Ամբրոսիոս Գալֆայեան

Ամբրոսիոս Գալֆայեան; ֆրանսերէն՝ Ambroise Calfa
Ծնած է	24 Օգոստոս 1826
Ծննդավայր	Կոստանդնուպոլիս
Մահացած է	12 Օգոստոս 1906 (79 տարեկանին)
Մահուան վայր	Նէյի-սիւր-Սեն
Քաղաքացիութիւն	Օսմանեան Կայսրութիւն; Ֆրանսա
Ազգութիւն	Հայ
Ուսումնավայր	Ս. Ղազար կղզի
Մասնագիտութիւն	բանասէր, բառարանագիր, ուսուցիչ, պատմաբան, Խմբագիր, գրագէտ
Աշխատավայր	Մասեաց աղաւնի; Մուրատ-Ռափայէլեան Վարժարան
Անդամութիւն	Ասիական Ընկերութիւն

Ամբրոսիոս Գալֆայեան (Գուիտոն Լուսինեան, 24 Օգոստոս 1826(1826-08-24)^[1], Կոստանդնուպոլիս^[1] - 12 Օգոստոս 1906(1906-08-12), Նէյի-սիւր-Սեն), հայ պատմաբան, բառարանագիր։ Վենետիկի Մխիթարեան միաբանութեան անդամ։ Խորէն Գալֆայեանի եղբայրը։

Կեանք եւ գործունէութիւն Խմբագրել

Ծնած է Կ. Պոլիս։ Փոքր հասակէն զին ղրկած են Վենետիկի Ս. Ղազար վանքը, ուր ստացած է կրթութիւնը եւ ընդունած հոգեւորական կոչում։

Գալֆայեանի «Բառգիրք հայ-գաղղիարէն», հրատարկուած է 1861 թուականին, Փարիզ

1855 թուականին նշանակուած է Մխիթարեան միաբանութեան Փարիզի վարժարանի ուսուցիչ։ Յաջորդ տարի Հ. Սարգիս Թէոդորեանի եւ Հ. Գաբրիէլ Այվազովսքիի հետ հեռացած է միաբանութեան շարքերէն: Յետագային Փարիզի մէջ հիմնած է Հայկազեան վարժարանը, որու տեսուչը եղած է 1856-1859 տարիներուն:

1863-ին ամուսնացած է ֆրանսուհի «Marie Louise Joséphine Legoupil »-ի հետ: 1878-ին ազգանունը փոխած է Լուսինեանի^[3]։

Աշխատութիւններ Խմբագրել

1840-ականներու վերջերը լոյս տեսած են անոր պատմագրական աշխատութիւնները, ինչպէս՝

Պատմութիւն հին ազգաց» (1849),
«Պատմութիւն միջին դարու» (1850),
«Պատմութիւն ժամանակից» (1851),
«Պատմութիւն սուրբ գրոց»,
«Նոր ընթերցարան» (Փարիզ, 1861),
«Պատմութիւն ընդհանուր ազգաց» (հինգ հատոր) եւ այլն։

1855-1858 թուականներուն Գաբրիէլ Այվազովսկիի հետ խմբագրած է «Մասեաց Աղաւնի» պարբերականը։ Միառժամանակ աշխատած է Թէոդոսիոյ ազգային վարժարանին մէջ։

Աւելի ուշ ձեռնարկած է ֆրանս-հայերէն մեծ բառարանի պատրաստումին, հրատարակած է «Նոր բառգիրք Ֆրանսահայ» վերնագրով (Ա հատ., Փարիզ, 1900, Բ հատ., 1903), որ յայտնի է Լուսինեան բառարան անունով^[4]^[5]։

Ծանօթագրութիւններ Խմբագրել

↑ ^1,0 ^1,1 ^1,2 ^1,3 ^1,4 ^1,5 Հայկական սովետական հանրագիտարան / խմբ. Վ. Համբարձումյան, Կ. Խուդավերդյան — Հայկական հանրագիտարան հրատարակչություն, 1974.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q164396"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q124405912"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q6429958"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q2657718"></a>
↑ ^2,0 ^2,1 Հայկական համառոտ հանրագիտարան — Հայկական հանրագիտարան հրատարակչություն, 1990. — հատոր 1.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q124405912"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q13053618"></a>
↑ «ՆԱՄԱԿԱՆԻ - Մխիթարեան Միաբանութեան անդամներ»։ digilib.aua.am։ արտագրուած է՝ 2022-12-22
↑ Գառնիկ Ստեփանեան (1973)։ Կենսագրական բառարան, հատոր Ա․։ Երեւան։ էջ 221
↑ «Ամբրոսիոս Գալֆայեան»։ avproduction.am։ արխիւացուած է բնօրինակէն-էն՝ 2022-12-22-ին։ արտագրուած է՝ 2022-12-22

Արտաքին յղումներ Խմբագրել

Բառգիրք հայ-գաղղիարէն, Ամբրոսիոս Գալֆայեան։ Գրավաճառանոց Լ. Հաշէթի, Փարիզ, 1861։
Նոր բառգիրք պատկերազարդ ֆրանսահայ, Գուիտոն Լուսինեան (Ամբրոսիոս Գալֆայեան)։ Տպագրութիւն ՄՈՐԻՍի հայր եւ որդի, Փարիզ, 1900-1903։
Առձեռն բառարան հայերէն աշխարհիկ լեզուէ-ֆրանսերէն, Գուիտոն Լուսինեան, Կարապետ Պասմաճեան։ Պ. Պալենց եւ Օ. Արզուման, Կ. Պոլիս, 1915։
Բառգիրք հայ-գաղղիարէն, Ամբրոսիոս Գալֆայեան։ Ելեկտրոնային բառարան (1861)

Այս յօդուածի նախնական տարբերակը կամ անկէ մաս մը վերցուած է Հայկական Սովետական Հանրագիտարանէն, որուն նիւթերը հրատարակուած են` Քրիէյթիվ Քամմընզ Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) թոյլատրագրի ներքոյ։

[<span_class="wikidata_cite_citetype_Q1239328"_data-entity-id="Q2657718">[[:hy:s:Հայկական_սովետական_հանրագիտարան|Հայկական_սովետական_հանրագիտարան]]<span_class="wef_low_priority_links">_/_խմբ._[[:Վիքտոր_Համբարձումեան|Վ.&nbsp;Համբարձումյան]],_[[:Կոստանդին_Խուդաւերդեան|Կ.&nbsp;Խուդավերդյան]]_—_[[:d:Q124405912|Հայկական_հանրագիտարան_հրատարակչություն]],_1974.</span></span><div_style="display:none"><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q164396"></a><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q124405912"></a><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q6429958"></a><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q2657718"></a></div>-1] 1,0 ^1,1 ^1,2 ^1,3 ^1,4 ^1,5 Հայկական սովետական հանրագիտարան / խմբ. Վ. Համբարձումյան, Կ. Խուդավերդյան — Հայկական հանրագիտարան հրատարակչություն, 1974.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q164396"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q124405912"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q6429958"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q2657718"></a>

[<span_class="wikidata_cite_citetype_Q1525071_citetype_Q1239328"_data-entity-id="Q13053618">Հայկական_համառոտ_հանրագիտարան<span_class="wef_low_priority_links">_—_[[:d:Q124405912|Հայկական_հանրագիտարան_հրատարակչություն]],_1990._—_հատոր&nbsp;1.</span></span><div_style="display:none"><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q124405912"></a><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q13053618"></a></div>-2] 2,0 ^2,1 Հայկական համառոտ հանրագիտարան — Հայկական հանրագիտարան հրատարակչություն, 1990. — հատոր 1.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q124405912"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q13053618"></a>

[3] «ՆԱՄԱԿԱՆԻ - Մխիթարեան Միաբանութեան անդամներ»։ digilib.aua.am։ արտագրուած է՝ 2022-12-22

[4] Գառնիկ Ստեփանեան (1973)։ Կենսագրական բառարան, հատոր Ա․։ Երեւան։ էջ 221

[5] «Ամբրոսիոս Գալֆայեան»։ avproduction.am։ արխիւացուած է բնօրինակէն-էն՝ 2022-12-22-ին։ արտագրուած է՝ 2022-12-22

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

Ամբրոսիոս Գալֆայեան ֆրանսերէն՝ Ambroise Calfa

Ծնած է	24 Օգոստոս 1826(1826-08-24)^[1]
Ծննդավայր	Կոստանդնուպոլիս^[1]
Մահացած է	12 Օգոստոս 1906(1906-08-12) (79 տարեկանին)
Մահուան վայր	Նէյի-սիւր-Սեն
Քաղաքացիութիւն	Օսմանեան Կայսրութիւն Ֆրանսա
Ազգութիւն	Հայ^[1]^[2]
Ուսումնավայր	Ս. Ղազար կղզի
Մասնագիտութիւն	բանասէր, բառարանագիր, ուսուցիչ, պատմաբան, Խմբագիր, գրագէտ
Աշխատավայր	Մասեաց աղաւնի Մուրատ-Ռափայէլեան Վարժարան
Անդամութիւն	Ասիական Ընկերութիւն^[2]