Գաբրիէլ Սունդուկեանի Անուան Ազգային Ակադեմական Թատրոն

Կայք
	Sundukyan State Academic Theatre Վիքիպահեստում

Գաբրիէլ Սունդուկեանի Անուան Ազգային Ակադեմական Թատրոն (Առաջին Պետթատրոն), հիմնադրուած է 1921 թուականի Օգոստոս 16-ին^[1], բացուած է 25 Յունուար 1922-ին, Երեւանի մէջ, հայ դասական Գաբրիէլ Սունդուկեանի «Պեպօ» ներկայացումի (ռեժ. Լեւոն Քալանթար) բեմադրութեամբ՝ որպէս Առաջին պետական թատրոն^[2]:

Պատմութիւն Խմբագրել

Դերասանական խումբի հիմնական կազմը ընտրուած է Թիֆլիսի «Որոնումներու» թատրոնէն, հետագային խումբը կը համալրուի նոր դերասաններով։

Թատրոնի առաջին գեղարուեստական ղեկավարը եղած է բեմադրիչ Լեւոն Քալանթարը։ 1937 թուականին թատրոնը կը կոչուի հայ թատերագիր եւ արձակագիր Գաբրիէլ Սունդուկեանի անունով։ Թատրոնի յաջողութիւնները, յատկապէս շեքսպիրեան ներկայացումները, առիթ դարձան, որ ԽՍՀՄ-ի մէջ կազմակերպուող առաջին շեքսպիրեան փառատօնը եւ համաժողովը տեղի ունենայ Երեւանի մէջ։

1960 թուականին թատրոնը կը ստանայ ակադեմական կոչում^[3]:

Գաբրիէլ Սունդուկեանի անուան թատրոնի քանդակային համակազմի ստեղծումին համար քանդակագործ Արա Յարութիւնեանը ձեռնմուխ եղած է քանդակի շարժումին եւ ժամանակի զգացողութեան փլասթիք իմաստաւորումի բարդ խնդիրներու իր ներդրումով։

Տնօրէն Խմբագրել

Վարդան Մկրտիչեան

Գեղարուեստական ղեկավար Խմբագրել

Արմէն Էլբակեան

Թատրոնի շէնքի հարթաքանդակները, քանդակագործ Արա Յարութիւնեան

Թատրոնի բեմադրիչներ Խմբագրել

Թատրոնի դերասաններ Խմբագրել

Թատրոնի դերասանուհիներ Խմբագրել

Թատրոնի բեմադրած ներկայացումներ Խմբագրել

1922 թ.

Գաբրիէլ Սունդուկեանի «Պեպօ» (ռեժ. Լեւոն Քալանթար)
Ֆրետերիք Շիլլերի «Աւազակներ» (ռեժ. Լեւոն Քալանթար)
Հաուպտմանի «Ջրասոյզ Զանգը» (ռեժ. Լեւոն Քալանթար)
Մաքսիմ Կորքիի «Յատակում» (ռեժ. Իսահակ Ալիխանեան)
Հեյերմանսի «Յոյսի Կործանումը» (ռեժ. Լեւոն Քալանթար)
Գառլօ Գոլդոնիի «Հիւրանոցի Տիրուհին»
Ֆուլդայի «Յիմար»
Հենրիկ Իբսենի «Ուրուականներ», «Նորա» (ռեժ. Վահրամ Փափազեան)
Գէորգեանի «Վարդազար» (ռեժ. Լեւոն Քալանթար)
Դերենիկ Դեմիրճեանի «Դատաստան» (ռեժ. Լեւոն Քալանթար)
Սոֆոկլեսի «Անտիգոնես» (ռեժ. Լեւոն Քալանթար)
Ժան Բատիստ Մոլիերի «Ակամայ Ամուսնութիւն» (ռեժ. Լեւոն Քալանթար)
Ժան Բատիստ Մոլիերի «Տոն Ժուան» (ռեժ. Լեւոն Քալանթար)
Պեռնարդ Շոուի «Սատանայի Աշակերտը» (ռեժ. Լեւոն Քալանթար)

1923 թ.

1924 թ.

1925 թ.

Յուջին Օ'Նիլի «Աննա Քրիստի» (ռեժ. Արշակ Բուրջալեան)
Յուրինի «Ակամայ Հերոս» (ռեժ. Արշակ Բուրջալեան)
Տիմիթրի Մերեժկովսկիի «Պաւել I» (ռեժ. Արշակ Բուրջալեան)
Ալեքսեյ Ֆայկոյի «Վարժապետ Բուբուսը» (ռեժ. Լեւոն Քալանթար)
Լոպէ դէ Վեգայի «Այգեպանի Շունը» (ռեժ. Արշակ Բուրջալեան)

1926 թ.

Ֆրետերիք Շիլլերի «Ֆիեսկոյի Դաւադրութիւնը» (ռեժ. Լեւոն Քալանթար)
Անատոլի Լունաչարսկիի «Թոյն» (ռեժ. Լեւոն Քալանթար)
Գ. Գէյի «Տրիլբի» (ռեժ. Ոսկանեան)
Ալեքսանտր Շիրվանզադէյի «Չար Ոգի» (ռեժ. Լեւոն Քալանթար)
Նիգոլա Էրդմանի «Մանդատ» (ռեժ. Արշակ Բուրջալեան)
Վիլիամ Շեքսպիրի «Վենետիկի վաճառականը» (ռեժ. Արշակ Բուրջալեան)

1927 թ.

Յակոբ Պարոնեանի «Պաղտասար Աղբար» (ռեժ. Լեւոն Քալանթար)
Ալեքսանտր Շիրվանզադէյի «Մորկանի Խնամին» (ռեժ. Արշակ Բուրջալեան)
Յուխան Ստրինդբերգի «Սամում»
Գաբրիէլ Սունդուկեանի «Քանդուած Օճախ»
Կոնստանդին Տրենյովի «Լիւբով Յարովայա» (ռեժ. Լեւոն Քալանթար)
Պաղտասարեանի «Արիւնոտ Անապատ» (ռեժ. Լեւոն Քալանթար)
Գաբրիէլ Սունդուկեանի «Խաթաբալա» (ռեժ. Արմէն Գուլակեան)
Տիմիթրի Շչեգլովի «Բուքը» (ռեժ. Լեւոն Քալանթար)

1928 թ.

Յուջին Օ'Նիլի «Սէրը Ծփենիների Տակ» (ռեժ. Ֆրիդ եւ Արմէն Գուլակեան)
Տիմիթրի Ֆուրմանովի եւ Պոլիվանովի «Խռովութիւն» (ռեժ. Ֆրիդ եւ Արմէն Գուլակեան)
Վսեւոլոդ Իվանովի «Զրահագնացք 14-69» (ռեժ. Ֆրիդ)
Յակոբ Պարոնեանի «Մեծապատիւ Մուրացկաններ» (ռեժ. Արմէն Գուլակեան)
Տիմիթրի Շչեգլովի «Տրանսատլանտիկ» («Նորդ-օստէ) (ռեժ. Ֆրիդ)

1929 թ․

Սելիխովի եւ Սացի «Ֆրից Բաուեր» (ռեժ. Արմէն Գուլակեան)
«Ցասում» (ռեժ. Արմէն Գուլակեան)
Վլատիմիր Կիրշոնի «Ռելսերը Զրնգում Են» (ռեժ. Արմէն Գուլակեան)
Ալեքսանտր Գրիբոեդովի «Խելքից Պատուհասը» (ռեժ. Ֆրիդ)
Լեւիտինի «Դատավճիռ» (ռեժ. Արշակ Բուրջալեան)
Գաբրիէլ Սունդուկեանի «Պեպօ» (ռեժ. Արմեն Գուլակեան)
«Տաճկական Ծխամորճ»
Վլատիմիր Կիրշոնի «Քամիների Քաղաքը» (ռեժ. Ռ. Սիմոնով եւ Արմէն Գուլակեան)
Անատոլի Գլեբովի «Ինգա» (ռեժ. Արմէն Գուլակեան)
Բորիս Ռոմաշովի «Հրէ կամուրջ» (ռեժ. Վաղարշ Վաղարշեան)

1930 թ.

Վսեւոլոդ Վիշնեւսկիի «Առաջին Ծեծելազորը» (ռեժ. Արմէն Գուլակեան)
Վաղարշ Վաղարշեանի «Օղակում» (ռեժ. Արմէն Գուլակեան)
Յուրինի «Երբ Աքաղաղները Կանչում Են» (ռեժ. Տիգրան Շամիրխանեան)

1931 թ.

Շապովալենկոյի «Սեւ Գնացք»
Տիգրան Հախումեանի «Թշուառներ» (ռեժ. Վաղարշ Վաղարշեան)
Նիգոլա Պոգոդինի «Տեմպ» (ռեժ. Արմէն Գուլակեան)
Կալաձեի «Խաթիջային» (ռեժ. Աբաշիձէ)

1932 թ.

Վաղարշ Վաղարշեանի «Նաւթ» (ռեժ. Արմէն Գուլակեան)
Իվան Միկիտենկոյի «Պատուի Խնդիր» («Дело чести») (ռեժ. Արմէն Գուլակեան)
«Ահը» (ռեժ. Սարեան)
«Յատակում» (ռեժ. Արմէն Գուլակեան)
Դերենիկ Դեմիրճեանի «Ֆոսֆորային Շող» (ռեժ. Արմէն Գուլակեան)

1933 թ.

1934 թ.

1935 թ.

Գաբրիէլ Սունդուկեանի «Պեպօ» (ռեժ. Արմէն Գուլակեան)
Մկրտիչ Ջանանի «Շահնամէ» (ռեժ. Արմէն Գուլակեան)
Ալեքսանտր Օստրովսկիի «Ամպրոպ» (ռեժ. Արմէն Գուլակեան)
Ալեքսանտր Կորնեյչուկի «Պլատոն Կրեչետ» (ռեժ. Արմէն Գուլակեան)
Սարեանի «Երեք Երգ» (ռեժ. Արմէն Գուլակեան)

1936 թ.

Ալեքսանտր Աֆինոգենովի «Հեռաւորը» (ռեժ. Վաւիկ Վարդանեան)
Ալեքսանտր Շիրվանզադէյի «Նամուս» (ռեժ. Սարեան)

1937 թ.

1938 թ.

1939 թ.

1940 թ.

Նիգոլա Գոգոլի «Ռեւիզոր»
Գաբրիէլ Սունդուկեանի «Խաթաբալա» (ռեժ. Թադէոս Սարեան)
Ալեքսէյ Կապլերի եւ Զլատոգորովայի «Լենինը 1918 թուականին» (ռեժ. Վաւիկ Վարդանեան)
Դերենիկ Դեմիրճեանի «Հայրենի Երկիր» (ռեժ. Վարդան Աճէմեան)
Ուիլիամ Շեքսպիրի «Օթելլօ» (ռեժ. Արմէն Գուլակեան)
Հենրիկ Իբսենի «Նորա»

1941 թ.

Յակոբ Պարոնեանի «Մեծապատիւ Մուրացկաններ» (ռեժ. Վարդան Աճէմեան)
Գառլօ Գոլդոնիի «Ձկնորսներ» (ռեժ. Տիգրան Շամիրխանեան)
Ֆրետերիք Վոլֆի «Պրոֆեսոր Մամլոկ» (ռեժ. Տիգրան Շամիրխանեան)
Ալեքսանտր Յուժինի (Սումբատով) «Դաւաճանութիւն» (ռեժ. Տիգրան Շամիրխանեան)
Նայիրի Զարեանի «Վրէժ» (ռեժ. Վարդան Աճէմեան)
Մուրացանի «Գէորգ Մարզպետունի» (ռեժ. Վաւիկ Վարդանեան)

1942 թ.

Ուլիամ Շեքսպիրի «Համլեթ» (ռեժ. Արշակ Բուրջալեան)
Սարեանի «Անտառի Խորքում» (ռեժ. Տիգրան Շամիրխանեան)
Վլադիմիր Սոլովեովի «Ֆելդմարշալ Կուտուզովը» (ռեժ. Վարդան Աճէմեան)
Կոնստանդին Սիմոնովի «Ռուս Մարդիկ» (ռեժ. Վաւիկ Վարդանեան)
Ալեքսանտր Կորնեյչուկի «Ռազմաճակատ» (ռեժ. Վարդան Աճէմեան)

1943 թ.

1944 թ.

1945 թ.

1946 թ.

1947 թ.

Կոնստանդին Սիմոնովի «Ռուսական Հարց» (ռեժ. Վաւիկ Վարդանեան)
Ա. Ֆադեյեւի «Երիտասարդական Գուարդիա» (ռեժ. Վարդան Աճէմեան)
Գուրգէն Բորեանի «Բարձունքներում» (ռեժ. Արմէն Գուլակեան)

1948 թ.

Գաբրիէլ Սունդուկեանի «Պեպօ» (ռեժ. Արմէն Գուլակեան)
Բորիս Ռոմաշովի «Մեծ Ուժը» (ռեժ. Վաւիկ Վարդանեան)
«Խոր Արմատներ» (ռեժ. Վաւիկ Վարդանեան)

1949 թ.

Գ. Տէր-Գրիգորեանի եւ Լ. Գարակէօզեանի «Այս Աստղերը Մերն Են» (ռեժ. Արմէն Գուլակեան)
Անատոլի Սուրովի «Կանաչ Փողոց» (ռեժ. Տիգրան Շամիրխանեան)
Անատոլի Սոֆրոնովի «Մոսկովեան բնաւորութիւն» (ռեժ. Արմէն Գուլակեան եւ Վարձիգուլեան)
Միքայէլ Լերմոնտովի «Դիմակահանդէս» (ռեժ. Արմէն Գուլակեան)
Կոնստանտին Սիմոնովի «Օտար Ստուեր» (ռեժ. Վարդան Աճէմեան)

1950 թ.

Իվան Պոպովի «Ընտանիք» (ռեժ. Արմէն Գուլակեան)
Միխալկովի «Իլիա Գոլովին» (ռեժ. Վաւիկ Վարդանեան)
Գուրգէն Բորեանի եւ Ղափլանեանի «Հրաշալի Գանձ» (ռեժ. Վարդան Աճէմեան)

1951 թ.

1952 թ.

1953 թ.

1954 թ.

Յա. Գալանի «Սէրը Լուսաբացին» (ռեժ. Վարդան Աճէմեան)
Յակոբ Պարոնեանի «Պաղտասար Աղբար» (ռեժ. Վարդան Աճէմեան)

1955 թ.

Վրթանէս Փափազեանի «Ժայռ» (ռեժ. Վարդան Աճէմեան)
Մուրատեանի «Խաչատուր Աբովեան» (ռեժ. Լեւոն Քալանթար)
Ալեքսանտր Շիրվանզադէյի «Նամուս» (ռեժ. Վարդան Աճէմեան)
Գաբրիէլ Սունդուկեանի «Էլի Մէկ Զոհ»

1957 թ.

Գուրգէն Բորեանի «Նոյն Յարկի Տակ» (ռեժ. Վարդան Աճէմեան)
«Ծառերը Կանգնած Են Մահանում» (ռեժ. Մկրտիչեան)

1958 թ.

Ալեքսանտր Արաքսմանեանի «Վարդեր Եւ Արիւն» (ռեժ. Ղափլանեան)
Գ. Տէր-Գրիգորեանի «Վերջին Մեխակներ» (ռեժ. Մկրտիչեան)
Գառլ Գուցկովի «Ուրիէլ Ակոստա» (ռեժ. Վահրամ Փափազեան)

1959 թ.

Ալեքսանտր Արաքսմանեանի «Քո Սրտի Կրակը» (ռեժ. Ղափլանեան)
Ալեքսանտր Շիրվանզադէյի «Քաոս» (ռեժ. Վարդան Աճէմեան)

1960 թ.

Գ. Տէր Գրիգորեանի «Գարնան Անձրեւ» (ռեժ. Վարդան Աճէմեան)
Նիգոլա Պոգոդինի «Երրորդ Պաթետիկականը» (ռեժ. Վարդան Աճէմեան)
Վիլիամ Սարոյեանի «Իմ Սիրտը Լեռներում Է» (ռեժ. Վարդան Աճէմեան)
Ֆեոդոր Դոստոեւսկիի «Ապուշը» (ռեժ. Երուանդ Ղազանչեան)

1970 թ.

Ֆրետերիք Շիլլերի «Աւազակներ»

1988թ.. Պ. Զէյթունցեան «Ոտքի՛, Դատարանն Է Գալիս…»

Ծանօթագրութիւններ Խմբագրել

↑ Ժամանակ օրաթերթ, 21 Սեպտեմբեր 2007
↑ Театральная энциклопедия. Гл. ред. С. С. Мокульский. Т. 1 — М.: Советская энциклопедия, 1961, 1214 стб. с илл., 12 л. илл.
↑ Большая Российская энциклопедия: В 30 т. / Председатель науч.-ред. совета Ю. С. Осипов. Отв. ред С. Л. Кравец. Т. 2. Анкилоз — Банка. — М.: Большая Российская энциклопедия, 2005. — 766 с.: ил.: карт.

Արտաքին յղումներ Խմբագրել

Գ. Սունդուկեանի անուան թատրոնի արբանեակային լուսանկարը Վիքիքարտէզին մէջ
Պաշտօնական կայք
Երեւանի Սունդուկեանի անուան ազգային ակադեմական թատրոնը Էյ Վի Փրոդաքշն կայքին մէջ Archived 2021-09-19 at the Wayback Machine.

Ուիքիպահեստ նախագիծի Գաբրիէլ Սունդուկեանի Անուան Ազգային Ակադեմական Թատրոն ստորոգութեան մէջ կրնաք գտնել յաւելեալ պատկերազարդում այս նիւթի վերաբերեալ։

[1] Ժամանակ օրաթերթ, 21 Սեպտեմբեր 2007

[te1-2] Театральная энциклопедия. Гл. ред. С. С. Мокульский. Т. 1 — М.: Советская энциклопедия, 1961, 1214 стб. с илл., 12 л. илл.

[bre2-3] Большая Российская энциклопедия: В 30 т. / Председатель науч.-ред. совета Ю. С. Осипов. Отв. ред С. Л. Кравец. Т. 2. Анкилоз — Банка. — М.: Большая Российская энциклопедия, 2005. — 766 с.: ил.: карт.

[1]

[2]

[3]