Հայաստանի Օգնութեան Կոմիտէ

Հայաստանի Օգնութեան Կոմիտէ (ՀՕԿ), հասարակական կազմակերպութիւն։

Հայ Օգնութեան Կոմիտէ
Տեսակ	Կազմակերպութիւն
Երկիր	Հայաստանի Խորհրդային Ընկերվարական Հանրապետութիւն
Հիմնադրուած	13 Սեպտեմբեր 1921
Լուծարուած	Դեկտեմբեր 1937
Գլխադասային գրասենեակ	Երեւան, Հայաստանի Խորհրդային Ընկերվարական Հանրապետութիւն, Խորհրդային Միութիւն

Պատմութիւն

Հիմնադրուած է 13-18 Սեպտեմբեր 1921-ին, Երեւանի մէջ։ Նպատակն էր օգնել երկրի սոված բնակչութեան, օժանդակել շինարարութեան, սերտ կապեր հաստատել աշխարհով մէկ սփռուած հայ տարագիրներուն հետ, զանոնք համախմբել հայրենիքին շուրջ։ Կանոնադրութիւնը հաստատուած է ՀԽՍՀ ժողկոմխորհի 15 Սեպտեմբեր 1918-ին (28)-ի հրամանագրով։ Հիմնադիր ժողովին քննարկուած են ՀՕԿ-ի նպատակը, խնդիրները, կանոնադրութիւնը, կազմակերպչական եւ այլ հարցեր։ Ընտրուած է ՀՕԿ-ի բարձրագոյն գործադիր մարմին՝ նախագահութիւն (9 հոգի), նախագահ՝ Յովհաննէս Թումանեան, անդամներ՝ Ա. Երզնկեան, Ե. Թաղիանոսեան, Դ. Տէր-Սիմոնեան, Ա. Պապովեան, Հ. Մածիքեան, Գ. Վարդանեան, Կ. Տէր-Օհանեան, Լէօ։ Հիմնադրումէն յետոյ անմիջապէս ստեղծուած են ՀՕԿ-ի տեղական մասնաճիւղերը՝ Թիֆլիսի, Պաթումի, Մոսկուայի, Պաքուի, Քիեւի, Խարկովի, Օտեսայի, Ցարիցինիի, Հիւսիսային Կովկասի ու Միջին Ասիոյ, ԽՍՀՄ գրեթէ բոլոր հայաշատ քաղաքներուն մէջ, իսկ 1924-1925 թուականներուն՝ Յունաստանի, Պուլկարիայի, Ռումանիոյ, Ֆրանսայի, Անգլիոյ, Գերմանիոյ, Ամերիկայի, Պարսկաստանի, Եգիպտոսի, Ալճիրիոյ մէջ եւ այլուր։ ՀՕԿ-ի 200 մասնաճիւղերուն մէջ ընդգրկուած էր շուրջ 10 հազար անդամ։

ՀՕԿ-ի գործունէութիւնն ընթացած է երեք փուլով։

• 1-ին փուլին (1921-1923) աշխատանք տարուած է գլխաւորաբար կարիքաւոր բնակչութեան համար պարէն, հագուստ, դեղօրայք եւ առաջին անհրաժեշտութեան այլ ապրանքներ ձեռք բերելու եւ բաշխելու համար։ Այս շրջանին մեծ նշանակութիւն ունեցած է Յովհաննէս Թումանեանի գլխաւորած պատուիրակութեան այցը Կոստանդնուպոլիս (1921 թուականի Նոյեմբեր-Դեկտեմբեր), որ վստահութիւն ներշնչեց սփիւռքահայ լայն զանգուածներուն, կազմակերպուեցաւ նիւթական մեծ օգնութիւն՝ հանրապետութեան սոված բնակչութեան, գաղթականութեան։
• 2- րդ փուլին (1923-1931) ՀՕԿ-ի գործունէութիւնը ծաւալեցաւ սփիւռքի եւ հայրենիքի միջեւ կապերը ամրապնդելու, Խորհրդային Հայաստանի մէջ շինարարական ու մշակութային ձեռնարկումներ իրականացնելու ուղղութեամբ։
• 3- րդ փուլին (սկսած 1931 թուականէն) հնարաւորութիւններ ստեղծուեցան հայրենադարձութեան կազմակերպման, հայրենադարձներու համար հայրենիքի մէջ նոր աւաններու ու բնակավայրերու շինարարութեան ուղղութեամբ։ 1930-ական թուականներուն ստեղծուեցաւ համագաղութային ծաւալով գործող «ներգաղթի եւ բնակարանային ֆոնտ» (կեդրոնական մարմինի նախագահն էր Աւետիք Իսահակեանը), ուր հաւաքուած ամբողջ գումարը յատկացուեցաւ ներգաղթի կազմակերպման։ ՀՕԿ-ի եկամուտները կը գոյանային անդամավճարներէն, հրատարակումներէն, նուիրատուութիւններէն, կտակներէն եւ այլ աղբիւրներէ։ Հայրենիքի շուրջ սփիւռքահայութեան համախմբման գործին մէջ կարեւոր դեր կատարեցին ՀՕԿ-ի պարբերականները եւ այլ հրատարակութիւններ («Հրաւիրակ»՝ Երեւան, 1925-1926 թուականներուն, «Օգնիր Հայաստանին», «Հայրենաշէն»՝ Թիֆլիս, «Հայաստանի օգնութեան կոմիտէի լրաբեր», Մոսկուա եւ այլն)։ 1928 թուականին հրատարակուած է «ՀՕԿ-ի տեղեկատու» ամսագիրը։ ՀՕԿ-ի Ամերիկայի կեդրոնական վարչութիւնը հրատարակած է «Շինարար» հանդէսը, Եգիպտոսի մասնաճիւղը՝ «ՀՕԿ» ամսագիրը, Ֆրանսայինը՝ «ՀՕԿ» ամսագիրը, 1925-1930 թուականներուն՝ «Երեւան» թերթը։

1925 թուականին հիմնադրուած է ՀՕԿ-ի գեղարուեստական գրականութեան բաժինը (հրատարակած է գիրքեր, քարտէզներ, նկարներ, ալպոմներ եւ այլն)։

1937 թուականին ՀՕԿ-ը լուծարուեցաւ՝ որակուելով որպէս օտարերկրեայ գործակալներու ու լրտեսներու կազմակերպութիւն, իսկ անոր ղեկավարները որպէս «ժողովուրդի թշնամիներ» բռնադատուեցան։ ՀԽՍՀ ժողկոմխորհի 3 Դեկտեմբեր 1937-ի որոշումով ՀՕԿ-ի գործունէութիւնը դադրեցուեցաւ։

Գրականութիւն

• Վարդապետյան Ա. Վ, Հայաստանի օգնության կոմիտե (1921-1937), Ե., 1966։
• Մելիքսեթյան Հ. Ու., Արեւմտահայերի բռնագաղթը եւ սփյուոքահայերի հայրենադարձությունը Սովետական Հայաստան, (1915-1940), Ե., 1975։
• Նույնի, Հայրենիք-սփյուռք առնչությունները և հայրենադարձությունը (1920-1980), ե., 1985։

Տե՛ս նաեւ

• ՀՕԿ (ամսագիր)

Այս յօդուածի կամ անոր մէջ որոշակի յատուածի սկզբանական տարբերակը վերցուած է «Հայկական Հարց» Հանրագիտարանէն, որու նիւթերը թողարկուած են Քրիեյթիւ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) թույլատրագրի ներքո։

Այս յօդուածի նախնական տարբերակը կամ անկէ մաս մը վերցուած է Հայկական Սովետական Հանրագիտարանէն, որուն նիւթերը հրատարակուած են` Քրիէյթիվ Քամմընզ Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) թոյլատրագրի ներքոյ։