Խաչատուր Կեսարացի

Խաչատուր Կեսարացի;
Ծնած է	1590
Ծննդավայր	Կեսարիա, Թուրքիա
Մահացած է	1646
Մահուան վայր	Նոր Ջուղա
Մասնագիտութիւն	լուսավորիչ, հոգեւորական

Խաչատուր Կեսարացի (1590, Կեսարիա - 1646, Նոր Ջուղա), կրթական-լուսաւորական գործիչ։

Կենսագրութիւն Խմբագրել

Երիտասարդ տարիները անցուցած է Կիպրոսի Ս. Մակարվանքի մէջ, ապա մեկնած է Երուսաղէմ, Կոստանդնուպոլիս, այնտեղէն ալ՝ Էջմիածին։

Աշակերտած է Գրիգոր Դարանաղցիին, Գրիգոր Կեսարացիին, Մովսէս Սիւնեցիին, Մելիքսեթ Երեւանցիին, ստացած աստուածաբանական, պատմական, փիլիսոփայական գիտելիքներ, ուսումնասիրած Դաւիթ Անյաղթի երկերը, ծանօթացած Արիստոտելի, Պղատոնի ուսմունքներուն։

Եղած է Նոր Ջուղայի առաջնորդը եւ Ս. Ամենափրկիչ վանքի (վանահայր 1620-1646-ին) կատարած է կրթական-լուսաւորական աշխատանք։

Հիմնած է դպրոց, գրադարան, հաւաքած Հայաստանէն եւ այլ տեղերէն բերուած ձեռագիր գիրքեր։ Անոր սաներէն էին Յակոբ Ջուղայեցին, Ոսկան Երեւանցին, Յովհաննէս Ջուղայեցին եւ ուրիշներ։

Կրօնական, տրամաբանական, ճարտասանական գործերու հեղինակ է։ 1630-ին Մովսէս կաթողիկոսի կարգադրութեամբ փիլիսոփայ եւ քերական Սիմոն Ջուղայեցիի հետ մեկնած է Լվով՝ լեհահայ համայնքի առաջնորդ Նիկոլ Թորոսովիչի եւ համայնքի միջեւ ծագած վէճերը հարթելու։ Վերադառնալով Նոր Ջուղա՝ 1638-ին հիմնած է Իրանի առաջին տպարանը։^[3] Խաչատուր Կեսարացին թաղուած է Ս. Ամենափրկիչ վանքի տաճարին մէջ։

Հրատարակութիւններ Խմբագրել

Հարանց վարք, Նոր Ջուղա, 1641։ Archived 2016-03-05 at the Wayback Machine.
Խորհրդատետր, Նոր Ջուղա, 1641։ Archived 2019-04-07 at the Wayback Machine.
Ժամագիրք, Նոր Ջուղա, 1642։ Archived 2019-04-07 at the Wayback Machine.

Գրականութիւն Խմբագրել

Զարբհանալեան Գարեգին, Պատմութիւն հայկական տպագրութեան, Վենետիկ- Սբ. Ղազար, 1895։
Լեւոն Մինասեան, Նոր Ջուղայի տպարանը, Նոր Ջուղա, 1972։
Հ. Սահակ Ճեմճեմեան, Հայ տպագրութիւնը եւ Հռոմ (ԺԷ.դար), Վենետիկ- Սբ. Ղազար, 1989 (Հայագիտական մատենաշար «Բազմավէպ» թիւ 29)։
Ն. Ա. Ոսկանեան, Ք. Ա. Կորկոտեան, Ա. Մ. Սավալեան, Հայ գիրքը 1512-1800 թուականներուն. Հայ հնատիպ գիրքի մատենագիտութիւն, Երեւան, 1988։
Ռաֆայել Իշխանեան, Հայ գրքի պատմութիւն, հատոր 1, Հայ տպագիր գիրքը 16-17-րդ դարերուն, Երեւան, 2012։
Raymond H. Kévorkian, Catalogue des «incunables» arméniens, 1511-1695 ou Chronique de l'imprimerie arménienne, avec Jean-Pierre Mahé, Genève։ P. Cramer. 1986.
Raymond H. Kévorkian, Le livre arménien à travers les âges, avec Jean-Pierre Mahé, Catalogue de l'Exposition Marseille 1985.
Vrej Nersessian, Catalogue of Early Armenian Books, 1512-1850, The British Library, 1980. ISBN 0904654354
Էդիկ Պաղտասարեան։ Իրանահայ տպագրութիւն։

Ծանօթագրութիւններ Խմբագրել

↑ ^1,0 ^1,1 ^1,2 ^1,3 Հայկական սովետական հանրագիտարան / խմբ. Վ. Համբարձումյան, Կ. Խուդավերդյան — Հայկական հանրագիտարան հրատարակչություն, 1974.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q164396"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q124405912"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q6429958"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q2657718"></a>
↑ ^2,0 ^2,1 ^2,2 ^2,3 Ով ով է. հայեր / խմբ. Հ. Այվազյան — Երևան: Հայկական հանրագիտարան հրատարակչություն, 2005. — հատոր 1. — է. 506.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q13053761"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q124405912"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q1953"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q28722393"></a>
↑ Լեւոն Մինասեան, Նոր Ջուղայի տպարանը, Նոր Ջուղա, 1972։

Այս յօդուածի նախնական տարբերակը կամ անկէ մաս մը վերցուած է Հայկական Սովետական Հանրագիտարանէն, որուն նիւթերը հրատարակուած են` Քրիէյթիվ Քամմընզ Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) թոյլատրագրի ներքոյ։

[<span_class="wikidata_cite_citetype_Q1239328"_data-entity-id="Q2657718">[[:hy:s:Հայկական_սովետական_հանրագիտարան|Հայկական_սովետական_հանրագիտարան]]<span_class="wef_low_priority_links">_/_խմբ._[[:Վիքտոր_Համբարձումեան|Վ.&nbsp;Համբարձումյան]],_[[:Կոստանդին_Խուդաւերդեան|Կ.&nbsp;Խուդավերդյան]]_—_[[:d:Q124405912|Հայկական_հանրագիտարան_հրատարակչություն]],_1974.</span></span><div_style="display:none"><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q164396"></a><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q124405912"></a><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q6429958"></a><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q2657718"></a></div>-1] 1,0 ^1,1 ^1,2 ^1,3 Հայկական սովետական հանրագիտարան / խմբ. Վ. Համբարձումյան, Կ. Խուդավերդյան — Հայկական հանրագիտարան հրատարակչություն, 1974.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q164396"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q124405912"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q6429958"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q2657718"></a>

[<span_class="wikidata_cite_citetype_Q1787111"_data-entity-id="Q28722393">[[:d:Q28722393|Ով_ով_է._հայեր]]<span_class="wef_low_priority_links">_/_խմբ._[[:hy:Հովհաննես_Այվազյան|Հ.&nbsp;Այվազյան]]_—_[[:Երեւան|Երևան]]:_[[:d:Q124405912|Հայկական_հանրագիտարան_հրատարակչություն]],_2005._—_հատոր&nbsp;1._—_է.&nbsp;506.</span></span><div_style="display:none"><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q13053761"></a><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q124405912"></a><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q1953"></a><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q28722393"></a></div>-2] 2,0 ^2,1 ^2,2 ^2,3 Ով ով է. հայեր / խմբ. Հ. Այվազյան — Երևան: Հայկական հանրագիտարան հրատարակչություն, 2005. — հատոր 1. — է. 506.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q13053761"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q124405912"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q1953"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q28722393"></a>

[3] Լեւոն Մինասեան, Նոր Ջուղայի տպարանը, Նոր Ջուղա, 1972։

[1]

[2]

[3]

Խաչատուր Կեսարացի

Ծնած է	1590^[1]^[2]
Ծննդավայր	Կեսարիա, Թուրքիա^[1]^[2]
Մահացած է	1646^[1]^[2]
Մահուան վայր	Նոր Ջուղա^[1]^[2]
Մասնագիտութիւն	լուսավորիչ, հոգեւորական