Վաղարշ Վաղարշեան

Վաղարշ Վաղարշեան;
Ծնած է	2 (14) Փետրուար 1894
Ծննդավայր	Շուշի, Ելիզավետպոլ Նահանգ, Ռուսական Կայսրութիւն
Մահացած է	6 Մայիս 1959 (65 տարեկանին)
Մահուան վայր	Մոսկուա, Խորհրդային Միութիւն
Քաղաքացիութիւն	Ռուսական Կայսրութիւն; Խորհրդային Միութիւն
Մասնագիտութիւն	դերասան, բեմադրիչ, քաղաքական գործիչ, թատերական ռեժիսոր, թատերական ուսուցիչ, թատերագիր
Աշխատավայր	Գաբրիէլ Սունդուկեանի անուան ակադեմական թատրոն
Վարած պաշտօններ	ԽՍՀՄ գերագոյն խորհուրդի պատգամաւոր
Անդամութիւն	Խորհրդային Հայաստանի Գրողներու Միութիւն
Կուսակցութիւն	Խորհրդային Միութեան համայնավարական Կուսակցութիւն

Վաղարշ Վաղարշեան (2 (14) Փետրուար 1894, Շուշի, Ելիզավետպոլ Նահանգ, Ռուսական Կայսրութիւն^[1] - 6 Մայիս 1959(1959-05-06)^[1], Մոսկուա, Խորհրդային Միութիւն^[1]), դերասան, բեմադրիչ, թատերագիր, թատերական գործիչ, Խորհրդային Հայաստանի Ժողովրդային արուեստագէտ, Խորհրդային Միութեան Պետական մրցանակի դափնեկիր եւ 1939 թուականին Խորհրդային Հայաստանի Գրողներու միութեան անդամ։

Գրական անուն Խմբագրել

Վաղարշեան արձակագիր եւ թարգմանիչ Արազիի խորհուրդով (Մովսէս Յարութիւնեան) Վաղարշակ անունը դարձուցած է Վաղարշ եւ իբրեւ գրական անուն ընդունած է Վաղարշ Վաղարշեան անունը։

Կենսագրութիւն Խմբագրել

Ծնած է Շուշի։ Նախնական կրթութիւնը ստացած է ծննդավայրի տեղական դպրոցին մէջ, ապա 1906 թուականին մեկնած է Թիֆլիս՝ ընդունուելու Ներսիսեան վարժարան, սակայն չյաջողելով ընդունուած է Թիֆլիսի առեւտրական ուսումնարան:

Վաղարշեան իր առաջին ստեղծագործութիւնները՝ «Բարեգործութիւնից յետոյ»ն եւ «Փող եւ տաղանդ»ը գրած է 1911-1912 թուականներուն: Նոյն միջոցին սիրողական խումբի մը հետ մեկնած է Գանձակ, ուր ունեցած է իր առաջին բեմական ներկայացումը:

Նոյն տարին բեմադրիչ եւ թատերական գործիչ Ամօ Խարազեանի խումբը առաջին անգամ ըլլալով ներկայացուցած է Վաղարշեանի «Փող եւ տաղանդ» թատրերգութիւնը, որուն ներկայ եղած են նաեւ Յովհաննէս Թումանեանն ու դերասան Կարապետ Գալֆայեանը:

Տարի մը ետք՝ 1913 թուականին Վաղարշեան դարձած է Յովհաննէս Թումանեանի կողմէ հիմնադրուած Կովկասեան հայ գրողներու ընկերութեան առընթեր ստեղծուած սկսնակ գրողներու միութեան անդամ:

Արա Սարգսեան, Մարտիրոս Սարեան, Հայկանոյշ Դանիէլեան, Ս. Մարտիրոսեան, Աւետիք Իսահակեան, Վաղարշ Վաղարշեան (1945 թուական)։

link=|մինի Որոշ ժամանակ Վաղարշեան հեռանալով թատերական կեանքէն, եղած է ուսուցիչ Արտանուշի շրջանի Տանձուտ գիւղին մէջ. որոշ ժամանակ աշխատած է նաեւ Պաքուի նաւթի արդիւնաբերութեան խորհուրդին մէջ:

Վաղարշեան Պաքուի մէջ հիմնուած թատերախումբի հետ սկսած է ներկայացումներ ունենալ Կովկասի զանազան շրջաններուն մէջ. սկիզբը ստանձնած է աննշան դերեր եւ կամաց-կամաց բարձրանալով արժանացած մեծ դերերու:

Սիրողական թատրոնէն դուրս գալով Վաղարշեան 1923 թուականին հաստատուած է Երեւան եւ եղած՝ Երեւանի առաջին պետական թատրոնի դերասան, ուր դարձած է թատրոնի ամենէն յայտնի գործիչներէն մին:

Դերասանութեան կողքին դերեր ստանձնած է նաեւ ժապաւէններու մէջ. ինչպէս՝

«Խուսփուշ»,
«Լեռնային արշաւ»,
«Առաջին սիրոյ երգ» եւ ուրիշներ:

Վաղարշեան 1941-1949 թուականներուն գեղարուեստական ղեկավարը եղած է Գաբրիէլ Սունդուկեանի անուան տրամաթիքական թատրոնին, ուր բեմադրած է Տիգրան Հախումեանի «Թշնամին», Ալեքսանդր Ֆատիեւի «Ջարդը», Մաքսիմ Կորքիի «Թոստիկեաւ եւ ուրիշներ»ն ու այլ ներկայացումներ^[2]:

Մահացած է Մոսկուա, իսկ աճիւնը տեղափոխուած է Երեւան^[3]։

Շքանշաններ եւ կոչումներ Խմբագրել

«Աշխատանքային կարմիր դրօշ» եւ «Լենինի» շքանշաններ,
1954 թուականին Խորհրդային Միութեան Ժողովրդական արուեստագէտի կոչում։

Ծանօթագրութիւններ Խմբագրել

↑ ^1,0 ^1,1 ^1,2 ^1,3 ^1,4 ^1,5 ^1,6 ^1,7 ^1,8 Вагаршян Вагарш Богданович // Большая советская энциклопедия: [в 30 т.] / под ред. А. М. Прохоров — 3-е изд. — М.: Советская энциклопедия, 1969.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q17378135"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q5061737"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q83552"></a>
↑ «ՀԱՅԿԱԿԱՆ ԱՆՑԵԱԼԷՆ ՊԱՏՄՈՒԹԵԱՆ ՄԷՋ ԱՅՍՕՐ»։ www.jamanak.com։ արտագրուած է՝ 2022-03-10
↑ Գրական տեղեկատու։ Երեւան: «Սովետական գրող»։ 1981։ էջ 431-432։

[<span_class="wikidata_cite_citetype_Q3331189"_data-entity-id="Q17378135">Вагаршян_Вагарш_Богданович_//_[[:ru:Большая_советская_энциклопедия_(третье_издание)|Большая_советская_энциклопедия]]:_[в_30_т.]<span_class="wef_low_priority_links">_/_под_ред._[[:ru:Прохоров,_Александр_Михайлович|А.&nbsp;М.&nbsp;Прохоров]]_—_3-е_изд._—_<span_title="Москва"_style="border-bottom:_1px_dotted;_cursor:_help;_white-space:_nowrap">М.</span>:_[[:ru:Большая_российская_энциклопедия_(издательство)|Советская_энциклопедия]],_1969.</span></span><div_style="display:none"><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q17378135"></a><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q5061737"></a><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q83552"></a></div>-1] 1,0 ^1,1 ^1,2 ^1,3 ^1,4 ^1,5 ^1,6 ^1,7 ^1,8 Вагаршян Вагарш Богданович // Большая советская энциклопедия: [в 30 т.] / под ред. А. М. Прохоров — 3-е изд. — М.: Советская энциклопедия, 1969.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q17378135"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q5061737"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q83552"></a>

[2] «ՀԱՅԿԱԿԱՆ ԱՆՑԵԱԼԷՆ ՊԱՏՄՈՒԹԵԱՆ ՄԷՋ ԱՅՍՕՐ»։ www.jamanak.com։ արտագրուած է՝ 2022-03-10

[3] Գրական տեղեկատու։ Երեւան: «Սովետական գրող»։ 1981։ էջ 431-432։

[1]

[2]

[3]