Լեւոն Աթաբեկեան

Լեւոն Նիկողայոսի Աթաբեկեան (15 Սեպտեմբեր 1875(1875-09-15), Կուսապատ - 24 Մարտ 1918(1918-03-24), Պաքու, Պաքուի նահանգ), հայ բանաստեղծ, բժիշկ, հասարակական գործիչ։

Լեւոն Աթաբեկեան
Ծնած է	15 Սեպտեմբեր 1875(1875-09-15)
Ծննդավայր	Կուսապատ
Մահացած է	24 Մարտ 1918(1918-03-24) (42 տարեկանին)
Մահուան վայր	Պաքու, Պաքուի նահանգ
Քաղաքացիութիւն	Ռուսական Կայսրութիւն  Անդրկովկասյան Դեմոկրատական Ֆեդերատիվ Հանրապետություն
Ազգութիւն	Հայ
Կրօնք	Հայ Առաքելական Եկեղեցի
Կրթութիւն	Շուշիի Realni ուսումնարան Լայփցիկի Համալսարան Թյուբինգենի համալսարան?
Մասնագիտութիւն	բժիշկ, բանաստեղծ, հանրային գործիչ
Անդամակցութիւն	Անդրկովկասյան կոմիսարիատ? եւ Անդրկովկասի սեյմ?
Կուսակցութիւն	Հայ Յեղափոխական Դաշնակցութիւն եւ Սոցիալ-հեղափոխական կուսակցություն?
Զաւակներ	Մարգարիտ Աթաբեկյան?

Կենսագրութիւն

Ծնած է Շուշիին մէջ Արցախի Ջրաբերդի շրջանի՝ Կուսապատ գիւղի մէջ բնակուող մելիքական տոհմի մէ։ Կրթութիւնն ստացած է ծննդավայրի ռեալական դպրոցի մէջ, այնուհետեւ ուսումը շարունակած է Գերմանիոյ մէջ՝ հետեւելով ընկերային գիտութիւններու, Զուիցերիոյ մէջ՝ բժշկութեան։ Բժշկական կրթութիւնն ստացած է Գերմանիոյ մայրաքաղաք Պերլինի եւ Զուիցերիոյ Զիւրիխ քաղաքի համալսարաններուն մէջ։ 1903 թուականէն բժշկական եւ հասարակական-քաղաքական գործունէութիւն ծաւալած է Պաք­ուի մէջ, Թիֆ­լի­սի մէջ, Երեւանի մէջ, Գան­ձա­կի մէջ, Շուշիի մէջ եւ այլուր։ Պաքուի մէջ անոր ջանքերով հիմնադրուած է թոքախտավորներու առաջին հիւանդանոցը։

Հասարակական Գործունէութիւն

Սկիզբը եղած է ՀՅԴ անդամ եւ անոր երիտասարդական-ձախակողմեան թեւին պարագլուխը։ Յետոյ ընդունուած է ընկերվար-յեղափոխականներու (էսէռներու) շարքերը, գլխաւորած հայ էսէռներու կազմակերպութիւնը։ Դառնալով էսէռ, այնուհանդերձ պահպանած է ընկերական կապերը նախկին կուսակիցներու հետ։ 1909-12-ին ընդհատակեայ կուսակցական գործունէութեան համար ցարական ժանտարմերիան ձերբակալած է անոր։ Արգելափակուած է Տոնի Ռոսթովի, Գանձակի, Նովոչերքասսկի եւ Սանկտ Փետերսպուրկի բանտերու մէջ։ 1917 թուականի Փետրուարեան յեղափոխութիւնէն յետոյ ընտրուած է Անդրկովկասեան կոմիսարիատի, ապա՝ Անդրկովկասեան Սէյմի անդամ, սակայն ժխտական վերաբերմունք ունենալով այդ մարմիններու նկատմամբ, չէ մասնակցած ատոնց աշխատանքներուն։

1917 թուականի դեկտեմբերին եղած է Հայոց Ազգային խորհուրդի Պաքուի մասնաճիւղի փոխնախագահը, այնուհետեւ՝ շարքային անդամը։

1918 թուականի մարտին որպէս Հայոց Ազգային խորհուրդի Բաքվի մասնաճիւղի անդամ մտած է Հաշտարար պատգամավորական խումբի (Աթաբեկեան, ռուս Տենեժքին, թաթար Աղաեւ) մէջ, որը նպատակ ունեցած է դադրեցնիլ Պաքուի մէջ եւ համայն Ազրպէյճանի մէջ ծայր առած ազգամիջեան արիւնահեղութիւնը։ Խումբով շրջած են Պաքուի փողոցներով եւ հակամարտող կողմերուն յորդորել խաղաղութիւնը վերականգնել։

Երեք ընկերներով զոհուած են 1918 թուականի Մար­տ 24-ին Պաքուի մէջ, հայկական ջարդերու ժամանակ՝ սպիտակ դրօշը ձեռքին հաշտարար բանախօսի առաքելութիւն կատարելու ընթացքին՝ 43 տարեկանին։

Գրական Գործունեութիւն

1900-ականներու սկիզբներեն գրած է խոհական, քաղաքական քառեակներ, բանաստեղծութիւններ եւ ժողովրդական մոտիվներով զրոյցներ, որոնք լոյս տեսած են պարբերական մամուլի մէջ («Բանբեր գրականութեան եւ արուեստի», «Գեղարուեստ» եւ այլն)։ 1913-ին Պաքուի մէջ լոյս ընծայած է իր բանաստեղծութիւններու ժողովածուն։ Անոր լաւագոյն գործերեն է «Ապստամբութիւն» պոէմը, որը հրատարակուած է մի քանի անգամ եւ զետեղուած դասագիրքերու մէջ։։ Գործածած է «Ար­նոլտ» «Էլ­­ուենտ», «Էրազ­մոս», «Լ. Ա.», «Սմբա­տ­եան Ս. (Սմբ.)», «Սմբա­տեան Սմբատ», «Րի.» եւ «Րի­խարտ» ծածկանունները։ Հայրենակիցնեու հետ նախընտրած է խօսիլ Արցախի բար­բա­ռով։

Մէջբերումներ Լեւոն Աթաբեկեանէ

Ամէն ծրա­գիր ես դէն կը շպրտեմ, եթէ նա գե­րեզ­ման­նե­րով մի­այն պի­տի ծած­կէ իմ հայ­րե­նի եր­կի­րը։

Աշխատութիւններ

• Ղարաբաղը նաւթաշխարհում, «Առողջ կե­անք», Բաքու, 1917։
• Բանաստեղծություններ, Երեւան, 1970։ «Մոր նա­մա­կը», «Լաց մի՜ ինիլ»,«Չո­բ անն ու Կա­րա­բա­շը»պատմ­վածք­ն ե­ր ում պատ­կե­րում է Ղա­րա­բա­ղի հա­յու­թյան դա­ռը կյան­քը, աշ­խա­տա­վորմարդ­կանց առա­քի­նու­թյուն­նե­րը։

Գրականութիւն

• Բժ. Լե­ւոն Աթա­բէ­կե­ան,«Տա­րազ», Թիֆլիս, 1918 թ.,թ. 3-6։
• Աթաբեկյան Լեւոն, Բանաստեղծություններ, Երեւան, 1970։
• Հայկական հարց, հանրագիտարան, Երեւան, 1996։
• Մելիքյան Ս. Հ., Սոցիալիստ-հեղափոխականները Հայաստանում եւ Անդրկովկասի հայաշատ քաղաքներում 1900-1920 թվականներին, Երեւան, 1997։
• Վիրաբյան Արշակ, Գիրք դարերի խորքից, Երեւան, 1998։
• Գեւորգյան Ռիմա, Հայոց կեղծանունների, ծածկանունների բառարան, Երեւան, 2001։
• Յուշ ամ ատ եա ն Հայ Յեղափոխական Դաշնակցութեան, Ալբոմ-ատլաս, Բ. հատոր, 1914-1925, Լոս Անճելըս, 2001։
• Հովակիմյան Բախտիար, Հայոց ցեղասպանության նահատակ գործիչների ծածկանունները, Երեւան, 2002։
• Հայերի կոտորածները Բաքվի եւ Ելիզավետպոլի նահանգներում, 1918-1920 թթ.,պատասխանատու խմբագիր՝ Ամատունի Վիրաբյան, Երեւան, 2003։
• Ինտերնետային հոդված «Աթա­բե­կյան Լեւ­ոն Նի­կո­լա­յի», 4 Փետրուարի 2005 թ.։
• Հայկական Համառոտ Հանրագիտարան, հ.. 1, Երեւան, 1990
• Հայկական Սովետական Հանրագիտարան, հ. 1,Երեւան, 1974.
• Ով ով է, Հայեր, Կենսագրական հանրագիտարան, հ. 1, Ե., 2005

Աղբիւրներ

• Յարութիւն Մինասեան, Օսմանեան կայսրութիւնում Թուրքիայի Հանրապետութիւնում բռնաճնշումների եւ ցեղասպանութեան ենթարկուած հայ բժիշկներ, Երեւան, «Լուսաբաց», 2014 — 520 էջ։