Համազասպ Սրուանձտեան
Համազասպ Սրուանձտեան (5 Յունիս 1873, Վան, Օսմանեան Կայսրութիւն - 18 Փետրուար 1921, Երեւան, Հայաստանի Խորհրդային Ընկերվարական Հանրապետութիւն), ազատագրական պայքարի մարտիկ, Հ. Յ. Դաշնակցութեան անդամ։
| Համազասպ Սրուանձտեան | |
|---|---|
 | |
| Ծնած է | 5 Յունիս 1873 |
| Ծննդավայր | Վան, Օսմանեան Կայսրութիւն |
| Մահացած է | 18 Փետրուար 1921 (47 տարեկանին) |
| Մահուան վայր | Երեւան, Հայաստանի Խորհրդային Ընկերվարական Հանրապետութիւն |
| Քաղաքացիութիւն |
.svg){kind=small} Օսմանեան Կայսրութիւն |
| Ազգութիւն | Հայ[1] |
| Մասնագիտութիւն | ֆետայի |
| Կուսակցութիւն | Հայ Յեղափոխական Դաշնակցութիւն եւ Արմենական Կուսակցութիւն |
Կենսագրութիւն Խմբագրել
Համազասպ Սրուանձտեան ծնած է 1873-ին, Վանի Այգեստան թաղամասին մէջ: Նախակրթարանը աւարտելէ ետք սորված է ոսկերչութիւն եւ ժամագործութիւն: Կանուխ տարիքէն ներգրաւուած է յեղափոխական շարժումին մէջ: Եղած է արմենական, ապա` ՀՅԴ կուսակցութեան անդամ: Խուսափելով թուրք իշխանութիւններու հետապնդումներէն` հեռացած է Վանէն, անցած է Երեւան, Շուշի:
Համազասպ 1894-ին ամուսնացած է Շուշանիկ Վանեանցին հետ եւ ունենցած է չորս զաւակ` Գարեգին, Ալմաստ, Հրանդ եւ Վանազատ:
Մինչեւ Առաջին համաշխարհային պատերազմ Խմբագրել
Մասնակցած է 1905-1906 թուականներուն հայ-թաթարական կռիւներուն: Քաջութեամբ աչքի կը զարնէ յատկապէս 22 Օգոստոս 1905-ին Ասկերանի կիրճին մէջ մղուած մարտին, երբ 200 հոգիէ բաղկացած թրքական ջարդարարներու ամբոխէն ողջ մնացած է միայն 6-ը:
1906-ին կազմակերպած է Գանձակի հայութեան պաշտպանութիւնը` թաթարական ոտնձգութիւններէ: 1908-ին ՀՅ Դաշնակցական գործիչներու հետ ձերբակալուած է ցարական կառավարութեան կողմէ, դատապարտուած` մահուան, սակայն մահապատիժը փոխարինուած է 15 տարուան տաժանակրութեամբ (Սիպերիա):
1913-ին փախած է բանտէն, անցած` Եւրոպա. եղած է Հռոմ, Մարսէյ, Փարիզ եւ Պոլիս, իսկ 1914-ի սկիզբը բնակութիւն հաստատած է Եգիպտոսի Աղեքսանդրիա քաղաքին մէջ: Նոյն տարին կը փոխադրուի Կ. Պոլիս:
1914-ի ամրան Համազասպ Թիֆլիս կը փոխադրուի: Նոյն թուականին Կարնոյ մէջ կայացած ՀՅԴ կուսակցութեան Ը. Ընդհանուր ժողովին մէջ կտրականապէս դէմ արտայայտուած է երիտթուրքերու հետ որեւէ համագործակցութեան:
Առաջին համաշխարհային պատերազմ Խմբագրել
Ա. Համաշխարհային պատերազմի ժամանակ մասնակցած է հայկական կամաւորական շարժումին, նշանակուած է կամաւորական 3-րդ գունդի հրամանատար:
Մասնակցած է բազմաթիւ ճակատամարտերու: Ապահոված է Բասէնի եւ Ալաշկերտի շրջանէն հայ բնակչութեան անվտանգ գաղթը:
Եղած է 1915 մայիսին Վանը ազատագրող հայ կամաւորներէն, կռուած է Պիթլիսի ուղղութեամբ (Յուլիսին), Հոկտեմբերին յաջող արշաւանք ձեռնարկած է դէպի Խիզան:
Համազասպ այնուհետեւ փոխադրուած է Թիֆլիս, ընտանիքին մօտ: Ռուսական 1917-ի Փետրուարեան յեղափոխութենէն ետք ձեւաւորուած է հայկական զօրամասը, որմէ ետք Համազասպ Ալաշկերտի շրջանի պաշտպանութեան ղեկավար նշանակուած է:
Հայոց ազգային խորհուրդին որոշումով Համազասպ մեկնած է Հիւսիսային Կովկաս, արեւմտեան ռազմաճակատներէն վերադարձող հայ զինուորներ հաւաքագրելու, ջոկատներ կազմակերպելու եւ Հայաստան ուղարկելու համար:
Համազասպ 1918-ին մեկնած է Պաքու եւ գործօն մասնակցութիւն բերած քաղաքի պաշտպանութեան կռիւներու ընթացքին:
Պաքուի անկումէն ետք Համազասպ մեկնած է Թիֆլիս եւ այնուհետեւ Երեւան փոխադրուած:
Հայաստանի Առաջին Հանրապետութիւն Խմբագրել
Հայաստանի Ա. Հանրապետութեան բանակին մէջ ան 1919 Յուլիսին ստանձնած է նոր Պայազիտի զօրամասերու հրամանատարութիւնը: Ան արդէն ունեցած է գնդապետի աստիճան:
Հայաստանի խորհրդայնացումէն ետք, 1920 Դեկտեմբերին Համազասպ այլ գործիչներու հետ ձերբակալուած է եւ 68 օր ետք, այլ բախտակիցներու հետ Երեւանի Կեդրոնական բանտին մէջ[2] 18 փետրուար 1921-ին արեւածագէն առաջ կացինահարուած:
Յուղարկաւորութիւնը տեղի ունեցած է 20 Փետրուարին, Մլեր գերեզմանատան (ներկայիս` Կոմիտասի անուան զբօսայգիի պանթէոն) մէջ:
Ծանօթագրութիւններ Խմբագրել
- ↑ Krikorian A., Heratchian H. Le dictionnaire biographique: Arméniens d'hier et d'aujourd'hui — Maisons-Alfort: 2021. — P. 246. — ISBN 978-2-905686-93-0
- ↑ «Փետրուարի 18. Ողբերգական Վերջ՝ Խոստումնալից Սկզբի»։ արխիւացուած է բնօրինակէն-էն՝ 2019-04-07-ին։ արտագրուած է՝ 2016-01-26
Աղբիւրներ Խմբագրել
Այս յօդուածի նախնական տարբերակը կամ անկէ մասը վերցուած է Հայկական համառօտ հանրագիտարանէն, որու նիւթերը թողարկուած են` Քրիեյթիւ Քոմմընզ Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) թոյլատրագրի մէջ։ 
|