Մհեր Մկրտչեան

Մհեր Մուշեղ Մկրտչեան (4 Յուլիս 1930(1930-07-04), Լենինական, Հայաստանի Խորհրդային Ընկերվարական Հանրապետութիւն, Անդրկովկասի ԽՖՍՀ, Խորհրդային Միութիւն - 29 Դեկտեմբեր 1993(1993-12-29), Երեւան, Հայաստան), նշանաւոր հայ դերասան, ԽՍՀՄ ժողովրդական արուեստագէտ, շարժանկարի եւ թատրոնի մեծ կատակերգու։

Մհեր Մկրտչեան
Ծննդեան անուն	հայ.՝ Ֆրունզիկ Մուշեղի Մկրտչյան
Ծնած է	4 Յուլիս 1930(1930-07-04)
Ծննդավայր	Լենինական, Հայաստանի Խորհրդային Ընկերվարական Հանրապետութիւն, Անդրկովկասի ԽՖՍՀ, Խորհրդային Միութիւն
Մահացած է	29 Դեկտեմբեր 1993(1993-12-29) (63 տարեկանին)
Մահուան վայր	Երեւան, Հայաստան
Քաղաքացիութիւն	Խորհրդային Միութիւն  Հայաստան
Ազգութիւն	Հայ
Ուսումնավայր	Երեւանի Թատրոնի եւ Շարժապատկերի Պետական Հիմնարկ
Տեսակ	Կինեմատոգրաֆիա?
Մասնագիտութիւն	դերասան, թատերական ռեժիսոր
Ամուսին	Դոնարա Մկրտչյան? եւ Թամար Հովհաննիսյան?
Ստորագրութիւն

Կենսագրութիւն

Մհեր Մկրտչեանը ծնած է Կիւմրի 1930-ին։ Հայրը ծագումով մշեցի էր, իսկ մայրը՝ վանեցի։ Կիւմրիի մէջ յաճախած է նկարչական ու երաժշտական դպրոցներ, ինչպէս նաեւ՝ թատերական։ 1945-46 թուականներուն ուսանած է Մռաւեանի անուան թատրոնի նկարահանման բաժանմունքը, աւարտելէն ետք, 1947-ին մաս կը կազմէ թատրոնի հիմնական խումբին մէջ։ Այս թատրոնին մէջ Մհերը խաղցած է տասնեակէ աւելի մեծ ու փոքր դերեր՝ ցուցաբերելով իր տարիքին համար անսովոր վարպետութիւն։

1953-ին ան կը տեղափոխուի Սունդուկեանի անուան թատրոն, կը սորվի գեղարուեստաթատերական հիմնարկին մէջ (ունենալով իբրեւ ղեկավար՝ Վ. Վաղարշեան)։ 1959-ին բեմադրիչ Համասի Մարտիրոսեանը զայն հրաւիրեց նկարահանուելու «01-99» կարճ շարժանկարին մէջ, ուր եւս Մհերը ստեղծեց յաջող կերպար մը, զոր մինչեւ այսօր հանդիսատեսը չի մոռնար։

Բարձր մասնագիտացումը, կերպարին ազգային դէմք ու դիմագիծ հաղորդելու կարողութիւնը, պաստառի ճշմարիտ զգացողութիւնն ու շատ այլ յատկանիշեր Մհեր Մկրտչեանին հնարաւորութիւն տուին դասուելու շարժապատկերի արուեստին ինքնատիպ անուններու շարքին։ Այդ ամէնը հիանալի դրսեւորուեցան Արսէն («Նուագախումբի տղաները»), Գասպար («Եռանկիւնի»), Իշխան («Մենք ենք, մեր սարերը»), Հայրիկ («Հայրիկ»), Ամիրօ («Նահապետ»), Գրիգոր աղա («Կտոր մը երկինք»), Իսայի («Խաթաբալա») դերերուն մէջ։

Մհեր Մկրտչեանը, եթէ «Հայֆիլմ»ին մէջ յաջողութեամբ կը մարմնաւորէր թատերական կերպարներ, ինչպէս Նիկոլը («Հին օրերի երգը»), ապա այլ շարժապատկերի ընկերութիւններ զայն կը հրաւիրեն բացառապէս կատակերգական դերերու համար։ Ան նկարահանուեցաւ «Կովկասի գերուհին», «Այբոլիտ-66», «Միմինօ», «Ալի պապան եւ քառասուն աւազակները», «Ունայնութիւն ունայնութեան» ժապաւէններուն մէջ, ուր խաղացած դերակատարումները գնահատուեցան պետական բարձր պարգեւներով։

Մհեր Մկրտչեանը մահացած է 1993 թուականին։ Կիւմրիի մէջ կը գործէ Մհեր Մկրտչեանի անուան թանգարանը, ուր կան հարուստ նիւթեր դերասանի կեանքի, ստեղծագործութեան վերաբերեալ, ինչպէս նաեւ անոր անձնական իրերէն։

Դերասանական վաստակը

Մհեր Մկրտչեանի արձանը Կիւմրիի թատերական հրապարակին մէջ։

• 1955 — Հասցէատիրոջ որոնումները
• 1956 — Պատուի համար — Վարդան
• 1959 — Ինչո՞ւ կ'աղմկէ գետը — Խաչատուր
• 1959 — 01-99 (կարճ ժապաւէն) — Գարսեւան
• 1960 — Նուագախումբի տղաները — Արսէն
• 1962 — Տէրն ու ծառան (կարճ ժապաւէն) — Սիմոն
• 1963 — Կրակ (կարճ ժապաւէն) — Միսաք
• 1965 — Երեսուներեք— Փրոֆեսոր Պրուք
• 1966 — Կովկասի գերուհին — Ճապրայիլ
• 1966 — Այբոլիտ-66 — ծովահէն, Պարմալէի տխուր ծառան
• 1966 — Ծիածանի բանաձեւը — ոստիկան
• 1966 — Պաքուի 26 կոմիսարները — Գոչի
• 1966 — Սովի տարիներէն (կարճ ժապաւէն) — Համբօ
• 1967 — Եռանկիւնի — դարբին
• 1968 — Սպիտակ դաշնամուր — Եուսուֆ Եուսուֆի Ահմետով
• 1968 — Не горюй! — ձերբակալուած թուրք
• 1969 — Պայթիւն կէսգիշերէն յետոյ — Մուխտաշով
• 1969 — Երէկ, այսօր, միշտ — ամուսին
• 1969 — Լուսանկար (կարճ ժապաւէն) — Ավագ
• 1969 — Ադամ եւ Եւա — Պէքիր
• 1971 — Մենք ենք, մեր սարերը — հովիւ Իշխան
• 1971 — Խաթաբալա — Իսայի
• 1972 — Տղամարդիկ — Սուրէն
• 1972 — Հայրիկ — Յովսէփ
• 1972 — Յուշարձան (կարճ ժապաւէն) — Աւագ
• 1973 — Մհերի արձակուրդային արկածները — Մհեր
• 1977 — Պաղտասարը կը բաժանուի կնոջմէն — Պաղտասար
• 1977 — Քարէ հովիտ — Սանդրօ
• 1977 — Նահապետ — Ափրօ
• 1977 — Զինուորն ու փիղը — Արմենակ
• 1977 — Միմինօ — Ռուբիկ Խաչիկեան, վարորդ
• 1979 — Օ՜, Գէորգ (կարճ ժապաւէն)
• 1979 — Ունայնութիւն ունայնութեանց — Պորիս Իվանովիչ
• 1979 — ԿԵանքի լաւագոյն կէսը
• 1979 — Ալի Պապան ու 40 աւազակները — Մուսթաֆա
• 1979 — Աշխարհը հայելու մէջ («Ամենալաւ մարդը») — դերասան Մկրտչեան
• 1980 — Կտոր մը երկինք — Գրիգոր աղա
• 1980 — Խոշոր շահում — Գառնիկ
• 1981 — Թիֆլիս-Փարիզ ու ետ — Հրաչիկ
• 1981 — Փակ դրան առջեւ — Վարդան
• 1981 — Համեստ մարդը (կարճ ժապաւէն)
• 1982 — Հին օրերու երգը — Նիկոլ
• 1983 — Հրդեհ — Ռուբէն
• 1983 — Միայնակներուն կը տրուի հանրակացարան — Նինայի ամուսինը
• 1984 — Լեգենտ սիրոյ մասին — աւազակ
• 1984 — Հեծեալը, որուն կը սպասեն
• 1984 — Մեր մանկութեան թանկօն — հայր
• 1987 — Как дома, как дела?
• 1987 — Յատակում — Պարոն

Գրականութիւն Մհեր Մկրտչեանի մասին

• Ապաճեան Գ. եւ ծիծաղ եւ արցունք աչքերուն մէջ (Մհեր Մկրտչեանի 60-ամեակի առթիւ).- ֆիլմ, 20 Օգոստոս 1990։
• Խաչատուր Աւագեան, Մհեր Մկրտչեան, Ե. Հայկական թատերական ընկերութիւն, 1970, 16 էջ։
• Աւագեան Խ. Մհեր Մկրտչեանի ուրախ-խոհուն արուեստը. Սովետ. Հայաստան, 6 Մարտ 1984։