Լէոնիտ Ենգիբարեան
Լէոնիտ Ենգիբարեան (15 Մարտ 1935[1][2][3], Մոսկուա, ՌԽՖՍՀ, Խորհրդային Միութիւն[1][2][3] - 25 Յուլիս 1972[2][3], Մոսկուա, Խորհրդային Միութիւն[2][3]), ծաղրածու, մնջկատակ, կրկէսի հայ դերասան, ՀԽՍՀ ժողովրդական արթիստ (1971)։
| Լէոնիտ Ենգիբարեան | |
|---|---|
 | |
| Ծնած է | 15 Մարտ 1935[1][2][3] |
| Ծննդավայր | Մոսկուա, ՌԽՖՍՀ, Խորհրդային Միութիւն[1][2][3] |
| Մահացած է | 25 Յուլիս 1972[2][3] (37 տարեկանին) |
| Մահուան վայր | Մոսկուա, Խորհրդային Միութիւն[2][3] |
| Քաղաքացիութիւն |
 Խորհրդային Միութիւն |
| Ազգութիւն | Հայ[2][3] |
| Մայրենի լեզու | ռուսերէն |
| Ուսումնավայր | Կրկեսային և էստրադային արվեստի պետական ուսումնարան?[2] |
| Երկեր/Գլխաւոր գործ | Ճանապարհ դեպի կրկես? |
| Մասնագիտութիւն | կրկեսի դերասան, շարժապատկերի դերասան, ծաղրածու, միմոս, բռնցքամարտիկ, գրագէտ, թատերական ռեժիսոր, հեղինակ, դերասան |
| Աշխատավայր |
Novosibirsk State Circus? Երևանի պետական կրկես?[2][3] |
| Ամուսին | Ադա Շերեմետևա? |
Կենսագրութիւն
ԽմբագրելԾնած է Մոսկուայի մէջ։ Հայրը (ազգութեամբ՝ հայ) «Մետրոփոլ» ճաշարանի խոհարարապետն էր։ Ենգիբարեաններու ընտանիքը կ'ապրէր Մոսկուայի Մարինա Ռոշչայ, միայարկանի փայտէ տան մէջ։
Մինչեւ իր կեանքը կրկէսին նուիրելը, Ենգիբարեանը փորձած է քանի մը այլ մասնագիտութիւններ։ 1952 թուականին աւարտելով միջնակարգ դպրոցը՝ ընդունուած է ձկնային տնտեսութեան ուսումնական հաստատութիւն։ Սակայն այնտեղ սորված է ընդամէնը վեց ամիս, տեղափոխուած է մարզանքի ինստիտուտ։ Այդ ժամանակ ան մասնագիտացած բռնցքամարտիկ էր եւ մինչեւ 1950-ական թուականներու կէսերը լաւ արդիւնքներու կրցած էր հասնիլ այդ բնագավառին մէջ։ 1952-1953 մրցաշրջանին բռնցքամարտի Մոսկուայի առաջնութեան հասած է։ Ենգիբարեանը կը տանի 9 յաղթանակ եւ կը պարտուի ընդամէնը մէկ անգամ։ Ի Վերջոյ կը գրաւէ 3-րդ տեղը իր քաշային կարգին։ 1952 թուականին սկսելով երրորդ կարգէն՝ 1954 թուականին արդէն առաջին կարգի բռնցքամարտիկ էր։
Գործունէութիւնը Կրկէսի եւ Ֆիլմի մէջ
Խմբագրել1955 թուականին կրկէսային արուեստի պետական ուսումնարանին մէջ կը բացուի ծաղրածուի բաժին եւ Լէոնիտը կ'ընդունուի այդտեղ։ 1959 թուականին, աւարտելով ուսումնարանը, կու գայ Երեւան եւ կ'ընդունուի հայկական կրկէսախումբ։ 1956 թուականէն Լէոնիդը նկարահանուած է ֆիլմերու մէջ։ 1958 թուականին ան յայտնուած էր «Քոմիւնիստ» ֆիլմի փոքրիկ դրուագին մէջ խաղալով շարժանկարի գլխաւոր հերոսին սպաննող յանցագործներէն մէկուն կերպարը։ 1962 թուականին արուեստագէտին առաջարկեցին կինոյի մէջ խաղալ ինքն իրեն։ Հենրիկ Մալեանը եւ Լեւոն Իսահակեանը մտածած էին ֆիլմ նկարել կրկէսի ծաղրածուի մասին եւ զայն կոչած էին «Ճանապարհ դեպի կրկէս» (1963 թուական)։
1964 թուականին Փրակի մէջ տեղի ունեցած ծաղրածուներու միջազգային մրցոյթին Ենգիբարեանը կ'արժանանայ առաջին մրցանակի՝ Է. Բասի անուան գաւաթին։ 1960-ական թուականներու վերջերը ամէնայաջողն էին Ենգիբարեանի ստեղծագործական կենսագրութեան մէջ։ Ան յաջողութամբ հիւրախաղերով հանդէս կուգայ ինչպէս ԽՍՀՄ-ի մէջ, այնպէս ալ անոր սահմաններէն դուրս (Ռումանիա, Լեհաստան, Չեքոսլովաքիա)։ Կրկէսէն բացի հանդէս կուգայ բեմին վրայ՝ «Մնջախաղի երեկոներ»ով։ Բացի այդ կը գրէ փայլուն արձակ ստեղծագործութիւններ։ Կինոյի մէջ կը նկարահանուի այնպիսի վարպետներու մօտ, ինչպէս Սերգէյ Փարաջանովի («Մոռացուած նախնիներու ստուերները», 1964 թուական), Ռոլան Բիքովը («Այպոլիթ-66» 1967 թուական), նոյն թուականին կը նկարահանուի «Մանեժին մէջ պատանութիւնն է» ֆիլմին մէջ։ Վասիլի Շուքշինը («Վառարան-նստարաններ», 1972), Թենկիզ Աբուլաձէն («Վզնոց իմ սիրելիի համար», 1972)։
Այդ նոյն ժամանակ ալ կը նկարահանուէր տաղանդաւոր ծաղրածուի ստեղծագործութեան մասին պատմող երկու ֆիլմ. «Ծանօթացէք՝ Լէոնիդ Ենգիբարեան» եւ «2-Լէոնիտ-2»։ Ենգիբարեանը գրած է «Առաջին րաունտ» (1971 թուական), «Վերջին րաունտ» (1984 թուականին) գիրքերը (երկուքն ալ ռուսերէն): Արձակագիր եւ կինոռեժիսոր Վասիլի Շուքշինը զինք համարած է հիանալի գրող։ 1971 թուականին Ենգիբարեանը կը հեռանայ «Սոիւզկոսցիրքէն»՝ այն բանէն յետոյ, երբ իր գործընկեր Պելովին չէին թոյլատրած իրեն հետ մեկնիլ արտասահմանեան հիւրախաղերու։
Գործունէութիւնը մնջախաղի էսդրատային թատրոնին մէջ
Խմբագրել
Ենգիբարեանը ստեղծած է մնջախաղի էսդրատային թատրոնը՝ սկզիբը դնելով ինքնատիպ, նոր՝ «ենգիբարեանական ուղղութեան»։ Լաւագոյն ներկայացումներէն են «Աստղային անձրև», «Ծաղրածուի տարօրինակութիւնները»։ Ան ստեղծած է ողբերգական եւ կատակերգական տեսարաններ, բազմազան կերպարներ ու իրավիճակներ, կիրառած է բարդ հնարքներ, զորս ցուցադրած է նաեւ կրկէսի մէջ։ Խոհափիլիսոփայական երանգ ունին Ենգիբարեանի «Փողոցային ակրոբատ», «Քայլեր», «Ողջն ու մեռածը», «Բռնցքամարտ», «Սիրտը ափի մեջ», «Հովանոց», «Ջութակ», «Լոյս եւ ստուեր» եւ այլ մանրապատումներ։
Լէոնիդ Ենգիբարեանը մահացած է Մոսկուայի իր բնակարանին մէջ։
1972 թուականին Երեւանի մէջ ստեղծուած է Ենգիբարեանի անուան մանկական կրկէս-ստուդիան (հիմնադիր եւ ղեկավար՝ Սօս Պետրոսեան), կրկէսի շէնքին առջեւ կանգնեցուած է անոր յուշարձանը (1995 թուական), քանդակագործ՝ Լեւոն Թոքմաջեան)։
Լէոնիդ Ենգիբարեանի անուան փառատօն
Խմբագրել
Երկու տարին անգամ մը Ծաղկաձորի մէջ կը կազմակերպուի Մնջախաղի միջազգային փառատօն՝ ՀՀ Մշակոյթի նախարարութեան, Երեւանի մնջախաղի պետական թատրոնի, Ազգային թատերական ստեղծագործական միաւորման եւ Ծաղկաձորի քաղաքապետարանին կողմէ։ 2010 թուականին Մնջախաղի թատրոններու միջազգային փառատօնը Ծաղկաձորի մէջ կոչուեցաւ յայտնի ծաղրածու-մնջախաղաց Լէոնիդ Ենգիբարեանի անունով։ Իսկ արդէն 2012 թուականին, երբ Ծաղկաձորի մէջ անցաւ հերթական Մնջախաղի միջազգային փառատօնը, կեդրոնական հրապարակին վրայ տեղադրուեցաւ աշխարհահռչակ Լէոնիդ Ենգիբարեանի պրոնզէ արձանը։ 2008, 2010 եւ 2012 թուականներուն կայացած փառատօներուն մասնակցած են թատերախումբեր եւ անհատ կատարողներ Սպանիայէն, Իտալիայէն, Յունաստանէն, Ռուսաստանէն, Լաթվիայէն, ԱՄՆ-էն, Ֆրանսայէն, Չեխիայէն, Լեհաստանէն, Դանիայէն, Ճափոնէն, Ղազախստանէն, ինչպէս նաեւ հայկական թատերական, կրկէսային խումբեր, նուագախումբեր, հրէ շոուներ, երիտասարդական խումբեր։ Յաջորդ փառատօնը կայացաւ 2014 թուականի՝ Օգոստոսի 10-15-ը։
Ֆիլմեր Ենգիբարեանի մասին
Խմբագրել- «Վառարան-նստարաններ», ռեժիսոր՝ Վասիլիյ Շուշկին, 1975
- «Մեր մանկութեան կրկէսը», ռեժիսոր՝ Ալեքսեյ Գաբրիլովիչ, 1983
- «Լէոնիդ Ենգիբարով», ռեժիսոր՝ Լիլիան Ստեփանեան,1984
- «Մարդը՝դեղին մոլորակից», թողարկում Իգոր Կիոյի «Բոլորը ծաղրածու են։ 4-րդ եթերաշրջան։ Լէոնիդ Ենգիբարով»,1986
- «Լէոնիդ Ենգիբարեան։ Հեռուստամեմուարներ։ Ան արեւոտ ծաղրածու էր...» Ռոլան Բիկովը Լէոնիդ Ենգիբարեանի մասին
- «Լէոնիդ Ենգիբարեան-բոլոր ռեպրիզները», Մարիետա Ռուդինա, 1993
- «Լէոնիդ Ենգիբարեան», Վլադիմիր Օրենով, 1997
- «Գրպանահատներու արքան»։ Լէոնիդ Ենգիբարեան
- «Լյոնյա, մեզ մի բան ցոյց տուր», ռեժիսոր՝ Տատյանա Վիլկինա
- «Աստղային ծաղրածուն», անիմացիոն կինոնկար, ռեժիսոր՝ Կսենիա Կռատովա, սցենարի հեղինակ՝ Մարիա Ռոմանուշկօ, 2003
- «Ծիծաղի արքաները։ Ենգիբարեան», ռեժիսոր՝ Դմիտրի Լյուտիկով, 2003
- «Լէոնիդ Ենգիբարեան(Ինչպէս գնացին կուռքերը)» 2006
- «Սիրտը՝ափի մեջ», նուիրուած է Լէոնիդ Ենգիբարեանի 70 ամեակին, 2005
- «Լէոնիդ Ենգիբարեան. ժպիտ՝ արցունքների միջից», ռեժիսոր՝ Սերգեյ Խալոդնիյ, 2005
- «Պոետն ու ծաղրածուն», ռեժիսոր՝ Օլեգ Վասին, 2008
- «Ճանապարհ դեպի կրկէս», ռեժիսորներ՝ Լեւոն Իսահակեան, Հենրիկ Մալեան, 1963
Ծանօթագրութիւններ
Խմբագրել- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 Енгибаров Леонид Георгиевич // Большая советская энциклопедия: [в 30 т.] / под ред. А. М. Прохорова — 3-е изд. — М.: Советская энциклопедия, 1969.
- ↑ 2,00 2,01 2,02 2,03 2,04 2,05 2,06 2,07 2,08 2,09 2,10 2,11 2,12 2,13 Հայկական սովետական հանրագիտարան / խմբ. Վ. Համբարձումյան, Կ. Խուդավերդյան — Հայկական հանրագիտարան հրատարակչություն, 1974.
- ↑ 3,00 3,01 3,02 3,03 3,04 3,05 3,06 3,07 3,08 3,09 3,10 3,11 3,12 Ով ով է. հայեր / խմբ. Հ. Այվազյան — Երևան: Հայկական հանրագիտարան հրատարակչություն, 2005. — հատոր 1.
Արտաքին յղումներ
Խմբագրել- Լէոնիդ Ենգիբարեանը հայկական հանրագիտարանում Archived 2016-03-04 at the Wayback Machine.
- Լէոնիդ Ենգիբարեանը գրապահարանում[permanent dead link]
- Լէոնիդ Ենգիբարեանը Էյ Վի Փրոդաքշն կայքում Archived 2021-01-26 at the Wayback Machine.