Դանիէլ Բէկ Փիրումեան
Դանիէլ Բէկ Փիրումեան (22 Նոյեմբեր 1861, Նախիջեւանիկ, Ելիզավետպոլ Նահանգ, Ռուսական Կայսրութիւն - 1921, Վանաձոր, Հայաստանի Խորհրդային Ընկերվարական Հանրապետութիւն, Խորհրդային Միութիւն), ռազմական գործիչ, Սարդարապատի ճակատամարտի գլխաւոր հրամանատար, ազգային հերոս, ռուսական բանակի գնդապետ[1]։
| Դանիէլ Բէկ Փիրումեան | |
|---|---|
 | |
| 22 Նոյեմբեր 1861 - 1921 | |
| Ծննդավայր | Արցախի Խաչէն գաւառի Նախիջեւանիկ գիւղը |
| Մահուան վայր | Վանաձոր, Հայաստանի Խորհրդային Ընկերվարական Հանրապետութիւն, Խորհրդային Միութիւն |
| Գերեզման | Վաղարշապատ |
| Քաղաքացիութիւն | Ռուսական Կայսրութիւն եւ Հայաստանի Առաջին Հանրապետութիւն |
| Կոչում | Զօրավար եւ գնդապետ? |
| Մարտեր/ պատերազմներ | Սարդարապատի Հերոսամարտ եւ Կովկասեան արշաւանք |
| Պարգեւներ | Արիութեան Ոսկէ Թուր |
Կենսագրութիւն Խմբագրել
Ծնած է 22 նոյեմբեր 1861-ին, Արցախի Խաչէն գաւառի Նախիջեւանիկ գիւղը: Աւարտած է Շուշիի քաղաքային ուսումնարանը: Սորված է Թիֆլիսի հետեւակային իւնկերական ուսումնարանը, աւարտած է Օրանիենպաումի սպայական հրաձգային դպրոցի դասընթացը (1913): Ռուս բանակին մէջ ծառայած է 1881-ին: Ա. Համաշխարհային պատերազմի ժամանակ կռուած է Կովկասեան ռազմաճակատին վրայ, եղած է գումարտակի, գունդի հրամանատար:
Ռազմական գործունէութիւն Խմբագրել
1918 մայիսին երբ թրքական յառաջապահ ջոկատները արշաւած են դէպի Սարդարապատ կայարան` հոնկէ մօտենալով Էջմիածինին, Հայութեան համար այդ օրհասական պահուն վճռական դեր խաղցած են Դանիէլ Բէկ Փիրումեանի ռազմաճակատային մեծ փորձը։
Ան մեծ դեր ունեցած է Սարդարապատի ճակատամարտի յաղթանակի կերտման մէջ՝ ան փաստացի հանդիսացած է այդ ուղղութեան հայկական զօրամիաւորումներու ընդհանուր հրամանատարը:
26 մայիս 1918-ին Սարդարապատի ճակատամարտին, իբրեւ զօրամիաւորումի ընդհանուր հրամանատար, ցուցաբերած է զօրավարական հմտութիւն եւ արիութիւն` ռազմաճակատի կեդրոնական հատուածին մէջ ջախջախելով եւ ետ շպրտելով թուրքերը եւ ապահովելով յաղթանակ:
1918-ին 57 տարեկան Դանիէլ Բէկ Փիրումեանին շնորհուած է զօրավար-հազարապետի կոչում: Նորանկախ Հայաստանի Հանրապետութեան օրով ան առաջիններէն մէկն էր, որ պաշտօնապէս ստացած է այդ կոչումը[2]:
Կեանքին վերջին տարիները Խմբագրել
Հայաստանի Ա. Հանրապետութեան տարիներուն Դանիէլ Բէկ Փիրումեան տարբեր պաշտօններ զբաղեցուցած է Հայաստանի ռազմական գերատեսչութեան մէջ:
1919-ին վերջը ան ստացած է զօրավար-տեղակալի կոչում եւ նշանակուած` Կարսի բերդի պարետ: Դժբախտաբար ինքնաշարժի արկածի մը պատճառով ան մարմնական մեծ վնասներ կրած է, որուն պատճառով ալ չէ կարողացած պատշաճ ձեւով կազմակերպել Կարսի բերդի եւ Կարսի ճակատի ինքնապաշտպանութիւնը 1920-ի աշնան կայացած թուրք-հայկական պատերազմի ժամանակ: Իսկ 30 հոկտեմբեր 1920-ին թուրքերու կողմէ Կարսի անառիկ բերդի գրաւումի ժամանակ գերի ինկած է:
1921 Յունուարին զայն տեղափոխած են Ալեքսանդրապոլ (այժմ` Գիւմրի), ապա յանձնած` ռուսական 11-րդ Կարմիր բանակի ներկայացուցիչներուն:
1921-ին, Հայաստանի խորհրդայնացումէն ետք Դանիէլ Բէկ Փիրումեան հայ բարձրաստիճան այլ սպաներու հետ պոլշեւիկներու կողմէ գնդակահարուած է Ղարաքիալիսա-Դիլիջան ճանապարհին: Այնուհետեւ զօրավարին դիակը հնարաւոր եղած է գաղտնի տեղափոխել Էջմիածին եւ թաղել Սուրբ Գայեանէի վանքին կից գերեզմանատունը:
Ծանօթագրութիւններ Խմբագրել
- ↑ «Դանիէլ Բէկ Փիրումեան»։ www.matyan.am։ արտագրուած է՝ 2020-10-09[permanent dead link]
- ↑ «Պետական այրեր․ Դանիէլ Բէկ Փիրումեան»։ Armenia Today (hy-AM)։ արտագրուած է՝ 2020-10-09
Այս յօդուածի նախնական տարբերակը կամ անկէ մաս մը վերցուած է Հայկական Սովետական Հանրագիտարանէն, որուն նիւթերը հրատարակուած են` Քրիէյթիվ Քամմընզ Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) թոյլատրագրի ներքոյ։ 
|