Լուսինէ Զաքարեան

Լուսինէ Զաքարեան;
Ծնած է	1 Յունիս 1937
Ծննդավայր	Ախալցխա, Վրացական Խորհրդային Ընկերվարական Հանրապետութիւն, Խորհրդային Միութիւն
Մահացած է	31 Դեկտեմբեր 1992 (55 տարեկանին)
Մահուան վայր	Երեւան, Հայաստան
Քաղաքացիութիւն	Խորհրդային Միութիւն; Հայաստան
Ազգութիւն	Հայ
Ուսումնավայր	Երեւանի Կոմիտասի անուան պետական երաժշտանոց
Տեսակ	Զարգացած Միջնադարու Հայկական Երաժշտութիւն
Մասնագիտութիւն	երգչուհի, օպերային երգչուհի
Աշխատավայր	Հայֆիլհարմոնիա?
Ամուսին	Խորէն Պալեան

Լուսինէ Զաքարեան (1 Յունիս 1937(1937-06-01)^[1], Ախալցխա, Վրացական Խորհրդային Ընկերվարական Հանրապետութիւն, Խորհրդային Միութիւն^[2]^[3] - 31 Դեկտեմբեր 1992(1992-12-31)^[3], Երեւան, Հայաստան), հայ երգչուհի, Կոմիտաս Վարդապետի, հայ հոգեւոր երգերու ու տաղերու մեկնաբան։ 1968 թ. ամուսնացեր է անուանի շարականագէտ, բանասեր, երգիչ Խորէն Պալեանի հետ: Ժողովուրդի կողմէ շատ սիրուած երգչուհիի աճիւնը կը գտնուի Էջմիածին քաղաքի Սուրբ Գայանէ եկեղեցւոյ բակի գերեզմանատան մէջ։

Կենսագրութիւն Խմբագրել

Լուսինէ հասակ առած է Ջաւախքի մէջ։ 1952 թուականին իր ընտանիքին հետ տեղափոխուած է Երեւան, ուսանած է Ռոմանոս Մելիքեանի անուան երաժշտական ուսումնարանէն ներս։ 1957 թուականին ընդունուած է Երեւանի պետական երաժշտանոց։ Այդ տարիներուն անոր տաղանդն արդէն բացայայտ էր։

1970-1983 եղած է Հայաստանի Ազգային հեռուստաընկերութեան եւ ձայնասփիւռի սինֆոնիկ նուագախումբի մեներգչուհի։ Այդ ընթացքին երգած է նաեւ Էջմիածնայ Մայր տաճարի երգչախմբէն։ Գերազանց կատարած է ինչպէս արեւմտաեւրոպական ստեղծագործութիւններ, այնպէս ալ՝ հայկական ժողովրդական եւ հոգեւոր երաժշտութիւն։ Տակաւին սովետական տարիներուն, երբ կ՛արգիլուէին բազմաթիւ երաժշտական ոճեր, ինչպէս նաեւ հոգեւոր երաժշտութիւնը, ան համարձակութիւն ունեցած է հայկական հոգեւոր երաժշտութիւնը բարձրացնել բեմ։

1972 թուականին արժանացած է ՀԽՍՀ ժողովրդական արտիստի կոչման^[4]։

Բազմիցս համերգներով ելոյթներ ունեցած է արտասահմանի տարբեր երկիրներու մէջ, ուր փառքով ներկայացուցած է Կոմիտասի հայ ժողովրդական երգերը, տաղերն ու շարականները։ Պարբերաբար համերգներ տուած է հայազգի աշխարհահռչակ երգեհոնահար Պերճ Ժամկոչեանի հետ։ Լուսինէի համար երգահան Առնօ Բաբաջանեան գրած է իր «Վոկալիզը»։ Լուսինէ Զաքարեանին բանաստեղծութիւններ ձօնած է Սիլվա Կապուտիկեանը,Վահագն Դաւթեանը, Պարոյր Սեւակը, այլազգի բանաստեղծներ։ Շնորհիւ հոգեթով ձայնին, Լուսինէ Զաքարեանի ձայնագրութիւնները մտած են համաշխարհային երաժշտութեան ձայնադարան։

Լուսինէ Զաքարեանի յուշատախտակը (Երեւանի Եզնիկ Կողբացի փողոց)

Ընտանիք Խմբագրել

Լուսինէ Զաքարեանը սերած էր երաժիշտներու գերդաստանէ։ Մօր կողմէ մեծ հայրը՝ Իոսիֆ Թոմաշեւիչը (ծագումով լեհահայ), եղեր է Սան Փեթրսպուրկի Կայսերական օփերային թատրոնի մեներգիչ, ձայնային հարուստ տուեալներով օժտուած պաս-փրոֆունտօ, որ իր ձայնը մշակեր էր Իտալիոյ մէջ։

Մեծ մայրը՝ Ելենա Թոմաշեւսքայան, դաշնակահարուհի էր։

Հայրը՝ Հաբէթ Զաքարեանը, սիմֆոնիք նուագախումբի կազմին մէջ կը նուագէր պաս փողային գործիք:

Մայրը՝ Վերոնիքա Տոմաշեւսքայան, նոյնպես օժտուած էր երաժշտական կարողութիւններով:

Եղբայրը՝ Դաւիթ Զաքարեանը, դաշնակահար եւ ձեռնադաշնակահար էր:

Ունի քոյր՝ Ելենան:

1968 թ. ամուսնացեր է անուանի շարականագէտ, բանասեր, երգիչ Խորէն Պալեանի հետ, որու օգնութեամբ աւելի խորացեր է հայ միջնադարեան երաժշտութեան եւ հոգեւոր երգեցողութեան մէջ:

Մէջբերումներ Լուսինէ Զաքարեանի մասին Խմբագրել

Երբ Լուսինէն երգում է «Սուրբ-սուրբը», ամբողջ հրեշտակները բազմութեամբ իջնում են Մայր աթոռ ու փառաբանում Աստծուն իր այդ երգեցողութեան ու նրան ի վերուստ տրուած շնորհի համար։

- Կաթողիկոս Վազգէն Ա․

Լուսինէն հայ երգարուեստի մէջ նոյն դերն ունի, ի՛նչ ճարտարապետութեան մէջ՝ Թորոս Թորամանեանը։

- Պարոյր Սեւակ

Անզուգական երգչուհի, հոգեւորի փայլուն զգացողութեամբ, որը գերել ու «գրաւել» է ոչ միայն հայ, այլեւ այլազգիներու սրտերն ու փառքով ներկայացուցած Կոմիտասի, հայ ժողովրդական երգերը, տաղերը եւ շարականները։

- Փրոֆէսոր Դաւիթ Ղազարեան

Պարգեւներ եւ կոչումներ Խմբագրել

1967 - ՀԽՍՀ վաստակաւոր արուեստագէտուհի,
1967 - ՀԼԿԵՄ մրցանակ,
1972 - ՀԽՍՀ ժողովրդական արուեստագէտուհի^[5],
1979 - ՀԽՍՀ պետական մրցանակ,
Յետմահու պարգեւատրուեր է «Սուրբ Մեսրոպ Մաշտոց» շքանշանով:

Գրքեր Լուսինէ Զաքարեանի մասին Խմբագրել

Լուսինէ Զաքարեանը ՀՀ 2012 թուականի փոստային նամականիշի վրայ

Մինչեւ այժմ հրատարակուեր է մեծանուն երգչուհիի մասին պատմող երեք գիրք: Դեռ Լուսինէի ստեղծագործական գործունէութեան բուռն շրջանին գրականագէտ Կարլէն Դանիէլեանը կը գրէ եւ 1981 թուականին Երեւանի մէջ կը հրատարակէ «Լուսինէ Զաքարեան» աշխատութիւնը: Լուսինէի մահէն յետոյ անոր ամուսնոյն՝ Խորէն Պալեանի եւ բանասէր Լիտա Գէորգեանի կողմէն կազմուած 1999 թուականին Երեւանի մէջ կը հրատարակուի «Լուսինէ» ժողովածուն: Սակայն, տեսնելով ընթերցող հասարակութեան անտարբերութիւնը, Խորէն Պալեանը գներ է «Լուսինէ» գրքի բոլոր չվաճառուած օրինակները եւ տեղափոխեր իր բնակարան: 2015 թուականին հրատարակուեր է Լուսինէ Զաքարեանի մասին պատմող թիւ 3-րդ գիրքը՝ Սէրկէյ Մանուէլեանի աշխատասիրութեամբ հրատարակուած «Լուսինէ Զաքարեանը ժամանակակիցներու յուշերուն մէջ» ժողովածուն^[6]:

Ծանօթագրութիւններ Խմբագրել

↑ ^1,0 ^1,1 Lusine Zakaryan - Armenian National Music
↑ ^2,0 ^2,1 ^2,2 ^2,3 ^2,4 ^2,5 Հայկական սովետական հանրագիտարան / խմբ. Վ. Համբարձումյան, Կ. Խուդավերդյան — Հայկական հանրագիտարան հրատարակչություն, 1974.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q164396"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q124405912"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q6429958"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q2657718"></a>
↑ ^3,0 ^3,1 ^3,2 ^3,3 ^3,4 ^3,5 Ով ով է. հայեր / խմբ. Հ. Այվազյան — Երևան: Հայկական հանրագիտարան հրատարակչություն, 2005. — հատոր 1. — է. 395.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q13053761"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q124405912"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q1953"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q28722393"></a>
↑ Ով ով է. Հայեր. Կենսագրական հանրագիտարան, հատոր առաջին, Երեւան, 2005
↑ Ով ով է. Հայեր. Կենսագրական հանրագիտարան, հատոր առաջին, Երեւան, 2005
↑ «http://www.nyut.am/?p=93718&l=am»

Արտաքին յղումներ Խմբագրել

[[https://anmmedia.am/en/musician/lusine-zakaryan/206_Lusine_Zakaryan_-_Armenian_National_Music]<span_class="wef_low_priority_links"></span><div_style="display:none"></div>-1] 1,0 ^1,1 Lusine Zakaryan - Armenian National Music

[<span_class="wikidata_cite_citetype_Q1239328"_data-entity-id="Q2657718">[[:hy:s:Հայկական_սովետական_հանրագիտարան|Հայկական_սովետական_հանրագիտարան]]<span_class="wef_low_priority_links">_/_խմբ._[[:Վիքտոր_Համբարձումեան|Վ.&nbsp;Համբարձումյան]],_[[:Կոստանդին_Խուդաւերդեան|Կ.&nbsp;Խուդավերդյան]]_—_[[:d:Q124405912|Հայկական_հանրագիտարան_հրատարակչություն]],_1974.</span></span><div_style="display:none"><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q164396"></a><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q124405912"></a><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q6429958"></a><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q2657718"></a></div>-2] 2,0 ^2,1 ^2,2 ^2,3 ^2,4 ^2,5 Հայկական սովետական հանրագիտարան / խմբ. Վ. Համբարձումյան, Կ. Խուդավերդյան — Հայկական հանրագիտարան հրատարակչություն, 1974.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q164396"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q124405912"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q6429958"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q2657718"></a>

[<span_class="wikidata_cite_citetype_Q1787111"_data-entity-id="Q28722393">[[:d:Q28722393|Ով_ով_է._հայեր]]<span_class="wef_low_priority_links">_/_խմբ._[[:hy:Հովհաննես_Այվազյան|Հ.&nbsp;Այվազյան]]_—_[[:Երեւան|Երևան]]:_[[:d:Q124405912|Հայկական_հանրագիտարան_հրատարակչություն]],_2005._—_հատոր&nbsp;1._—_է.&nbsp;395.</span></span><div_style="display:none"><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q13053761"></a><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q124405912"></a><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q1953"></a><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q28722393"></a></div>-3] 3,0 ^3,1 ^3,2 ^3,3 ^3,4 ^3,5 Ով ով է. հայեր / խմբ. Հ. Այվազյան — Երևան: Հայկական հանրագիտարան հրատարակչություն, 2005. — հատոր 1. — է. 395.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q13053761"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q124405912"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q1953"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q28722393"></a>

[4] Ով ով է. Հայեր. Կենսագրական հանրագիտարան, հատոր առաջին, Երեւան, 2005

[5] Ով ով է. Հայեր. Կենսագրական հանրագիտարան, հատոր առաջին, Երեւան, 2005

[6] «http://www.nyut.am/?p=93718&l=am»

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

Լուսինէ Զաքարեան

Ծնած է	1 Յունիս 1937(1937-06-01)^[1]
Ծննդավայր	Ախալցխա, Վրացական Խորհրդային Ընկերվարական Հանրապետութիւն, Խորհրդային Միութիւն^[2]^[3]
Մահացած է	31 Դեկտեմբեր 1992(1992-12-31)^[3] (55 տարեկանին)
Մահուան վայր	Երեւան, Հայաստան
Քաղաքացիութիւն	Խորհրդային Միութիւն Հայաստան
Ազգութիւն	Հայ^[2]
Ուսումնավայր	Երեւանի Կոմիտասի անուան պետական երաժշտանոց^[2]
Տեսակ	Զարգացած Միջնադարու Հայկական Երաժշտութիւն
Մասնագիտութիւն	երգչուհի, օպերային երգչուհի
Աշխատավայր	Հայֆիլհարմոնիա?^[2]
Ամուսին	Խորէն Պալեան