Վահրամ Ալազան
Վահրամ Ալազան, (6 (19) Մայիս 1903[1][2], Վան, Վանի Նահանգ, Օսմանեան Կայսրութիւն[1] - 17 Մայիս 1966[1][2], Երեւան, Հայաստանի Խորհրդային Ընկերվարական Հանրապետութիւն, Խորհրդային Միութիւն[1]), բանաստեղծ եւ արձակագիր:
| Վահրամ Ալազան | |
|---|---|
| Ծննդեան անուն | Վահրամ Մարտիրոս Գաբուզեան |
| Նաեւ յայտնի է իբրեւ | Ալազան |
| Ծնած է | 6 (19) Մայիս 1903[1][2] |
| Ծննդավայր | Վան, Վանի Նահանգ, Օսմանեան Կայսրութիւն[1] |
| Մահացած է | 17 Մայիս 1966[1][2] (63 տարեկանին) |
| Մահուան վայր | Երեւան, Հայաստանի Խորհրդային Ընկերվարական Հանրապետութիւն, Խորհրդային Միութիւն[1] |
| Քաղաքացիութիւն |
.svg){kind=small} Օսմանեան Կայսրութիւն Խորհրդային Միութիւն |
| Ազգութիւն | Հայ[1][2] |
| Մասնագիտութիւն | գրագէտ, Խմբագիր, հանրային գործիչ |
| Աշխատավայր | Գրական թերթ[1] |
| Անդամութիւն | Հայաստանի Գրողներու Միութիւն[1] |
Կեանք եւ գործունէութիւն
ԽմբագրելԾնած է Վան։ Նախակրթութիւնը ստացած է իր ծննդավայրի՝ Արանքի ծխական դպրոցը, յետոյ Կեդրոնականը: 1915-ի ընդհանուր պատերազմին, երբ հայ-թրքական ընդհարումները սկսած են, Յուլիսին Վանի ազգաբնակչութեան հետ Ալազան Կովկաս գաղթած է ու երեւանի մէջ հաստատուած, ուր քանի մը տարի զանազան սեւ աշխատանքներով (ծառայ գինեվաճառի մօտ, կօշկակարի աշակերտ) զբաղելէ ետք, 1915-ին տպարան մտած է իբրեւ գրաշար, ուր 6 տարի մնացած է: 1921-ին սկսած է գրել. աշխատակցած է «Մուրճ»-ին, «Խորհրդային Հայաստան» եւ հայատառ բոլոր թերթերուն եւ հանդէսներուն: Ալազան մահացած է Մայիս 17, 1966-ին եւ թաղուած է քաղաքային պանթէոնին մէջ։
Տպարանի նախկին բանուոր։ Ունի բասանտեղծութիւններու քանի մը հատորներ, «Հիւսիսային աստղ» խորագիրով վէպ մը եւ յուշագրութիւններ՝ ժամանակակից գրական եւ հասարակական դէմքերու մասին։
Ալազան գրական հրապարակ իջած է 1922-ին, երբ դեռ գրաշար էր։ Անոր առաջին բանաստեղծութիւնները աչքի կը զարնէին անկեղծութեամբ, թէեւ հրապարակախօսական, դատողական բնոյթն աւելի իշխող էր։ Լեզուն պարզ է, պատկերաւոր։ Գրած է նաեւ մանր, քնարական ու երկարաշունչ քերթուածներ, որոնցմէ արժէքաւորը «Պոէմ պոէտների մասին, գրուած պոէտների համար» գործն է, ուր կ'արծարծէ իրաւ բանաստեղծի գաղափարը։ Ուշագրաւ են եւ արժէքաւոր Ալազանի յուշագրութիւնները, որոնք Հայաստանի նորագոյն անցքերուն ու դէմքերուն կը վերաբերին։
Աշխատութիւններ
Խմբագրել
Ալազանի առաջին հրատարակած գիրքն է «Տարիների Խաղը», տպուած 1922-ին: «Հետզհետէ՜ Հրաբխապոէզիա», «ԱշԽատանքային», «Օրիորդ Օլգա», «Գիւղի գիշերները», «Երգեր Կառուցման եւ Յաղթանակի», «Մաքառումներ», «Ճանապարհից» (վէպ), «Վաթսուներորդ հորիզոնում» (վէպ), «Դասալիքը» (վիպակ): Ալազանը խմբագիր եղած է «Տպագրական Բանուոր» երկշաբաթերթին (1925) եւ «Գրական դիրքերում»ի (1927-1932): Ալազան Վ. Նորենցի հետ միասին խմբագրած է Արեւմտահայ բանաստեղծներու անտոլոգիան, Պետրոս Դուերեանի «Տաղեր»ը եւ Միսաք Մեծարենցի երկերու լիակատար հրատարակութիւնը: Ալազանի գրուածքները թարգմանուած են ռուսերէն, թրքերէն, վրացերէն եւ ուքրաներէն լեզուներու։ Ալազանը կը գրէ թէ՛ արձակ, թէ՛ չափածոյ: Իր ուժերը փորձած է նաեւ երգիծաբանութեան եւ հրապարակախօսութեան մէջ։ Ալազանը մէկն է եղած Հայաստանի Պրոլետարական Գրողներու Ասոցիացիայի հիմնադիրներէն, 1923-ին անոր նախագահ ընտրուած է եւ մինչեւ 1929 անոր ղեկավարման աշխատանքներուն մէջ մնացած, մինչեւ որ «Հայաստանի Խորհրդային Գրողների Ֆետերացիա»ն կը կազմակերպուի, որուն առաջին քարտուղար կ'ընտրուի:
Մրցանակներ
ԽմբագրելԱնդրկովկասեան Պրոլետարական Գրողներու Ասոցիացիայի կազմակերպման առաջին օրէն՝ (1972) մինչեւ անոր լուծուիլը՝ (1932) Ալազան այդ Ասոցիացիայի քարտուղարներէն մին կ'ըլլայ: Ալազան ընտրուած է Համամիութենական Պրոլետ-Գրողներու Ասոցիացիայի եւ անոր նախագահութեան կազմի անդամ, ինչպէս նաեւ Յեղափոխական Գրողներու Միջազգային Բիւրոյի վարչութեան անդամ: (Հեղինակութիւն ամսագիր 1935 թ. 7-8, էջ 406): 1937-ին Ալազանն ալ Խ. Հայաստանի Գրողներէն կը շնորհազրկուի իբրեւ «Թրոցկիստ»[3]:
Ծանօթագրութիւններ
Խմբագրել- ↑ 1,00 1,01 1,02 1,03 1,04 1,05 1,06 1,07 1,08 1,09 1,10 1,11 1,12 1,13 Հայկական սովետական հանրագիտարան / խմբ. Վ. Համբարձումյան, Կ. Խուդավերդյան — Հայկական հանրագիտարան հրատարակչություն, 1974.
- ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 2,5 Հայկական համառոտ հանրագիտարան — Հայկական հանրագիտարան հրատարակչություն, 1990. — հատոր 1.
- ↑ Հայ հանրագիտակ, Հ. Մկրտիչ Վարդ. Պոտուրեան, 1938, Պուքրէշ, Ա. հատոր, էջ 50: