Ալպերթ Աբէլեան
Ալպերթ Աբէլեան (4 Նոյեմբեր 1893, Քեսապի շրջան, Լաթաքիոյ Գաւառ, Լաթաքիոյ մարզ, Սուրիա - 14 Նոյեմբեր 1986), հայ բժիշկ եւ գիրքերու հեղինակ։
 | |
|---|---|
| Ծնած է | 4 Նոյեմբեր 1893 |
| Ծննդավայր | Քեսապի շրջան, Լաթաքիոյ Գաւառ, Լաթաքիոյ մարզ, Սուրիա |
| Մահացած է | 14 Նոյեմբեր 1986 (93 տարեկանին) |
| Մասնագիտութիւն | բժիշկ, գրագէտ |
Կենսագրութիւն
ԽմբագրելԾնած է Քեսապ: Ան զաւակն է բժ. Սողոմոն եւ Ովսաննա Աբէլեաններու: Ան ունեցած է երեք եղբայր եւ չորս քոյր:
Նախակրթարանի եւ միջնակարգի իր ուսումը ստացած է Քեսապի մէջ, իսկ բարձրագոյն ուսումը ստացած է Այնթապի Կեդրոնական Թուրքիոյ քոլեճին մէջ: Իբրեւ աւարտաճառ` կը պատրաստէ «Քեսապ եւ իր գիւղերը» հատորը, որ կ՛ընդունուի մեծ գնահատանքով:
Բժշկութիւն ուսանած է Պէյրութի ամերիկեան համալսարանի բժշկական բաժանմունքին մէջ եւ վկայուած է 1917-ին:
Շուտով զինակոչուած է օսմանեան բանակ` ենթասպայի աստիճանով եւ ծառայած է Նապլուսի մէջ, պաղեստինեան ճակատին վրայ: Պատերազմէն ետք Հոմսի եւ Ժըսըր Շուղուրի քեսապցի գաղթականները փոխադրած է Քեսապ:
1920-ին գաղթած է Ամերիկայի Միացեալ Նահանգներու Մասաչուսեց նահանգի Պոսթըն քաղաքը, ուր որպէս մանկաբուժ աշխատած է իր անձնական դարմանատան եւ հիւանդանոցներու մէջ:
Ան անդամակցած է Մասաչուսեցի եւ ամերիկեան բժշկական միութիւններու: Աամուսնացած է 1923-ին` Զապէլ Առաքելեանի հետ եւ բախտաւորուած՝ երեք դուստրերով:
Աբէլեան տեսնելէ ետք Հայոց ցեղասպանութիւնը եւ անոր պատճառով հայ ժողովուրդի թուային նօսրացումը եւ ֆիզիքական ու հոգեկան ախտաբանական երեւոյթները, որոշած է իր գիտական բժշկական մտապաշարը ի սպաս դնել հայ ժողովուրդի եւ ի մասնաւորի հայ նոր սերունդի հայօրէն զարգացման, աճման, զօրեղացման եւ հզօրացման:
Աշխատութիւններ
ԽմբագրելԻր բժշկական ասպարէզին ընդմէջէն ան փորձած է արտացոլել իր հայկականութիւնը` գրելով հայերէն բժշկական-առողջապահական գիրքեր, որոնք եղած են աղբիւր բժշկական գիտելիքներու: Ան մուտք գործած է բժշկական գրականութեան մէջ հայերէնով եւ այդ ըրած է մեծ հաճոյքով եւ որպէս հայ բժիշկի պարտականութիւն` հանդէպ իր արենակիցներուն:
Աբէլեան ընծայած է հայերէնով բժշկական եւ առողջապահական հետեւեալ հատորները․
- «Հայ մայրերու մենտոր»,
- «Հեքիմարան»,
- «Մատեան մանկանց»:
Ան չէ բաւարարուած բժշկական գրականութեամբ եւ իր միտքն ու հոգին արտայայտած է նաեւ ոչ բժշկական գրականութեամբ, ուր դրսեւորած է հայ վերապրողի իր զգացումները, իր ներաշխարհը եւ իր անհատականութիւնը: Այսպէս, իր գրչին կը պատկանին հետեւեալ հատորները․
- «Հնգամեայ զրոյցներ»,
- «Անահիտ կամ ամերիկահայ ֆլեփըրը»,
- «Զմրուխտ մատանին», որոնք հրատարակուած են 1929-ին,
- «Վաղուան արշալոյսը» եւ «Աշգար»-ը 1930-ին:
Ան բժշկագիտական եւ գեղարուեստական գրութիւններով մասնակցած է հայ մամուլին, մասնաւորապէս` Պոսթընի «Հայրենիք» շաբաթաթերթին եւ Նիւ Եորքի «Նոր աշխարհ»-ին:
Թարգամանութիւններ
ԽմբագրելԿատարած է թարգմանական աշխատանք․
- «Թելմա»,
- «Վենտեթթա»,
- «Իշխանուհի Վերճինիա» եւ «Կարմիր մայրապետ»:
Անտիպ վէպեր
ԽմբագրելՈւնի անտիպ վէպեր․
- «Ամերիկահայ մտաւորականը»,
- «Անմեղ սէրերու յուշեր»,
- «Զինուորական յուշերէս»,
- «Հիւանդին խոհանոցը»,
- «Բժշկական զրոյցներ» եւ 5 արարով թատրերգութիւն մը` «Լորա»:
Անգլերէն լեզուով գրած է «Տի Անթիոչենզ» վէպը, որուն միջոցով ուզած է ամերիկացի ժողովուրդին ծանօթացնել հայը իր կենցաղով ու մարտնչումներով ու թուրքին գործադրած վայրագութիւնները հայ ժողովուրդին դէմ: Այս վէպը եղած է արժէքաւոր եւ ուշագրաւ աշխատասիրութիւն մը, ուր Քեսապը մեծ տեղ գրաւած է:
Իր գրչանունը եղած է «Էբիլենց»[1]:
Ծանօթագրութիւններ
Խմբագրել- ↑ «Բժիշկ Ալպերթ Աբէլեանը Եւ Անոր «Մատեան Մանկանց»-ը»։ aztag32.rssing.com։ արտագրուած է՝ 2023-05-11
Աղբիւրներ
Խմբագրել- Յակոբ Չոլաքեան, «Քեսապ», Գ. հատոր, Հալէպ, 2004: