Գարա Տէրվիշ

Գարա Տէրվիշ;
Նաեւ յայտնի է իբրեւ	Կարա-Դարվիշ
Ծնած է	1872
Ծննդավայր	Ստավրոպոլ, Ռուսական Կայսրութիւն
Մահացած է	16 Դեկտեմբեր 1932
Մահուան վայր	Թիֆլիս, Խորհրդային Միութիւն
Քաղաքացիութիւն	Ռուսական Կայսրութիւն; Խորհրդային Միութիւն
Ազգութիւն	Հայ
Ուսումնավայր	Նոր Նախիջևանի թեմական դպրոց?
Տեսակ	վիպակ
Մասնագիտութիւն	գրագէտ, թարգմանիչ, ուսուցիչ, բանաստեղծ, վիպասան

Գարա Տէրվիշ (Յակոբ Գենջեան, 1872^[1]^[2], Ստավրոպոլ, Ռուսական Կայսրութիւն^[1]^[2] - 16 Դեկտեմբեր 1932(1932-12-16)^[1]^[2], Թիֆլիս, Խորհրդային Միութիւն^[1]^[2]), բանաստեղծ, արձակագիր:

Կենսագրութիւն

Ծնած է Ստավրոպոլ: 1893-ին աւարտած է Նոր Նախիջեւանի թեմական դպրոցը: Եղած է գրագիր եւ ուսուցիչ: Գրած է բանաստեղծութիւններ, պատմուածքներ եւ վիպակներ: 1910-ական թուականներուն տարուած է ապագայապաշտութեամբ (futurism), փորձած է այդ ուղղութիւնը արմատաւորել հայ քնարերգութեան մէջ: «Երուանդ Գոշ» (1911) վիպակին մէջ համատեղած է լուսաւորականութիւնն ու քրիստոնէութիւնը, տուրք տալով ժամանակի անհատապաշտական ու յուսահատական տրամադրութիւններուն: Գրողին «Կեանքի ջութակը» (1917) վիպակին մէջ կը գերիշխեն բնապաշտական տեսարանները: «Օրերից առաջ» (1928) երկը փորձ մըն է` իմաստաւորելու նախայեղափոխական մտաւորականութեան կեանքը: Թարգմանութիւններ ըրած է Ուոլթ Ուիթմենէն: Հայերէնէ ռուսերէնի թարգմանած է Ալեքսանդր Շիրվանզադէի, Լեւոն Շանթի եւ Աւետիս Ահարոնեանի առանձին ստեղծագործութիւնները^[3]։

Գարան` հիւթեղ շապիկներով խիզախ «թափառականը», որ գրականութիւնը սենեակէն փողոց կը հանէ, կը ծախէր իր բացիկները, կը զարմացնէր, կը զայրացնէր ու կը զմայլեցնէր մարդիկը:

Անոր «Ինչ է ֆութուրիզմը» գրքոյկին մէջ այսպիսի տողեր կան.

Եւ զարմանալի է` մենք էլ ունենք գրականութիւն եւ գեղարուեստ իբր թէ, բայց նա միշտ հնաւանդների եւ փոշակալածների կողմից պահպանուել է արտաքին «վնասակար» ազդեցութիւններից:

Մահացած է Թիֆլիս, 16 Դեկտեմբեր 1932-ին:

«Կեանքի ջութակը» վիպակին մէջ նշուող գլխաւոր միտքերէն

«Ես ֆութուրիստ եմ- հպարտ ու գոռոզ կուռքերու փշրողն եմ, հաստատուն պատուանդանների գլորողը, նուիրական արձաններու ջարդող վանդալը: Ես խելառ սիրահար եմ- բոցավառ համբոյրներ եմ դրոշմում գեղեցկուհու կուրծքին եւ կատաղի թեւերով սեղմում բուռն, փոթորկոտ եւ տարփալից գրկումս: Ես ամէն ինչ եմ եւ ոչինչ եմ: Ես Գարա-Տէրվիշն եմ»:^[4]

Ծանօթագրութիւններ

↑ ^1,00 ^1,01 ^1,02 ^1,03 ^1,04 ^1,05 ^1,06 ^1,07 ^1,08 ^1,09 ^1,10 ^1,11 ^1,12 ^1,13 ^1,14 Հայկական սովետական հանրագիտարան / խմբ. Վ. Համբարձումյան, Կ. Խուդավերդյան — Հայկական հանրագիտարան հրատարակչություն, 1974.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q164396"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q124405912"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q6429958"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q2657718"></a>
↑ ^2,00 ^2,01 ^2,02 ^2,03 ^2,04 ^2,05 ^2,06 ^2,07 ^2,08 ^2,09 ^2,10 ^2,11 ^2,12 Ով ով է. հայեր / խմբ. Հ. Այվազյան — Երևան: Հայկական հանրագիտարան հրատարակչություն, 2005. — հատոր 1. — է. 540.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q13053761"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q124405912"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q1953"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q28722393"></a>
↑ «Տէրվիշ»։ արխիւացուած է բնօրինակէն-էն՝ 2021-10-27-ին։ արտագրուած է՝ 2020-04-23
↑ «Գարա Տէրվիշի միտքերէն»։ արխիւացուած է բնօրինակէն-էն՝ 2021-10-21-ին։ արտագրուած է՝ 2020-04-23

[<span_class="wikidata_cite_citetype_Q1239328"_data-entity-id="Q2657718">[[:hy:s:Հայկական_սովետական_հանրագիտարան|Հայկական_սովետական_հանրագիտարան]]<span_class="wef_low_priority_links">_/_խմբ._[[:Վիքտոր_Համբարձումեան|Վ.&nbsp;Համբարձումյան]],_[[:Կոստանդին_Խուդաւերդեան|Կ.&nbsp;Խուդավերդյան]]_—_[[:d:Q124405912|Հայկական_հանրագիտարան_հրատարակչություն]],_1974.</span></span><div_style="display:none"><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q164396"></a><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q124405912"></a><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q6429958"></a><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q2657718"></a></div>-1] 1,00 ^1,01 ^1,02 ^1,03 ^1,04 ^1,05 ^1,06 ^1,07 ^1,08 ^1,09 ^1,10 ^1,11 ^1,12 ^1,13 ^1,14 Հայկական սովետական հանրագիտարան / խմբ. Վ. Համբարձումյան, Կ. Խուդավերդյան — Հայկական հանրագիտարան հրատարակչություն, 1974.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q164396"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q124405912"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q6429958"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q2657718"></a>

[<span_class="wikidata_cite_citetype_Q1787111"_data-entity-id="Q28722393">[[:d:Q28722393|Ով_ով_է._հայեր]]<span_class="wef_low_priority_links">_/_խմբ._[[:hy:Հովհաննես_Այվազյան|Հ.&nbsp;Այվազյան]]_—_[[:Երեւան|Երևան]]:_[[:d:Q124405912|Հայկական_հանրագիտարան_հրատարակչություն]],_2005._—_հատոր&nbsp;1._—_է.&nbsp;540.</span></span><div_style="display:none"><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q13053761"></a><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q124405912"></a><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q1953"></a><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q28722393"></a></div>-2] 2,00 ^2,01 ^2,02 ^2,03 ^2,04 ^2,05 ^2,06 ^2,07 ^2,08 ^2,09 ^2,10 ^2,11 ^2,12 Ով ով է. հայեր / խմբ. Հ. Այվազյան — Երևան: Հայկական հանրագիտարան հրատարակչություն, 2005. — հատոր 1. — է. 540.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q13053761"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q124405912"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q1953"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q28722393"></a>

[3] «Տէրվիշ»։ արխիւացուած է բնօրինակէն-էն՝ 2021-10-27-ին։ արտագրուած է՝ 2020-04-23

[4] «Գարա Տէրվիշի միտքերէն»։ արխիւացուած է բնօրինակէն-էն՝ 2021-10-21-ին։ արտագրուած է՝ 2020-04-23

[1]

[2]

[3]

[4]

Գարա Տէրվիշ
Նաեւ յայտնի է իբրեւ	Կարա-Դարվիշ^[1]^[2]
Ծնած է	1872^[1]^[2]
Ծննդավայր	Ստավրոպոլ, Ռուսական Կայսրութիւն^[1]^[2]
Մահացած է	16 Դեկտեմբեր 1932(1932-12-16)^[1]^[2]
Մահուան վայր	Թիֆլիս, Խորհրդային Միութիւն^[1]^[2]
Քաղաքացիութիւն	Ռուսական Կայսրութիւն Խորհրդային Միութիւն
Ազգութիւն	Հայ^[1]^[2]
Ուսումնավայր	Նոր Նախիջևանի թեմական դպրոց?^[1]
Տեսակ	վիպակ^[1]
Մասնագիտութիւն	գրագէտ, թարգմանիչ, ուսուցիչ, բանաստեղծ, վիպասան