Ներսիսեան Դպրոց (Թիֆլիս)

Ներսիսեան Դպրոց;
Տեսակ	դպրոց
Հիմնադրուած է	1824
Լուծարուած է	1924
Հիմնադրիր	Ներսէս Ե. Աշտարակեցի
Երկիր	Ռուսական Կայսրութիւն; Վրաստանի Դեմոկրատական Հանրապետութիւն; Խորհրդային Միութիւն; Վրացական Խորհրդային Ընկերվարական Հանրապետութիւն; Անդրկովկասյան Դեմոկրատական Ֆեդերատիվ Հանրապետություն
Տեղագրութիւն	Թիֆլիս, Վրացական Խորհրդային Ընկերվարական Հանրապետութիւն, Կովկասի Փոխարքայութիւն եւ Թիֆլիսի նահանգ?
Հասցէ	Atoneli street, Tbilisi եւ 1 Paata Saakadze street, Tbilisi

Թիֆլիսի Ներսիսեան դպրոց, հայկական միջնակարգ դպրոցներու մէջ ամենանշանաւորն է եւ բացառիկ դեր խաղցած է հայ ժողովուրդի կեանքին մէջ։ Ներսիսեան դպրոցէն դուրս եկած են մեծ թիւով հայ գրողներ, գիտնականներ, հասարակական-քաղաքական ու պետական գործիչներ, յայտնի մանկավարժներ եւ այլն։

Պատմութիւնը

Դպրոցը հիմնուած է 1824-ին՝ Ներսէս Աշտարակեցիի եռանդուն ջանքերով։ Շինութեան նախագծի հեղինակը պետերբուրգցի ճարտարապետ Լիմկուրն է, իսկ կառուցման ծախսերը հոգացած է հայ մեծահարուստ Ալեքսանտր Մանթաշեանցը։ Առաջին տեսուչը եղած է հայ ականաւոր գրող եւ մանկավարժ Յարութիւն Ալամդարեանը։

Անդրկովկասի մէջ հայկական առաջին միջնակարգ դպրոցը, որ գործած է ամբողջ մէկ դար մը, հիմնուած է Թիֆլիսի մէջ՝ 1824 թ. Վրաստանի հայոց թեմի առաջնորդ Ներսէս Աշտարակեցիի նախաձեռնութեամբ ու ջանքերով եւ հետագային իր հիմնադրի անունով ալ կոչուած է Ներսիսեան դպրոց։

Ներսիսեան դպրոցը հանդիսացած է հայկական մշակոյթի փայլուն օճախներէն մէկը եւ շատ կարեւոր դեր կատարած է հայ իրականութեան բոլոր ասպարէզներուն մէջ։ Դպրոցի առաջին տեսուչը եղած է հայ նոր գրականութեան ռահվիրաներէն մէկը՝ բանաստեղծ Յարութիւն Ալամդարեանը։ Անոր առաջին շրջանաւարտները եղած էն հայ նոր գրականութեան հիմնադիր, մեծ լուսաւորիչ Խաչատուր Աբովեանը, «Հիւսիսափայլ»-ի խմբագիր-հրատարակիչ, հրապարակախօս Ստեփանոս Նազարեանը, հայ նոր թատրոնի ջատագովներէն մէկը՝ Գալուստ Շերմազանեանը եւ ուրիշներ։

Ներսիսեան դպրոցին մէջ սորված են նշանաւոր հայ գրող Պերճ Պռոշեանը, գրող ու մանկավարժ Ղազարոս Աղաեանը, հանճարեղ բանաստեղծ Յովհաննէս Թումանեանը, ականաւոր գրող Դերենիկ Դեմիրճեանը, յայտնի ազգագրագէտ Երուանդ Լալաեանը եւ հայ մշակոյթի շատ ու շատ այլ ականաւոր գործիչներ։

հայ աշխարհաբար գրական նոր լեզուի ձեւաւորման ու զարգացման իր դերը

Բացառիկ կարեւոր դեր խաղցած է Ներսիսեան դպրոցը հայ աշխարհաբար գրական նոր լեզուի ձեւաւորման ու զարգացման հարցին մէջ։ Խաչատուր Աբովեանի, Ստեփանոս Նազարեանի, Միքայէլ Նալպանտեանի, Ռաֆայէլ Պատկանեանի եւ այլ տարածած սերմերը հայ աշխարհաբար գրական լեզուի ստեղծման ուղղութեամբ բարենպաստ հող գտած են Ներսիսեան դպրոցի միջավայրին մէջ։ Այդ դպրոցին մէջ կը սորուէին Կովկասի տարբեր անկիւններէն եկած սաներ, որոնց բազմազան բարբառներէն պիտի հարստանար ու ձեւաւորուէր արեւելահայ աշխարհաբար նոր լեզուն։

Իր գոյութեան հարիւր տարուայ (1824-1924) ընթացքին Ներսիսեան դպրոցը հայ ժողովուրդին տուած է գրականութեան ու արուեստի, մանկավարժութեան ու գիտութեան, գիւղատնտեսութեան ու արդիւնաբերութեան, առողջապահութեան ու կուլտուրայի շուրջ 2000 անխոնջ մշակներ, որոնք գերազանցապէս գործած են հայկական անդաստանին մէջ։ Ներսիսեան դպրոցին մէջ սորված են հերոս զօրաւար Գայը՝ Հայկ Բժշկեանը, հրետանի ժեներալ-մայոր Յովհաննէս Օվանօղլեանը եւ ուրիշներ։

Ներսիսեան դպրոցի ուսուցիչները բացառիկ մեծ դեր կատարած են ինչպէս դպրոցին մէջ, այնպէս ալ հայ մշակոյթի ու գիտութեան զարգացման, հայ առաջադէմ հասարակական մտքի ձեւաւորման գործին մէջ։

Գրականութիւն

Գիրքեր

Ա. Երիցեան, «Պատմութիւն 75-ամեայ գոյութեան Ներսիսեան հայոց հոգեւոր դպրոցի, որ ի Թիֆլիս (1824-1899)», Թիֆլիս, 1898։
Ստ. Մալխասեան, «Համառոտ պատմութիւն Ներսիսեան հոգեւոր դպրոցի», 1900, Թիֆլիս։
Մուշեղ Սանթրոսեան, «Արեւելահայ դպրոցը 19 դ. առաջին կիսուն», Երեւան, 1964։
Մուշեղ Սանթրոսեան, Ներսիսեան դպրոցի պատմութիւն, Երեւան, 1981։

Մամուլ

«Արարատ», 1878, ԺԲ, 453։
«Արարատ», 1917, էջ 620։
«Կռունկ հայոց աշխարհի», 1861, Զ, էջ 482-487։
«Նոր դպրոց», 1908, թիւ 2, էջ 63։
«Նոր դպրոց», 1908, թիւ 3, էջ 86-89։
«Նոր դպրոց», 1908, թիւ 5, էջ 84։
«Փորձ», 1880, թիւ 2, էջ 128-143։
«Փորձ», 1880, թիւ 4, էջ 140-171։
«Փորձ», 1881, թիւ 2, էջ 119-127։
«Փորձ», 1880, թիւ 11, էջ 50-87։