Շահան Նաթալի (Յակոբ Տէր Յակոբեան (կեղծանունը՝ Նեմեսիս), 14 Յուլիս 1884(1884-07-14)[1], Հիւսէյնիկ, Խարբերդի Վիլայէթ, Օսմանեան Կայսրութիւն[1] - 18 Ապրիլ 1983(1983-04-18)[2], Ուոթերթաուն, Մասսաչուսէթս, Ամերիկայի Միացեալ Նահանգներ), հայ հասարակական-քաղաքական գործիչ, գրող եւ փիլիսոփայ։

Շահան Նաթալի
Ծննդեան անուն Հակոբ Տեր-Հակոբեան
Ծնած է 14 Յուլիս 1884(1884-07-14)[1]
Ծննդավայր Հիւսէյնիկ, Խարբերդի Վիլայէթ, Օսմանեան Կայսրութիւն[1]
Մահացած է 18 Ապրիլ 1983(1983-04-18)[2] (98 տարեկանին)
Մահուան վայր Ուոթերթաուն, Մասսաչուսէթս, Ամերիկայի Միացեալ Նահանգներ
Քաղաքացիութիւն  Օսմանեան Կայսրութիւն
 Ամերիկայի Միացեալ Նահանգներ
Ազգութիւն Հայ[3][1]
Ուսումնավայր Պէրպէրեան Վարժարան[1]
Եփրատ Գոլէճ
Պոսթընի համալսարան[1]
Մասնագիտութիւն գրագէտ, ակտիվիստ
Աշխատավայր Ազատամարտ
Հայրենիք
Հայկական Բարեգործական Ընդհանուր Միութիւն
«Շանթ»[1]
«Փիւնիկ»[1]
Վարած պաշտօններ գլխաւոր խմբագիր
Կուսակցութիւն Հայ Յեղափոխական Դաշնակցութիւն

Կենսագրութիւն

Խմբագրել

Շահան Նաթալի ծնած է 1884 թուականի Արեւմտեան Հայաստանի Խարբերդ նահանգի Հիւսէյնիկ գիւղին մէջ։ Որբացած է սուլթանական Թուրքիոյ մէջ իրականացուած հայկական կոտորածներու ժամանակ: Փոքր տարիքէն ուխտած է ուղղել իր ընտանիքին եւ իր ժողովուրդին հանդէպ կատարուած մեծ անիրաւութիւնը: Ուսանած է Կ. Պոլսի Պէրպէրեան Վարժարանէն ներս, բախտ ունենալով աշակերտելու ժամանակի լաւագոյն մանկավարժներէն Ռեթէոս Պէրպէրէանին: 1904 թուականին մեկնած է Ամերիկայի Միացեալ Նահանգներ, ուսանած «Boston University College of Liberal Arts»էն ներս ուսումնասիրած է՝ օրէնք եւ իրաւունք եւ այսպէս գրած.

  Օրէնքները անբարոյութեան ծնողն են, անբարոյութիինն իսկ են[4]:
- Շահան Նաթալի
 


Շահան Նաթալին մահացած է 1983 թուականի Ապրիլ 18-ին, Պոսթըն:

Գրական Կեանք

Խմբագրել

Գրող, պատմաբան ու վերլուծաբան, Նաթալի 1904-1914 թուականներուն հրատարակած է շարք մը գործեր «Շանթեր», «Ամպեր», «Սիրոյ Եւ Ատելութեան Երգեր», «Քաւութեան երգեր», «Վրէժի Աւետարան», եղած է խմբագիր ու աշխատակցած բազմաթիւ հանդէսներու, ինչպէս «Պայքար», «Փիւնիկ», «Շանթ», «Արծիւ», «Հայրենիք» եւ այլն:

Ազգային-քաղաքական Գործունէութիւն եւ Գործեր

Խմբագրել

Մաս կազմած Հայ բարեգործական ընդհանուր միութեան, անդամակցած է Հայ Յեղափոխական Դաշնակցութեան, մասնակցած է «Նեմեսիս» (յունական դիցաբանութեան մէջ Հատուցման եւ Արդարութեան աստուածուհի, Ցեղասպանութեան հեղինակները ահաբեկելու ծրագիր) գործողութեան[5][6]:

Հայ ժողովուրդի մեծ ողբերգութենէն ծնած, հայութեան վերապրումի ուղիներու անհանգիստ որոնող, Շահան Նաթալի հաստատած է, թէ հայ ազգը ո՛չ միայն խօսքով, այլ մանաւանդ գործով պէտք է տիրանայ ապրելու իր իրաւունքին: Իր աշխատութիւններով, «Թուրքիզմը Անկարայէն Պաքու Եւ Թուրքական Օրիանթասիոն», «Թուրքերը Եւ Մենք»[7], հարստացրած է հայ քաղաքական միտքի պատմութիւնը:

Գործերը

Խմբագրել
  • «Թուրքիզմը Անգորայէն Բագու եւ Թրքական Օրիէնթասիոն» Աթէնք Նոր Օր, 1928 172 էջ:
  • «Թուրքերը եւ Մենք» Աթէնք Նոր Օր, 1928. 70 էջ։ Երկրորդ հրատարակութիւն՝ Պոսթըն, 1931, 93 էջ։ Երրորդ հրատարակութիւն՝ Երեւան, 1992:
  • «Ալեքսանդրապօլի Դաշնագրէն 1930-ի Կովկասեան Ապստամբութիւնները» 2 հատոր, Մարսէլ, Արաբեան Հրատարակչութիւն, 1934-1935:
  • «Երեւանի Համաձայնագիրը» Պոսթըն, 1941, 112 էջ:
  • «Գիրք Մատուցման եւ Հատուցման» Պէյրութ Օնիպար Հրատարակչութիւն, 1949, 134 էջ:
  1. «Այսպէս Սպաննեցինք»
  2. Յաւելուած, Պատկերազարդումներ
  • «Վերստին Յաւելուած -- Ալեքսանդրապօլի Դաշնագրի «Ինչպէ՞սն ու ինչո՞ւն» Պոսթըն, Պայքար, 1955, 144 էջ:
  • Natalie Shahan (2002) [1928]։ The Turks and Us (English)։ Արցախ: Փյունիկ հրատարակչություն 

Ստեղծագործութիւններ

Խմբագրել
  • «Օրէնքի Եւ Ընկերութեան Զոհերէն» (կարճ պատմուածքներ), Պոսթըն, 1909. 63 էջ:
  • «Ամպեր» Պոսթըն, 1909:
  • «Սիրոյ Եւ Ատելութեան Երգեր» Պոսթըն, 1915, 165 էջ:
  • «Քաւութեան Երգեր» Պոսթըն, Հայրենիք 1915, 31 էջ (չափածոյ):
  • «Վրէժի Աւետարան», Նյու Յորք, 1918, 39 էջ:
  • «Ասլան Բէկ» Պոսթըն, Հայրենիք, 1918, 62 էջ (ողբերգութիւն երեք արարով):
  • «Քեզի» Պոսթըն, 1920, 116 էջ. սկսած է գրել 1904 թուականին (չափածոյ):

Ծանօթագրութիւններ

Խմբագրել
  1. 1,00 1,01 1,02 1,03 1,04 1,05 1,06 1,07 1,08 1,09 Հայկական սովետական հանրագիտարան, հատոր 8 — հատոր 8. — է. 145.
  2. 2,0 2,1 2,2 Library of Congress AuthoritiesLibrary of Congress.
  3. Krikorian A., Heratchian H. Le dictionnaire biographique: Arméniens d'hier et d'aujourd'huiMaisons-Alfort: 2021. — P. 126. — ISBN 978-2-905686-93-0
  4. «ահան ( Յակոբ Տէր Յակոբեան ) Նաթալի – ( 1884-1983թթ) Հայ ազգը ոչ միայն խօսքով, այլ մանաւանդ գործով պէտք է տիրանայ ապրելու իր իրաւունքին»։ արխիւացուած է բնօրինակէն-էն՝ 2016-05-18-ին։ արտագրուած է՝ 2016-02-21 
  5. «Նեմեսիս»-ի Գործողութեան 90-Ամեակին Նուիրուած Ձեռնարկին Երեսփոխան Յակոբ Բագրատունիի Արտասանած Խօսքը
  6. ԷՋՄԻԱԾԻՆ, ՊԱՇՏՕՆԱԿԱՆ ԱՄՍԱԳԻՐ ԱՄԵՆԱՅՆ ՀԱՅՈՑ ԿԱԹՈՂԻԿՈՍՈՒԹԵԱՆ ՄԱՅՐ ԱԹՈՌՈՅ ՍՐԲՈՅ ԷՋՄԻԱԾՆԻ, Ապրիլ 2013 Ս. Էջմիածին
  7. Մայր Հայաստան

Արտաքին յղումներ

Խմբագրել