Ակսել Բակունց

Ակսել Բակունց (Ալեքսանդր Ստեփանի Թէոսեան, 25 Յունիս (7 Յուլիս) 1899, 13 Յունիս 1889(1889-06-13) կամ 1899, Գորիս, Ելիզավետպոլ Նահանգ, Ռուսական Կայսրութիւն - 8 Յուլիս 1937(1937-07-08), Հայաստանի Խորհրդային Ընկերվարական Հանրապետութիւն, Խորհրդային Միութիւն) հայ խորհրդային արձակագիր, գրականագէտ, թարգմանիչ, գիւղատնտես, ԽՍՀՄ գրողներու միութեան անդամ 1934-էն։ ԽՄԿԿ անդամ 1930-էն:

Ակսել Բակունց
Ծննդեան անուն	հայ.՝ Ալեքսանդր Ստեփանի Թևոսյան
Ծնած է	25 Յունիս (7 Յուլիս) 1899, 13 Յունիս 1889(1889-06-13) կամ 1899
Ծննդավայր	Գորիս, Ելիզավետպոլ Նահանգ, Ռուսական Կայսրութիւն
Մահացած է	8 Յուլիս 1937(1937-07-08)
Մահուան վայր	Հայաստանի Խորհրդային Ընկերվարական Հանրապետութիւն, Խորհրդային Միութիւն
Քաղաքացիութիւն	Խորհրդային Միութիւն  Ռուսական Կայսրութիւն
Ուսումնավայր	Գէորգեան Հոգեւոր Ճեմարան Խարքիւի Պետական Համալսարան, Ուքրանիա
Երկեր/Գլխաւոր գործ	Մթնաձոր, Սպիտակ ձին, Սեւ ցելերի սերմնացանը, Ալպիական Մանուշակ (պատմուածք), Միրհաւ եւ Նամակ ռուսաց թագաւորին
Մասնագիտութիւն	արձակագիր, հեղինակ, թարգմանիչ, գրագէտ, ուսուցիչ, բանասէր
Աշխատավայր	դպրոց «Մաճկալ», հայկական օրաթերթ Նոր ուղի
Կուսակցութիւն	Խորհրդային Միութեան համայնավարական Կուսակցութիւն
Երեխաներ	Սեւատա Բակունց

Կենսագրութիւն

Ծնած է 13 Յունիս 1899-ին, Գորիս։ Գորիսի ծխական դպրոցը աւարտելէ ետք, Բակունց 1910-ին ընդունուած է Էջմիածինի Գէորգեան ճեմարան, որուն ընթացքը աւարտած է 1917-ին։ Հետագային մանկավարժութեամբ զբաղած է Զանգեզուրի Լոր գիւղին մէջ։

1917-1918 թուականներուն իբրեւ շարքային զինուոր մասնակցած է Աշկալայի, Իլլիջայի եւ Արտահանի կռիւներուն եւ Սարդարապատի ճակատամարտին։ Ուսումը ստացած է է Թիֆլիսի ճարտարագիտական հիմնարկին մէջ, ապա մեկնած է Խարկով եւ 1923-ին աւարտած է Խարկովի գիւղատնտեսական հիմնարկը, վերադարձած եւ 1924-1926 աշխատած է Գորիսի մէջ իբրեւ Զանգեզուրի գաւառական գիւղատնտես, 1926-1931՝ Երեւանի մէջ, իբրեւ «հողժողկոմատ»ի հող-վարչութեան պետի տեղակալ։

1927-1928 թուականներուն աշխատած է նաեւ «Մաճկալ» թերթին մէջ։

1928-ին մասնակցած է Երեւանի անասնաբուծական-անասանաբուժական հիմնարկին կազմակերպման եւ հոն աշխատած։

1931-ին աշխատած է «Նոր ուղի» հանդէսին մէջ։ Այնուհետեւ գլխաւորաբար զբաղած է գրական աշխատանքով։

Գրած է «Զանգեզուր» եւ «Արեւի զաւակը» ֆիլմերը։

Գնդակահարուած է 8 Յուլիս 1937-ին Ստալինի ցուցմունքով։

Ծածկանունը

Գրագէտ Ակսել Բակունցի հօր տոհմական մականունը Բեկունց էր, որմէ ալ յառաջացած է Բակունց գրական անունը:

Երբ Բակունց ծնած է, անոր հօր ալեքսանդրապոլցի ընկերները նուէրներ ղրկած են եւ խնդրած, որ զաւակին անունը Ալեքսանդր դնէ` ի պատիւ իրենց քաղաքին: Գրագէտին հայրը կ'ընդառաջէ ընկերներուն խնդրանքին: Սակայն Ալեքսանդր անունը երկար չ'ապրիր:

Պատանեկան տարիներուն Բակունց կը խաղայ նորվեկիացի թատերագիր Պիոռնսոնի «Նորապսակները» թատերախաղի հերոսներէն մէկուն` Ակսելի դերը, եւ ընկերները Ալեքսանդրի փոխարէն կը սկսին զինք Ակսել կոչել այնքան ժամանակ, մինչեւ որ Ալեքսանդր անունը մոռացութեան կը մատնուի, եւ գրագէտը կ'որդեգրէ Ակսել անձնանունը:

Երկեր

Ակսել Բակունցի տուն-թանգարան։

Ակսել Բակունցի տուն-թանգարանը

• «Գալուստի վիկը», Երեւան, հրատարակութիւն հողժողկոմատի, 1926, 19 էջ։
• «Քարթոֆիլի մշակութիւնը», Երեւան, հրատարակութիւն հողժողկոմատի, 1926, 35 էջ։
• «Խոտորջուրի քոմունան», Երեւան, հրատարակութիւն հողժողկոմատի, 1927, 51 էջ։
• «Յովնաթան մարչ», Երեւան, Պետհրատ, 1927, 87 էջ։
• «Մթնաձոր», Երեւան, Պետհրատ, 1927, 184 էջ։
• «Սպիտակ ձին» (պատմուածքներ), Մոսկուա, ԽՍՀՄ ժող. կեդր. հրատ., 1927, 72 էջ։
• Պատմուածքներ, Երեւան, Պետհրատ, 1928, 44 էջ։
• «Սպիտակ ձին» (պատմուածքներ), Մոսկուա, ԽՍՀՄ ժող. կեդր. հրատ., 1929, 72 էջ։
• «Խաչատուր Աբովեանի «անյայտ բացակայումը»», Երեւան, Պետհրատ, 1932, 64 էջ։
• «Սեւ ցելերի սերմնացանը» (պատմուածքներ), Երեւան, Պետհրատ, 1933, 205 էջ։
• Անձրեւը (պատմուածքներու ժողովածու), Երեւան, Պետհրատ, 1935, 80 էջ։
• Եղբայրութեան ընկուզենիները (համանուն պատմուածքը եւ Քիորես), Երեւան, Պետհրատ, 1936, 155 էջ։
• «Սեւ ցելերի սերմնացանը», Երեւան, Պետհրատ, 1936, 23 էջ։
• «Քեռի Դաւօն», Երեւան, Պետհրատ, 1936, 22 էջ։
• Պատմուածքներ, Ա. շարք, Փարիզ, գրատուն Հրանդ-Սամուէլ, 1938, 80 էջ։
• Ակսել Բակունցի ամբողջական գործը երեք հատորով։ Պատմուածքներ, Ա. հատոր, Պէյրութ, տպարան «Սեւան», 1955, 219 էջ։
• Երկեր, Երեւան, Հայպետհրատ, 1955, 688 էջ։
• Ակսել Բակունցի ամբողջական գործը երեք հատորով, պատմուածքներ եւ վիպակներ, Բ. հատոր, Պէյրութ, տպարան «Սեւան», 1956, 171 էջ։
• Եղբայրութեան ընկուզենիները, Երեւան, Հայպետհրատ, 1959, 184 էջ։
• Գրականութեան մասին, Երեւան, ՀՍՍՀ ԳԱ., 1959, 144 էջ։
• Մուրոյի «զրոյց»ը, Երեւան, Հայպետհրատ, 1960, 12 էջ։
• Փունջ, Սովետահայ մանկական գրականութիւն (գիրքին մէջ տեղ գտած են նաեւ Ա. Բակունցի գործերէն), Երեւան, Հայպետհրատ, 1961, 356 էջ։
• Ալպիական մանուշակ (երկու պատմուածք՝ «Ալպիական մանուշակ», «Միրհաւ»), Երեւան, Հայպետհրատ, 1962, 36 էջ։
• Երկեր 2 հատորով, հատոր առաջին, Երեւան, Հայպետհրատ, 1964, 746 էջ։
• Երկեր 2 հատորով, հատոր երկրորդ, Երեւան, Հայպետհրատ, 1964, 624 էջ։
• Մուրոյի «զրոյց»-ը, «Նամակ ռուսաց թագաւորին», Երեւան, «Հայաստան», 1969, 24 էջ։
• Ալպիական մանուշակ, Երեւան, «Հայաստան», 1969, 256 էջ։
• Անձրեւը, Երեւան, «Հայաստան», 1970, 12 էջ։
• Պատմուածքներ, Երեւան, «Լոյս», 1975, 191 էջ։
• Երկեր չորս հատորով, հատոր 1 («Մթնաձոր», «Սեւ ցելերի սերմնացանը», «Անձրեւը»), Երեւան, ՀՍՍՀ ԳԱ., 1976, 672 էջ։
• Վերածնունդ (ժողովածուին մէջ տեղ գտած են Ա. Բակունցի «Սարալու», «Քիորա», «Արտելիա», «Թրախթորի մաշին», «Խոտ» գործերը), Երեւան, «Սովետական գրող», 1977, 552 էջ։
• Երկեր չորս հատորով, հատոր 2 (պատմուածքներ, ակնարկներ, Վարդան Այգեկցիի «Աղուէսագիրքը»՝ Բակունցի փոխադրութեամբ), Երեւան, ՀՍՍՀ ԳԱ, 1979, 716 էջ։
• Միրհաւ (պատմուածքներ), Երեւան, «Սովետական գրող», 1979, 172 էջ։
• Երկեր չորս հատորով, հատոր 3 (վէպեր եւ վիպակներ), Երեւան, ՀՍՍՀ ԳԱ, 1982, 712 էջ։
• «Մուրոյի զրոցը», Երեւան, «Սովետական գրող», 1983, 13 էջ։
• Երկեր չորս հատորով, հատոր 4 (գրաքննադատական յօդուածներ, հրապարակախօսութիւն, գիւղատնտեսական յօդուածներ եւ ակնարկներ, նամակներ, խնդրագիրեր, ընծայագիրեր եւ պաշտօնական գրութիւններ, զեկուցումներու եւ ելոյթներու ամփոփումներ), Երեւան, ՀՍՍՀ ԳԱ, 1984, 664 էջ։
• Երկեր, Երեւան, «Լոյս», 1985, 398 էջ։
• Երկեր, Երեւան, 1986, 672 էջ:
• Պատմուածքներ, հատ. Ա-Բ, Վենետիկ, 1991:
• Երկեր, Երեւան, 1999, 385 էջ:
• Բան ու գործ (զրոյցներ, հրապարակախօսութիւն), Երեւան, 2000, 186 էջ:
• Ծիրանի փողը (ընտրանի), Երեւան, 2003, 352 էջ:
• «Մթնաձոր», «Քիորես», Երեւան, 2007, 388 էջ:
• Ընտրանի, Երեւան, 2009, 720 էջ:
• Ստեղծագործութիւններու ժողովածու, Երեւան, 2011, 208 էջ:
• Պատմուածքներ, Երեւան, 2013, 216 էջ: