Աբրահամ Ալիքեան
Աբրահամ Ալիքեան (21 Մայիս 1928[1][2], Ալեքսանտրէթ, Ալեքսանտրէթի Սանճաք, Սիրիա պետություն (1925—1930), Ֆրանսական գաղթօճախներ, Ֆրանսա[1][2] - 16 Յունիս 2013, Պուրճ Համուտ, Մաթնի շրջան, Լեռնային Լիբանանի նահանգ, Լիբանան), հայ բանաստեղծ, թարգմանիչ, ԽՍՀՄ գրողներու միութեան անդամ (1947-էն)։
| Աբրահամ Ալիքեան | |
|---|---|
| Ծնած է | 21 Մայիս 1928[1][2] |
| Ծննդավայր | Ալեքսանտրէթ, Ալեքսանտրէթի Սանճաք, Սիրիա պետություն (1925—1930), Ֆրանսական գաղթօճախներ, Ֆրանսա[1][2] |
| Մահացած է | 16 Յունիս 2013 (85 տարեկանին) |
| Մահուան վայր | Պուրճ Համուտ, Մաթնի շրջան, Լեռնային Լիբանանի նահանգ, Լիբանան |
| Քաղաքացիութիւն |
 Լիբանան Խորհրդային Միութիւն |
| Ազգութիւն | Հայ[1][2] |
| Ուսումնավայր |
Սահակեան վարժարան[1] Մ. եւ Հ. Արսլանեան Ճեմարան[1] Մաքսիմ Կորքիի անուան գրականութեան հիմնարկ[1] |
| Մասնագիտութիւն | բանաստեղծ, թարգմանիչ |
| Աշխատավայր | Մաքսիմ Կորքիի անուան գրականութեան հիմնարկ[1] |
Կենսագրութիւն
ԽմբագրելԾագումով սփիւռքահայ բանաստեղծ։ Ծնած է Ալեքսանտրէթ։ Նախնական կրթութիւնը կը ստանայ տեղի Նուպարեան վարժարանին մէջ։
1939-ին ընտանիքով կը գաղթէ Պէյրութ։ 1946-ին կ'աւարտէ Պէրութի Նշան Փալանճեան ճեմարանը։
1952-ին կը հաստատուի Մոսկուա։ 1954-ին կ'աւարտէ Մոսկուայի Մ. Կորքիի անուան համաշխարհային գրականութեան ուսումնարանը։ Նոյն թուականիւն դասախօս կը դառնայ միեւնոյն ուսումնարանին մէջ։ 1990-ականներուն կը հեռանայ Խորհրդային Միութենէն։ Որոշ ժամանակ մը կ'ապրի Ֆրանսայի մէջ, ապա կը վերադառնայ Լիբանան։
Գործերէն մաս մը թարգմանուած է ռուսերէնի։
Արեւմտահայերէն լեզուի, բառիմաստներուն եւ փոխաբերութիւններուն գգայնութիւնը պահպանած է տասնամեակներով։
Երեւանէն՝ հեռաւոր Մոսկուա յօրինած իր գործին մէջ՝ «Նկարիչը» գեղօր մըն է, որ զարմանալի խտութեամբ կը նկարէ՝ արուեստագէտի ընդհանրական տիպարը (այս կամ այն իրական դէմքին հետ կարելի նմանութիւններէն անդին), թելադրելով անոր խոր անհատականութիւնը, անոր կապը աշխարհի ու յատկապէս բնութեան հետ, ապա՝ անոր ստեղծագործի աստուածային կոչումը։
Ներկապնակն ուսընդանութ,
Ինչպէս փանդիռ ու վին ուսած
Վահագնահեր Գողթան գուսան
Ծեր նկարիչն է ընթանում։
Շուրջը՝ նշի ու դեղձենի,
Դեղձանիկ ու դեղին դայլայլ,
Շուրջը խոտերն այնքան դալար
Ահ, թաթախե՜ր ծայրը վրձնի...
Բայց գնում է անվերջ տանող
Կածանն ի վեր, մերթ զգալով,
Թէ նորից է ամէն քայլով
Հասնում, մտնում արուեստանոց,
Ուր կուտակուած վճիտ ու նոր
Պաստառներն իր անշրջանակ,
Որ պոկոտւում են ջուր ցանած
Լաւաշների ճարճատիւնով
Շրջանակել, տարել են տուն.
Ահ, եթէ ո՛չ նշին այն պերճ,
Գէթ նրանից ճերմակ ամպեր,
Թէպէտ ո՛չ այս, բայց այս առտուն։
Սակայն ժպտում է հանդիպած
Բոյս ու Հաւքին, որ վաղանցուկ
Կեանքով իրեն են թախանձում.
- Մե՛զ էլ, վարպե՛տ, մե՛զ էլ, Աստուա՜ծ...
Աբրահամ Ալիքեանի երկերուն մատենագրութիւնը
Խմբագրել- «Հորիզոն» (բանաստեղծութիւններ), Պէյրութ, տպարան «Հայ ճեմարան»ի, 1947, 77 էջ։
- «Նախերգանք» (բանաստեղծութիւններ), Երեւան, Հայպետհրատ, 1951, 70 էջ։
- «Նախերգանք» (բանաստեղծութիւններ), Երեւան, Հայպետհրատ, 1952, 72 էջ։ (Միեւնոյն գիրքն է, զոր պարտադրաբար արեւելահայերէնի վերածած է)։
- «Կանաչ սօսափ» (բանաստեղծութիւններ), Երեւան, Հայպետհրատ, 1959, 168 էջ։
- «Բարեյուսոյ հրուանդան» (պոեմ), Երեւան, «Հայաստան», 1965, 103 էջ։
- «Աչքեր» (բանաստեղծութիւններ), Երեւան, «Հայաստան», 1968, 175 էջ։
- «Նժար» (բանաստեղծութիւններ), Երեւան, «Հայաստան», 1974, 128 էջ։
- «Արեւմաղ» (բանաստեղծութիւններ), Երեւան, «Սովետական գրող», 1983, 220 էջ։
- «Հանդիպակաց ափեր» (յօդուածներ), Երեւան, «Սարգիս Խաչենց», 2009։
Աբրահամ Ալիքեանի կատարած թարգմանութիւնները (ֆրանսերէնէն եւ ռուսերէնէն)
Խմբագրել- Անտրէ Սթիլ, «Առաջին հարուածը» (վէպ), ֆրանսերէնէ թարգմանեցին Ա. մասը՝ Աբրահամ Ալիքեան, Բ. մասը՝ Վիվան, Երեւան, Հայպետհրատ, 1955, 583 էջ։
- Վերա Զվիագինցեւա, Ձմեռային աստղ (բանաստեղծութիւններ, որոնց մէկ մասը թարգմանած է Աբրահամ Ալիքեանը), Երեւան, Հայպետհրատ, 1960, 60 էջ։
- Շառլ Ազնաւուր, Սէր սրտի չափով, Երեւան, «Հայաստան», 1968, 127 էջ։
- Գիտե՞ս երկիրն այս (բանաստեղծութիւններու ժողովածուին մէջ տեղ գտած է Լուի Արակոնի «Մանուշեանի խումբը» բանաստեղծութիւնը, թարգմանութեամբ Աբրահամ Ալիքեանի), Երեւան, «Հայաստան», 1970, 151 էջ։
- Կիյոմ Ապոլիներ, Բլուրներ (բանաստեղծութիւններ եւ պոէմ), Երեւան, «Հայաստան», 1970, 54 էջ։
- Ծաղկաքաղ ֆրանսական դասական քնարերգութեան, Երեւան, «Սովետական գրող», 1976, 246 էջ։
- Կոստանդին Սերեբրիակով, Շարժման իմաստութիւնը (ակնարկներ, հրապարակագրութիւն), Երեւան, «Սովետական գրող», 1977, 248 էջ։
- Ռուբէն Մելիք, Մարմին՝ ինձնով կենդանի (բանաստեղծութիւններ), Երեւան, «Սովետական գրող», 1978, 162 էջ։
- Հերվէ Բազէն, Վեր կաց ու գնա (վէպ), Երեւան, «Սովետական գրող», 1979, 304 էջ։
- Շառլ Ազնաւուր, Սէր սրտի չափով (բանաստեղծութիւններ), Պէյրութ, տպարան «Շիրակ», 1980, 128 էջ։
- Անտրէ Մօրուա, Տոն Ժուան կամ Պայրոնի կեանքը (վէպ), Երեւան, «Սովետական գրող», 1980, 495 էջ։
- Կիւստաւ Ֆլոպէր, Զգացական դաստիարակութիւն (վէպ), Երեւան, «Սովետական գրող», 1982, 544 էջ։
- Ֆրանսական պոէզիա (ժողովածուին մէկ մասը թարգմանած է Աբրահամ Ալիքեանը), Երեւան, Երեւանի համալսարանի հրատարակչութիւն, 1984, 480 էջ։
- Մարթին Տիու Գար Ռ., Տիբոներ (վէպ, թարգմանութեան հեղինակակից Գրիգոր Քէշիշեան), գիրք 1, Երեւան, «Սովետական գրող», 1984, 816 էջ։
Ծանօթագրութիւններ
Խմբագրել- ↑ 1,00 1,01 1,02 1,03 1,04 1,05 1,06 1,07 1,08 1,09 Հայկական սովետական հանրագիտարան / խմբ. Վ. Համբարձումյան, Կ. Խուդավերդյան — Հայկական հանրագիտարան հրատարակչություն, 1974.
- ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 2,5 Հայկական համառոտ հանրագիտարան — Հայկական հանրագիտարան հրատարակչություն, 1990. — հատոր 1.