Քասթելոռիզօ

Կղզի
	Καστελλόριζο (Μεγίστη)
	Դրօշակ
	Քասթելորիզօ Մեղիսթի եւ համանուն կղզեխումբը․ դիմացը՝ Թուրքիա
Երկիր	Յունաստան, էգէական ծով
Շրջան	Տոտեքանիսա
Տարածութիւն	9,113 քմ²
Բնակչութիւն	498 մարդ
Կը գտնուի ափին	Լեւանթին ծով
Հեռախօսային ցուցանիշ	22460
Փոստային ցուցանիշ	851 11
Պաշտօնական կայքէջ	kastellorizo.gov.gr(անգլերէն)

Քասթելոռիզօ կամ Մեղիսթի՝ պաշտօնական անուանումը (յուն․՝ Καστελλόριζο կամ Μεγίστη),Տոտեքանիսայի կղզի, Յունաստան։ Քասթելոռիզօ փոքրաթիւ կղզիներու համալիրին մեծագոյն կղզին է (Մեղիսթի անունը այդ կը նշանակէ)։

Տեղեկութիւններ Խմբագրել

Տարածութիւնն է 9,113 քլ․², իսկ ծովեզրն է 19,5 քլ․։ Բնակչութեան թիւն է 498։

Փոքր Ասիոյ հարաւ-արեւմտեան ափերէն հեռաւորութիւնը հազիւ 1,25 ծովային մղոն է։

1991-ին Օսքարի մրցանակին կ՛ արժանանայ «Մետիթերանէօ» ժապաւէնը, որ կը դարձուի ամբողջովին կղզիին վրայ։

Մեղիսթի Եւրոպական Միութեան միակ շրջանն էր ուր իր ամբողջութեամբ երեւելի եղաւ 29 Մարտ 2006-ի պատահած արեւու խաւարումը։

Քասթելոռիզօ նաւահանգիստը եւ տեսարանը

Ղալազիա Սփիլիա

Լիքիաքոս Թաֆոս (Ք․Ա․ 4-րդ դար)

Մեղիսթի ունի բազմաթիւ տեսարժան վայրեր։ Անոնղ մեծ մասը նաւակի միջոցով հասանելի է․ դժուարամատչելի ծովափները եւ քարայրները, մօտակայ կղզիակները, հին յունական Անտիֆելօ բնակավայրը (այժմ թրքական ափերուն Քաշ) նշմարելի է Մեղիսթիին նաւահանգիստէն, Ասպնջական Ասպետներու բերդը, Փալէոքասթրօ, Այիոս Եորղոս թու Վունիու (401 աստիճաններ հոն կը հասցնեն), Լիքիաքոս Թաֆոս (Ք․Ա․ 4-րդ դար), Մեղիսթիին հնագիտական եւ ժողովրդագրական թանգարանը, Այիոս Քոստանտինոս եւ Էլենի մայր եկեղեցին, Ղալազիա Սփիլիա (կապուտակ քարայր), Ռօ կղզիակը, Ղրիֆոն թանգարանը։

Քասթելոռիզօ կղզեխումբ Խմբագրել

Քասթելոռիզօ կղզեխումբը (կամ Մեղիսթիի կղզեխումբ) կը բաղկանայ կղզիկաներէ եւ ժայռակղզիակներէ։ Կղզեխումբին մեծ մասը Յունաստանին կը պատկանի, իսկ քանի մը հատ ալ Թուրքիոյ։ Անոնցմէ մեծագոյնը Մեղիսթին է (Քասթելոռիզօ)։ Յունաստանին կը պատկանին՝

Այիոս Եորղոս, Աղրիելէա, Քուցուպաս, Մեղալօ Մաւրօ Փոյինի, Միքրօ Մաւրօ Փոյինի, Փոլիֆատոս էնա, Փոլիֆատոս տիօ, Ռօ, Սաւուրա, Սթրոկիլի, Թրաղոներա, Փսոմի եւ Փսորատիա։

Վերոնշուած 14 կղզիակները/ժայռակղզիակները կը բաղկացնեն Մեղիսթի քաղաքապետութիւնը (12 քլ․² տարածութիւն)։ Սթրոկիլի կղզիակը Յունաստանի երկրամասի արեւելեան ծայրամասն է։

Պատմական ակնարկ Խմբագրել

Քաթելոռիզօ բնակավայրը եւ դիմացը՝ Փոքր Ասիոյ ափերը

Կղզիին առաջին բնակիչները Դորեացիները եղած են։ Անոնք մասնակցած են Տրոյեան պատերազմին։

Ք․Ա․ 6-րդ եւ 5-րդ դարերուն Աթէնքի դաշնակիցը եղած են եւ պատերազմած պարսիկներուն դէմ։ Իսկ Ք․Ա․ 4-րդ դարուն, կղզին Ռոտոսին կը հպատակի։ Հռոմէական իշխանութենէն ետք, կղզին կ՛ անցնի Բիւզանդացիներուն։

«Քասթելոռոհօ»․ Ասպնջական Ասպետներու բերդը

1306-ին կղզին Ասպնջական Ասպետները կը գրաւեն։ Անոնք կ՛ աքսորեն բնակիչները եւ կը կառուցեն հսկայ բերդ մը եւ Մեղիսթի անունը Քասթելոռիզօ Kastellórizo անունով կը փոխարինեն․ Քասթելօ՝ իտալերէն՝ castello=բերդ, իսկ րիզօ ունի հետեւեալ տարբերակները՝

ռիզօ․ իտալերէն «ռօսօ» (rosso)=կարմիր,
ռիզօ․ «Ռոկէ» բառին աղաւաղումը․ մօտակայ Ռօ կղզիակին հին անունը,

Քասթելոռիզօ․ դիտուած Թուրքիոյ ափերէն
ռիզօ․ արդի յունարէնի «ռիզօն» (ρίζον)=արմատ, կը նշանակէ բլուրին ստորոտը ռիզովունօ ուր կառուցուեցաւ բերդը։

Օսմանեան գերիշխանութեան շրջանին, 1659-ին կղզին Վենետիկցիները կը գրաւեն եւ 1833-ին Յունական անկախութեան պայքարին ընթացքին օսմանցիները կը վերագրաւեն կղզին։ Ըստ օսմանեան աղբիւրներուն, 1881 - 1893 Քասթելոռիզօ նահանգը՝ Մեղիսթի ունէր 4 871 բնակիչ, որոնցմէ 4 635 յոյն, 225 մահմետական եւ մնացեալ 11 հրեայ եւ կամ օտարահպատակ։

Ի․ դարուն կղզին կռուախնձոր կը դառնայ Թուրքիոյ, Իտալիոյ, Դաշնակից պետութիւններուն եւ Յունաստանի միջեւ։ Լոզանի Դաշնաքրով կղզին Իտալիոյ իշխանութեան տակ կ՛անցնի եւ ժողովուրդներու փոխանակութեամբ, յոյն գաղթականներով կը լեցուի։ Բ․ Համաշխարհային Պատերազմին սկզբնական շրջանին 25 Փետրուար 1941, Մեղիսթին անգլիացիները կը գրաւեն, սակայն քանի մը օր ետք իտալացիները ետ կը գրաւեն։ Հետեւանքն է՝ բնակչութեան մաս մը մտահոգ քալիք գերմանացիներու ներխուժումէն, Եգիպտոս կը գաղթէ։ 8 Սեպտեմբեր 1943-ին Դաշնակից ուժերը յոյն բնակչութեան օգնութեամբ կղզին կը գրաւեն։ Մայիս 1947-ի Փարիզի Խաղաղութեան Դաշնագիրով Մեղիսթի պաշտօնապէս Յունաստանի իշխանութեան ձեռքը կ՛ անցնի։