Աշխարհբէկ Քալանթար
Աշխարհբէկ Քալանթար (11 Փետրուար 1884[1], Արդվի, Բորչալուի գավառ, Ռուսական Կայսրութիւն[1] - 1942[2][3] կամ 2 Յուլիս 1942[1]), հայ հայագէտ, հնագէտ եւ պատմաբան։
| Աշխարհբէկ Քալանթար | |
|---|---|
 | |
| Ծնած է | 11 Փետրուար 1884[1] |
| Ծննդավայր | Արդվի, Բորչալուի գավառ, Ռուսական Կայսրութիւն[1] |
| Մահացած է | 1942[2][3] կամ 2 Յուլիս 1942[1] (58 տարեկանին) |
| Քաղաքացիութիւն |
 Ռուսական Կայսրութիւն.svg){kind=small} Հայաստանի Առաջին Հանրապետութիւն.svg){kind=small} Խորհրդային Միութիւն |
| Ուսումնավայր |
Ներսիսեան դպրոց[1] Թիֆլիսի 2-րդ գիմնազիա?[1] Սուրբ Բեթըրսպուրկի Կայսերական համալսարան[1] |
| Կոչում | փրոֆէսոր[1] |
| Մասնագիտութիւն | հայագէտ, հնաբան, պատմաբան, համալսարանի դասախօս |
| Աշխատավայր |
Երեւանի Պետական Համալսարան[1] Ռուսաստանի գիտությունների ակադեմիայի արևելյան ձեռագրերի ինստիտուտ? |
| Անդամութիւն | Ռուսական կայսերական հնագիտական միութիւն |
Կենսագրութիւն Խմբագրել
Ծնած է Լոռիի մարզի Արդվի գիւղը։ նախնական կրթութիւնը ստացած է Թիֆլիսի Ներսիսեան վարժարանին մէջ, ուրկէ շրջանաւարտ եղած է 1907 թուականին եւ ընդունուած՝ տեղի մարմնակրթական ուսումնարանը:
Բարձրագոյն ուսումը ստանալու համար մեկնած է Սեն Փեթերսպուրկ եւ հետեւած՝ տեղի համալսարանի պատմական եւ լեզուաբանական բաժիններու դասընթացքներուն, ուրկէ գերազանցութեան վկայականով շրջանաւարտ եղած է 1911 թուականին: Սեն Փեթերսպուրկ գտնուած ժամանակ աշակերտած է վրացի արեւելագէտ, հայագէտ ու լեզուաբան Նիկողայոս Մառին, որուն հետ տակաւին աշակերտական տարիներէն մասնակցած է Անիի պեղումներուն:
Քալանթար 1938 թուականին Ստալինեան բռնութեան ժամանակ ձերբակալուած եւ աքսորուած է. ենթադրաբար մահացած է 1942 թուականին:
Գործունէութիւն Խմբագրել
Քալանթար 1912 թուականին դարձած է Սեն Փեթերսպուրկի Հնագիտական հիմնարկի, իսկ 1914-ին Կայսերական հնագիտական ընկերութեան անդամ: Նոյն տարին նշանակուած է Սեն Փեթերսպուրկի Ասիական թանգարանի գիտական աւանդապահ: Նիկողայոս Մառ բացակայութեան ժամանակ Քալանթարի վստահած է Անիի պեղումներու հսկողութիւնն ու ղեկավարութիւնը:
Հայաստանի Առաջին հանրապետութեան ազգային խորհուրդի նախագահ Աւետիս Ահարոնեանի յանձնառութեամբ Քալանթար ստանձնած է Անիէն Հայաստան փոխադրութիւնը աւելի քան 6000 իրերու, որոնք այսօր կը պահպանուին Հայաստանի Պատմութեան պետական թանգարանին մէջ։
1921 թուականին Քալանթար Թիֆլիսէն Երեւան փոխադրած է Մշոյ Սուրբ Առաքելոց վանքի նշանաւոր դուռը, ինչպէս նաեւ Անիի հնադարեան դրամի ժողովածուն եւ բազմաթիւ ձեռագրեր:
Քալանթար 1917 թուականին պատմաբան ու բանասէր Նիկողայոս Ադոնցի հետ միասին կազմակերպած է Վանի հնագիտական երկրորդ արշաւախումբը:
Ուսուցչական պաշտօն ստանձնած է Թիֆլիսի Անդրկովկասեան համալսարանէն ներս, ուր ստացած է ուսուցչապետի կոչում:
Համաշխարհային Ա. պատերազմին Քալանթար փոխ-գնդապետի կոչումով եղած է զօրավար Անդրանիկի թարգմանիչ-խորհրդականը:
Աշխատութիւններ Խմբագրել
Քալանթար իր արկածախնդրական կեանքը գրի առած է օրագիրին մէջ, որ առաջին անգամ լոյս տեսած է 1994-ին՝ անգլերէն լեզուով, իսկ 2007 թուականին հայերէն լեզուով:
Ան եղած է առաջին հայերէն հնագիտութեան դասագիրքի հեղինակ։
Ան հեղինակ է աւելի քան 70 աշխատութիւններու, որոնցմէ են «Անիի պեղումները», «Ազգային թանգարանի հարցը», «Ն. Մառի պեղումները Անիի մէջ», «Վիշապներու դարաշրջանի ջրաբաշխական համակարգը» եւ այլ աշխատութիւններ:
Երեւանի համալսարանի եւ Հնութիւններու պահպանութոան կոմիտէի հիմնադրումթիւնը Խմբագրել
Աշխարհբէկ Քալանթար եղած է Երեւանի Պետական համալսարանի եօթ հիմնադիր-դասախօսներէն մին. անոր ջանքերով հիմնուած է հնագիտութեան եւ արեւելագիտութեան ամպիոնները։
Քալանթար ճարտարապետ Ալեքսանդր Թամանեանի եւ նկարիչ Մարտիրոս Սարեանի հետ միասին 1919 թուականին հիմնած է Հնութիւններու պահպանման կոմիտէն։
1935 թուականին նշանակուած է Խորհրդային Միութեան Գիտութիւններու ակադեմիայի հայկական բաժանմունքի գիտական խորհուրդի անդամ[4]:
Ծանօթագրութիւններ Խմբագրել
- ↑ 1,00 1,01 1,02 1,03 1,04 1,05 1,06 1,07 1,08 1,09 1,10 1,11 1,12 Հայկական սովետական հանրագիտարան / խմբ. Վ. Համբարձումյան, Կ. Խուդավերդյան — Հայկական հանրագիտարան հրատարակչություն, 1974.
- ↑ 2,0 2,1 2,2 Faceted Application of Subject Terminology
- ↑ 3,0 3,1 3,2 Հայաստանի գրադարանների համահավաք գրացուցակ
- ↑ «ՀԱՅԿԱԿԱՆ ԱՆՑԵԱԼԷՆ ՊԱՏՄՈՒԹԵԱՆ ՄԷՋ ԱՅՍՕՐ»։ www.jamanak.com։ արտագրուած է՝ 2022-03-09