոխ-յարաբերութիւններուն. յատուկ ուսումնասիրութիւն նուիրած է Սփիւռքի մէջ հայ ազգային քաղաքական կազմակերպութիւններու խնդիրներուն։
1910-ական թուականներուն Ալեքսանդր Միասնիկեան լոյս ընծայած էր շարք մը յօդուածներու՝ նուիրուած հայոց գիրերու գիւտի նշանակութեանը, Միքայէլ Նալպանտեանի, Յովհաննէս Թումանեանի, Յովհաննէս Յովհաննիսեանի, Ալեքսանդր Ծատուրեանի ստեղծագործութիւններուն։ Բազմիցս անդրադարձած է Հայկական հարցին՝ զայն «գորդեան հանգոյց» անուանելով, որուն շուրջ հիւսուած են եւրոպական երկիրներու տարաձայնութիւններն ու շահերը։ 1913-ին Մոսկուայի մէջ հանդէս եկած է Հայկական հարցի մասին դասախօսութեամբ, որուն դրոյթները 1913-1914-ին լոյս տեսած են «Մշակ» թերթին մէջ։ Միասնիկեանի աշխատութիւնները լոյս տեսած են առանձին ժողովածուով (Երկեր, 4 հատոր, 1984-86)։
4-5 Յուիս 1921-ին, Ալեքսանդր Միասնիկեան մասնակցած է ՌԿ(բ) կ կենտկոմի Կովկասեան բիւրոյի լիագումար նիստին, ուր քննարկուած է Լեռնային Ղարաբաղի հարցը։ Դէմ է քուէարկել Իոսիֆ Ստալինի միջամտութեամբ Լեռնային Ղարաբաղը Ատրպէյճանի կազմին մէջ մտցնելու մասին որոշմանը։
Զոհուած է 22 Մարտ 1925-ին՝ Թիֆլիսի օդակայանին մէջ՝ օդանաւի արկածէ[2]։
Յիշողութիւն Խմբագրել
Միասնիկեանի անունով կոչուած են՝
.JPG)
- Կաղապար:Դրօշաւորում/Բելառուս, 1932-ին Մինսկի վագոնանորոգման գործարանը, որուն բակին մէջ տեղադրուած է յուշարձանը, նաեւ հրապարակ եւ փողոց։
Հայաստան, Մարտունի քաղաքը Գեղարքունիքի մարզին մէջ, Մարտունի գիւղը Ճամբարակի տարածաշրջանին մէջ, Միասնիկեան գիւղը Արմաւիրի մարզին մէջ- Կաղապար:Դրօշաւորում/ԼՂՀ, Մարտունի քաղաք
- , Միասնիկեանի գիւղը Ախալքալաքի թաղապետութեան մէջ
- Կաղապար:Դրօշաւորում/Ազրպէյճան, Մեասնիկովաբադ գիւղը Նախիջեւանի մէջ, Մարտունի գիւղը Շամքորի շրջանին մէջ, Մարտունաշէն գիւղը Խանլարի շրջանին մէջ
- , Մեասնիկովի շրջան, Ռոստովի մարզ
Երեւանի Միասնիկեանի անուան հրապարակին վրայ տեղադրուած է անոր յուշարձանը։
Տե՛ս նաեւ Խմբագրել
Գրականութիւն Խմբագրել
- Արամայիս Մնացականեան, Ալեքսանդր Միասնիկեան, Երեւան, 1955:
- Ս. Դ. Աւագեան, Ալեքսանդր Միասնիկեան հրապարակախօս, Երեւան, 1964:
- Հայ ժողովուրդի պատմութիւն /ՀՍՍՀ ԳԱ հրատ./, հատ. VII, Երեւան, 1967:
- Ա. Կ. Ոսկերչեան, Ալեքսանդր Միասնիկեանը եւ գրական հարցերը, Երեւան, 1974:
- Գէորգ Ղարիբջանեան, Ալեքսանդր Միասնիկեան, Երեւան, 1976:
- Վլատիմիր Ղազախեցեան, Հայաստանը 1920-1940-ններուն, Երեւան, 2006:
- Մհեր Կարապետեան, Էդիկ Գէորգեան, Խորհրդային Հայաստանը 1920-1991-ններուն, Երեւան, 2007:
- Հայոց պատմութիւն /ՀՀ ԳԱԱ հրատ./, հատ. IV, գիրք I, Երեւան, 2010: