Արշիլ Կորքի

Արշիլ Կորքի, աւազանի անունով՝ Ոստանիկ Ատոյեան (15 Ապրիլ, 1904 - 21 Յուլիս, 1948), ամերիկահայ գեղանկարիչ։

Արշիլ Կորքի անգլերէն՝ Arshile Gorky
Ծննդեան անուն	Ոստանիկ Մանուկ Ատոյեան
Ծնած է	15 Ապրիլ, 1904
Ծննդավայր	Վան, Հայաստան
Մահացած է	21 Յուլիս 1948(1948-07-21)[…] (44 տարեկանին)
Մահուան վայր	Շերման
Քաղաքացիութիւն	Օսմանեան Կայսրութիւն  Ամերիկայի Միացեալ Նահանգներ  Հայաստանի Առաջին Հանրապետութիւն
Ազգութիւն	Հայ
Ուսումնավայր	Դիզայնի ազգային ակադեմիա? Grand Central School of Art?
Ազդուած է	Փիքասօ, Սէզան
Տեսակ	դիմանկար, աբստրակցիոնիզմ?, ինքնապատկեր?, լուռ բնութիւն եւ դիմապատկեր
Մասնագիտութիւն	նկարչութիւն
Անդամութիւն	8-րդ փողոցի ակումբ?
Ամուսին	Ակնես Մակրուտըր
Երեխաներ	Մարօ Ատոյեան, Եալտա Ատոյեան

Կորքի հիմնական դեր ունեցած է գեղանկարչութեան վերացական արտայայտչապաշտ ուղղութեան վրայ։

Ռոթքոյի, Ճեքսըն Փոլոքի եւ Ուիլըմ տը Քունինկի հետ միասին, Կորքի հռչակուած եւ ընդունուած է իբրեւ Ի. դարու ամերիկացի ամէնէն ազդեցիկ նկարիչ-գծագրիչներէն մէկը։

Անոր գործերը Հայոց ցեղասպանութեան ընթացքին, իր ապրած տառապանքին եւ կրած կորուստներուն ազդեցութիւնը կը կրեն։

Կենսագրութիւն

Ոստանիկ Ատոյեան (Մանուկ) ծնած է 1902-1904, Վանի մօտ գտնուող Խորխոմ գիւղը, Վանայ լիճի ափին` ըլլալով ծնողներու Բ. ամուսնութեան երկրորդ զաւակը:

Հայրը` Սեդրակ, երեսունի վերջերուն, ագարակապան եւ ձեռներէց մարդ էր, այրի էր, մէկ զաւակով: Մայրը` Շուշանը, տասնվեց տարեկան, նոյնպէս այրի էր, ամուսինը կորսնցուցած էր 1896-ի ջարդերուն եւ երկու զաւակները` որբանոց յանձնած, որպէսզի կարենար ամուսնանալ: Ամուսնութիւնը սիրոյ վրայ չէր հիմնուած, այլ` յարմարութեան:

Հայրը 1908-ին կը մեկնի Ամերիկա` խուսափելով թրքական զօրակոչէն, նկատի ունենալով, որ թուրքերը առաջնագիծի վրայ կը ղրկէին հայերը` ուրիշ հայեր սպաննելու համար:

1915-ին Շուշան իր երկու զաւակներով կը հեռանայ Խորխոմէն, կ'անցնի Արեւելեան Հայաստան:

1919-ին, Երեւանի մէջ մայրը սովամահ կ'ըլլայ, հակառակ որ Ոստանիկն ու քոյրը` Վարդուշը ամէն օր կ'աշխատին, որպէսզի իրենց մօր համար ուտելիք ճարեն, մինչ Շուշան կը պահէ ուտելիքը զաւակներուն համար: Շուշանը կը թաղեն այդ օրուան մեռեալներուն հետ, հասարակաց գերեզմանի մը մէջ:

Վարդուշն ու Ոստանիկը ազգականներու եւ այլ հայերու օգնութեամբ կը հասնին Պոլիս, Աթէնք եւ վերջապէս` 1920-ին, պատանի Ոստանիկն ու քոյրը կը հասնին Ուոթրթաուըն` Պոսթըն (Ամերիկա), ուր կ'ապրէին հայրն ու խորթ եղբայրը: Հանդիպումը դրական չ'ըլլար:

1926-1945  Ոստանիկ կը նկարէ մայրն ու ինքզինք` հիմնուելով 1912-ի պատկերի մը վրայ: Այս նկարը կը հանդիսանայ իր ստորագրութիւնը եւ թերեւս ամէնէն ճանչցուածը:

Իր ինքնութիւնը փոխելու ցանկութիւնէն մղուած, կ՚որդեգրէ «Արշիլ Կորքի» անունն ու մականունը, ինքզինքը վրացական ազնուական ըսելով (վրացական Արշիլ անունը առնելով), եւ նոյնիսկ պնդելով՝ թէ ինքը Ռուսական գրագէտ Մաքսիմ Կորքիին հարազատ է։ Անշուշտ այս լուրը սխալ էր, Մաքսիմ Կորքի գրչանուն էր: Կարծիք կայ, որ այլ իմաստներ ալ ունեցած է Կորքի կեղծանունը. Օրինակ` Արչի Կան, Արշէլ Կորքի  Այշարելի իմաստը` սեւ հոգի էր. Կորքի ըսած է, որ մայրը զինք «սեւը, որ լաւ վերջաւորութիւն պիտի չունենայ» անուանած է: Նաեւ տեսակէտ մը կայ, որ Խորխոմի հին քարտէսներու անուանումը ըլլալով Կօք, Կորքի իր կեղծանունին վերագրած է «Խորխոմի անիծեալը» մակդիրը:

Մէկ բան կը կրկնուի, որ Կորքի տեղին համեմատ կը խօսէր եւ պատմութիւններ կը յօրինէր, օրինակ` իր ծննդեան թուականը կը կարծուի, որ ճիշդ չէ: Բարեկամ մը կը գրէ, որ Կորքին աւելի տարիքոտ կը թուէր ըլլալ, քան ինչ որ կ՛ըսէր: Ան ծնած էր 1902-1904 թուականներուն միջեւ: Իր երեխաներու դայեակը կը յիշէ զինքը իբրեւ շատ գեղեցիկ մարդ մը, թուխ եւ տրամաթիք` միշտ կրելով սեւ կէյփը եւ խիտ պեխերը: Ան գեղեցիկ կերպար մըն էր նաեւ Նիւ Եորքի փողոցներուն մէջ` իր բարձր հասակով, վերարկուի փէշերը օդին տուած, երբ կը քալէր:

Հակառակ իր աղքատութեան` Կորքի կը յաջողի մասնագիտանալ նկարչութեան մէջ` թէ՛ դասընթացքներու հետեւելով եւ թէ ինքնաշխատութեամբ: Նշանաւոր ամերիկացի գեղանկարիչ, Կորքիի աշակերտ Վիլհելմ տը Քունինկ գրած է, որ Կորքի դիտելու, տեսնելու յատուկ կարողութիւն ունէր, ինչ որ տը Քունինկ չէր կրցած ձեռք ձգել դասընթացքներու միջոցով իսկ:

Կորքիի աշխատակիցներն ու բարեկամները շատ կը սիրէին զինք, կը հետեւէին իր ուղիին:

Ստեղծագործութիւններ

Փոքր տարիքին Խորխոմի ուսուցիչը նկատեր էր Ոստանիկի տաղանդը` անոր նկարելու մեծ սէրը:  Քաուչուկի գործարան մը աշխատած ժամանակ, երբ միայն կ՛ուզէր նկարել եւ դպրոցի համբերութիւն չունէր, գործարանին մէջ ժամանակին մեծ մասը կ՛անցընէր կտուրին` սեւ թուղթին վրայ նկարելով: Եւ հակառակ որ աշխատակից մը կը ծածկէր Ոստանիկի բացակայութիւնը, գործարանատէրը շուտով հասկցաւ եւ գործէն արձակեց երիտասարդ նկարիչը: Ան Նիւ Ինկլանտ նահանգին մէջ տարբեր վայրեր բնակեցաւ, նկարեց: Կարճ ժամանակ մը գծագրութեան դասեր առաւ Փրովիտենսի արհեստից ուսումնարանին մէջ: Ան նաեւ պատմութիւն մը յօրինեց, ըստ որուն, ճարտարապետութիւն ուսաներ էր Պրաուըն համալսարանին մէջ:

Այդ ժամանակ էր, որ անունը կը փոխէ` զանազանուելու համար իր անտարբեր հօրմէն ու խորթ եղբօրմէ: Մինչեւ 1930 ներկայացաւ որպէս Արչի Կան, յետոյ` Արշիլ Կորքի:

Սոլոմոն անունով արուեստի լրագրող մը կը նկատէ, որ Կորքիի գործերուն մէջ յայտնի են իր հայկական անցեալէն խորհրդանշաններ` մաշիկ մը, ծառ մը, արօր, գոգնոց մը: Օրինակ` իր «Լեարդը աքլորին սանտրն է» (1944) մեծ աշխատութիւնը պարտէզ մըն է` ծածկուած կարմիր մարմինի կտորներով: Կարեւոր աշխատութիւններէն է Նիւ Եորքի օդակայանի պատի նկարը, որ վաթսունականներուն ի յայտ կու գայ ու կը փրկուի:

Արշիլ Կորքիի (Ոստանիկ Ադոյեան) ստեղծագործական կեանքը լաւագոյնս կրնայ դրսեւորել յետեղեռնեան սերունդի ոգեղէն հայրենիք «որոնելու» տագնապներն ու անոնց անդրադարձը ազգային ու մարդկային խնդիրներու վրայ:

Արշիլ Կորքիի տեղն ու դերը արուեստի պատմութեան մէջ կը վկայէ Անտրէ Պրեթոն

Կորքին Միացեալ Նահանգներու արուեստի պատմութեան մէջ երբեւիցէ եղած գեղանկարիչներուն ամենամեծն է եւ իւրայատուկը»

Ամերիկացի արուեստաբաններէն շատեր, ինչպէս` Ճոն Կրահամ, Հարրի Ռանտ, Ճիւլիըն Լէյվի եւ տասնեակէ մը աւելի ուրիշներ բարձր կը գնահատէին անոր արուեստը, սակայն չէին հասկնար զինք: Կորքի կ՛առարկէ.

Անոնք մօրս աչքերը փիքասոյական կը համարեն, իսկ հայոց թախիծը` բիւզանդական կամ ռուսական. երբ կ՛ուղղեմ անոնց սխալները, անոնք կը պատասխանեն, որ այդ ուղղումները, փոքր ազգերու յատուկ չափազանցուած ազգայնամոլութիւն են: Այս մէկը կը կատղեցնէ զիս… Արուեստը ազգայնամոլութենէ վեր է եւ կը ներկայացնէ համընդհանուր մարդկային աչքը:Իմ արուեստս մեր դժբախտ ժողովուրդին ինքնաարտայայտութիւնն է:

Հակառակ անոր որ տիրող կարծիքը այն է, թէ Կորքին «վերացապաշտ-արտայայտչապաշտ (Abstract-Expressionism) դպրոցի հիմնադիրն է, բայց իրականութեան մէջ ան ընդոծին ոգեպաշտ (hylozoist) մըն էր: Կորքիի համար ապրող բոյսերէն, քարերէն ու ոսկորներէն աւելի կենսական նշանակութիւն ունէր «ապրող երազներ»ու բնորոշումը, որոնք յիշողութեան ճամբով կը բացուէին իր արուեստին վրայ` իբրեւ տեսիլք, իբրեւ անցեալի երփներանգ վերապրում: Կորքի կ'ըսէ.

Մենք կորսնցուցինք մեր գեղեցիկ Հայաստանը, եւ ես պէտք է վերականգնեմ զայն իմ ստեղծագործութիւններուս մէջ:

Ահաւասիկ` ուրկէ կը բխի ոգեղէն հայրենիք կերտելու անխուսափելի ցանկութիւնը, որ ակամայ կը շրջանցէր անկախութեան գաղափարն ու անոր գեղարուեստական դրսեւորումը: Կորքին ամենայն համոզուածութեամբ կը պնդէր.

Մենք կարճ ժամանակի ընթացքին հարկադրաբար շատ բան տեսանք ու ապրեցանք: Տեսանք թուրքերու ոճրագործութիւնները, կոտորածն ու Եղեռնը, մեր գաղթը, մեր երկրի կործանումը: Ես կը յիշեմ այս բոլորը: Մենք` ողջ մնացածներս, չենք կրնար այս բոլորին չհակադարձել հնարաւորին չափ մեծ ուժգնութեամբ:

Այսպիսով, Կորքի ոչ միայն ինքզինք այլ նաեւ յետեղեռնեան ամբողջ սերունդը յանձնառութեան տակ կը դնէր` հակադարձելու հնարաւորին չափ մեծ ուժգնութեամբ: Սակայն խօսքը «ակն ընդ ական» վրէժխնդրութեան մասին չէ, այլ` գեղարուեստական հզօրութեան, ինքնահաստատման եւ յատկապէս ինքնատիպ ու բարձրորակ մշակոյթի մը պաշտպանութեան եւ նորի ստեղծման: Այդ ժամանակաշրջանին Միացեալ Նահանգներու մէջ տիրող կարծիքը այն էր, որ հայերը անմշակոյթ, թշուառ ու թափառաշրջիկ ցեղի մը մնացուկներն են, եւ այդ պատճառով ալ զանոնք կ՛անուանէին «սոված հայեր» (Starving Armenians): Այս ստորնացուցիչ արտայայտութենէն բացի` կար աւելի սարսափելի եւ ուղղակի թշնամական վերաբերումը: Օրինակի համար, տիտղոսաւոր ազգագրագէտ մը (կը վարանիմ անոր անունը հոս յիշելու) սնամէջ ամբարտաւանութեամբ կը յայտարարէր. «Հայերն ու յոյները շուներ են ու խոզեր: Սեփական ոչ մէկ բան ունենալով հանդերձ, ո՛չ հայրենիք, ո՛չ տուն, ո՛չ ունեցուածք, կը փորձեն չենթարկուիլ թուրքերուն»: Երբ նմանօրինակ կարծիքներ ու կեցուածքներ կային հայութեան հանդէպ աշխարհի տարածքին (սկսեալ` ամերիկեան ու եւրոպական երկիրներէն մինչեւ Ռուսիա ու նոյնի՛սկ Լիբանան), հասկնալի կը դառնայ, թէ ինչո՛ւ սփիւռքահայ արուեստագէտի ազգային արժանապատուութեան վիրաւորանքը պիտի ըլլար այնքան մեծ եւ խոր, եւ որ իբրեւ բաց վէրք իր անդրադարձը պիտի գտնէր (թէկուզ` ենթագիտակցաբար) իր ստեղծագործութիւններուն մէջ: Չարամիտներու կողքին թէեւ կային շատ աւելի մեծ թիւով գթասիրտ ու խղճամիտ անձնաւորութիններ, որոնք նոյնի՛սկ օգնութեան ձեռք կ'երկարէին հայութեան, սակայն շատերու համար այս մէկը եւս տեղ մը տհաճ էր եւ վիրաւորական, որովհետեւ սեփական ազգային ուժ ստեղծելու եւ անոր վրայ յենուելու գաղափարը թէեւ կար, սակայն զայն իրագործելու կամ ծրագրաւորելու գործնականացումը չկար:

Կորքի եւ իր ժամանակակիցները քրիստոնէաբար կը պատասխանեն այդ հակամարդկային կեցուածքներուն: Ահա թէ ինչո՛ւ անոնց արուեստին մէջ չկայ վրէժխնդրութիւն եւ կամ վայրագութեան հրահրում:

• Կորքի 1922-ին կ'արձանագրուի Պոսթընի Նիւ Սքուլ օֆ Տիզայն (անգլ.՝ New School of Design) համալսարանը: Հետեւաբար հոն կիսաժամ ուսուցչութեան կը սկսի: Ան յաճախ աշակերտները կը խրախուսէր, որ նկար մը գեղարուեստական պէտք է ըլլայ` լաւ ըլլալու համար, բայց թէ` նկարչութիւնը անկախ պէտք է ըլլայ անձէն:
• Այս ընթացքին կը բնակի Նիւ Եորք, ուր Փոլ Սէզանէն (անգլ.՝ Paul Cézanne) կ'ազդուի:
• 1925-ին Էտմընտ Կրիսըն (անգլ.՝ Edmund Greacen) Grand Central Art Galleries-ի տնօրէնը, իրեն կ'առաջարկէ Grand Central School of Art ուսումնարանին մէջ ուսուցչութիւն ընել: Կորքի այս առաջարկը կ'ընդունի եւ մինչեւ 1931 հոն կը մնայ:
• Կորքի իր գործունէութիւնը կը ծաւալէ Նիւ Եորքի Իւնիոն Սքուեր թաղի աշխատանոցին մէջ. 1925-ին, Պոսթընի ընկերոջը կ'ըսէ` «կ'երթամ Նիւ Եորք` դասաւանդելու. կամ` մեծ արուեստագէտ մը պիտի դառնամ, կամ` յանցագործ մը»: Մօտէն կը բարեկամանայ արուեստը գնահատող, շատ արուեստագէտներու յանձնակատար (էյճընթ) Ժուլիէն Լեւիի հետ:
• 1927-ին, Կորքի Էթըլ Քրեյմըր Շուապակըրի (անգլ.՝ Ethel Kremer Schwabacher) հետ կը ծանօթանայ ու անբաժան ընկերներ կը դառնան: Շուապակըր կ'ըլլայ իր առաջին կենսագիրը: Կորքի կ'ըսէ.«Հոգեկան սնունդը արուեստագէտի սերմն է: Երեւակայութիւնը արուեստագէտին վրձինին մազերն են: Ինչպէս որ աչքը ուղեղին զգայարանն է, արուեստն ալ իմ ամէնէն խոր ըմբռնումովս, իմ աշխարհահայեացքովս հաղորդուելու միջոցս է»:
• 1931-ին, Կորքի, գործերուն մէկ մասը Նիւ Եորքի Downtown Gallery-ին կը ղրկէ, ուր անոնք 100 տոլարէն 450 տոլար կը գնահատուին: (Պատկերասրահին արձանագրութիւնները արուեստագէտին անունը «Archele Gorki» ձեւով կը գրեն: Այս ժամանակաշրջանին Կորքիին գործերուն մէծամասնութիւնը չեն ստորագրուած):
• 1933-ին, Արշիլ Կորքի «Works Progress Administration Federal Art Project»-ի մէջ աշխատող առաջին արուեստագետներէն մէկը կ'ըլլայ, Ալիս Նիլի (անգլ.՝ Alice Neel), Լի Քրեսնըրի (անգլ.՝ Lee Krasner), Ճեքսըն Փոլլօքի (անգլ.՝ Jackson Pollock), Տիէկօ Ռիվերայի (անգլ.՝ Diego Rivera) եւ Մարք Ռոթքոյի ընկերակցութեամբ:
• Կորքիի սկզբնական գործերը եւրոպական արուեստի ոճերը կ՛ընդգրկէին, որ ըսել կու տար ոմանց, թէ Կորքիի արուեստը իւրայատուկ չէր: Այդ օրերուն Փարիզը արուեստի աշխարհի սիրտն էր: Կորքի հիացած էր Փիքասոյով ու Սեզանով` զանոնք սերտելով կը սորվէր: Փարիզէն վերադարձին կը յայտարարէր, որ ուսանած է Փարիզի մէջ: Օր մը, երբ քննադատ մը նկատողութիւն կ՛ընէ, որ ներկի գետակ մը կը կաթէր Կորքիի նկարչութենէն, Կորքի կը պատասխանէ, «Երբ Փիքասօ կը կաթի, ես ալ կը կաթիմ»…

«Nighttime», «Enigma», «Nostalgia» (1930-1934) գործերու բարդ շարքն է, որ կը յատկանշէ այդ ժամանակաշրջանը իր գործին եւ ոճին հոլովութեան մէջ։ «Portrait of Master Bill» կտաւը կը նկարագրէ Կորքիին նկարիչ ընկերը՝ Ուիլլեմ տը Քունինկը։ Տը Քունինկը ըսաւ «Ահագին արուեստագէտներու հանդիպած եմ, բայց յետոյ հանդիպեցայ Կորքիին... Իր մեծ ձիրքն այն է՝ որ միշտ նպատակակէտին կը հասնի. տպաւորի՛չ։ Ուրեմն անմիջապէս իրմով հետաքրքրուեցայ եւ մտերիմ ընկերներ դարձանք։ Հաճելի եր նոր տեղ մը հանդիպող երկու օտարներ ըլլալ։» Սակայն նոր պատահած հրատարակումներ կը հաստատեն թէ նկարը տը Քունինկը չի նկարագրեր, բայց իրականութեամբ՝ շուէտական ատաղձագործի մը դիմանկարն է։ Կորքին իրեն կը կոչէր Մասթըր Պիլ (անգ. Master Bill) ու իրեն գեղարուեստի դաս տուած էր իր աշխատանքին փոխարէն։

Երբ Կորքին իր նոր գործը ցոյց կու տայ Անտրէ Պրըթօնին 1940-ներուն, նոր ստեղծած նկարչութիւնները տեսնելէն ետք, մանաւանդ «The Liver is the Cock's Comb» կտաւը,Պրըթօնը կը հաստատէ, թէ այս երկը «Ամերիկա ստեղծուած նկարչութիւններէն ամէնակարեւորը», ու նաեւ կը հաստատէ, թէ Կորքին գերիրապաշտ է, որ Պրըթօնէն կողմէն ամենամեծ գնահատումն է։ Պատկերը ցուցադրուեցաւ գերիրպաշտներուն վերջին ցուցահանդեսին ընթացքին, «Galerie Maeght»-ը, Փարիզ, 1947 թուականին։

Մայքըլ Աօփինկը (անգլ.՝ Michael Auping), Ֆորթ Ուորֆի «Modern Art Museum»-ին ցուցահանդէսները կազմակերպիչներէն մէկը, այդ պատկերին մէջ զգաց «զօրաւոր սեռական խաղարկութիւն» մը, իր հայկական անցեալէն կարօտագին ակնարկութիւններով միաձուլուած։ 1944 թուականին իր գործը ցոյց կու տայ թէ հետզհետէ ինք կ՚անկախանայ Սէզանի եւ Փիքասոյի ազդեցութիւններէն, դէպի իր անձնական ոճը, եւ անկասկած իր լաւագոյն երկերէն մէկն է The Liver is the Cock's Comb նկարը։ Շատ լայն է ինքը, ու կը նկարագրէ «վերացական, կիսաթափանցիկ գոյներով ներկուած թաց փետուրներով լցուած, որոնք փշոտ, կարծես պատռուած ձեւերու շուրջը հաւաքուած են, նեղ, սուր սեւ գիծերով ներկուած, կտուցներ ու ճանկեր ձեւացնող տեսարան մը»։

Կորքիի մասին

Ան հաճելի բնաւորութիւն ունէր, ուրախ, գեղեցիկ երիտասարդ էր, գրաւիչ: «Ուոլ Սթրիթ Ճըռնըլ»-ի լրագրող մը կը նկարագրէր Կորքին` որպէս «Կարօտի բանաստեղծ» ու կ՛աւելցնէր. «Քիչ արուեստագէտներ այնքան արժեւորուած էին իրենց աշխատակիցներուն կողմէ, որքան Կորքին էր»:

Լրագրողներէն ոմանք իր իւրայատուկ տաղանդը կը վերագրէին իր տխուր անցեալի փորձառութիւններուն: Սակայն, բացի Կորքիի մօր հետ նկարէն, եւ քանի մը խորհրդանշաններէ, Կորքի չէր արտայայտած իր հայկականութիւնը: Նո՛ր անձ մը ստեղծած էր Նոր Աշխարհին մէջ:

Ըստ մէկ այլ լրագրողի, Կորքի արուեստի աշխարհ եկած էր փոխարինելու այն ընտանիքը, զոր կորսնցուցած էր Հայաստանի մէջ:

Անձնական կեանք

Արուեստագէտ Քորին Միշել Ուեսթ (անգ. Corinne Michelle West) Կորքիին մուսան էր, եւ հաւանաբար իր սիրահարը, բայց Քորինը բազմիցս ամուսնութեան առաջարկներ մերժած էր։

1941-ին, Կորքի կը հանդիպի 18-ամեայ Ագնէս Մակրուտըրի հետ (1921-2013), աղջիկը` բարձրաստիճան նաւային սպայի մը, որուն Կորքի փաղաքշանքով պիտի անուանէր «Մուկուչ»` ընկերներուն ըսելով, թէ Մուկուչի իմաստն է` «Իմ հզօր փոքրիկս»: Զոյգերը կ'ամուսնանան Վիրճինիա քաղաքի մէջ (Նեւատա) 1940-ին, Սան Ֆրանսիսքոյի մէջ շրջան մը կենակցելէ ետք: Երկու աղջիկ կ'ունենան՝ Մարօն ու Եալտան (քանի մը ամիս ետք վերակոչուած Նաթաշա)։

Մուկուչն ու աղջիկները յաճախ ամառները կ'անցընեն Մուկուչի մօր մօտ, Վիրճինիայի մէջ, կամ` Պոսթըն: Ընտանիքը քանի մը անգամ կը փոխադրուի: 1946-էն սկսեալ, Կորքի դժուարութիւններու կը հանդիպի։ Իր աշխատանոցին մէջ կրակ կը բռնկի ու իր վերջի երեք տարիներու նկարները կ'այրին: Կը բնակի Հեպելնի «ապակիէ» վերանորոգուած տան մէջ, Շրմընի մէջ: Շրմընի մօտ կը բնակէին Կորքիի բարեկամները, ինչպէս Ճուլիէն Լեւին: Կորքի միայն երեք տարի կ'ապրի Շրմընի մէջ: Քաղցկեղով կ'ախտորոշուի (աղիքի ծանր վիրահատութեան կ'ենթարկուի), որ իր կեանքն ու կնոջ հետ յարաբերութիւնը կը փոխէ: Քանի մը տարի ետք, երբ կինը կը սպառնայ բաժնուիլ իրմէ ու աղջիկներով կը հեռանայ, Կորքի ինքնաշարժի ծանր արկածի մը զոհը կը դառնայ (միաժամանակ կ'անդրադառնայ Մուկուշին անհաւատարիմ ըլլալուն, Ռոպերթօ Մաթթա նկարիչին հետ):

1948-ին, իր բարեկամը` Ժուլիէն Լեւի, որ Շրմընի մէջ կը բնակէր, անձրեւոտ օր մը, Կորքիին տուն տարած ժամանակ, ինքնաշարժը շրջուեցաւ եւ Կորքիի ողնայարը կը վնասուի: Լրագրողները այն տպաւորութեան տակ կ'ըլլան, որ Կորքի չի նկրնար նկարել այդ արկածէն ետք, մինչ Լեւին կը գրէ, որ երբ քանի մը շաբաթ անց Կորքիին կ'այցելէ, Կորքին ու կինը պաստառ կը պատրաստէին:

Արկածէն ետք, Չորեքշաբթի մը, Կորքի կը հեռաձայնէ Ռոքսպըրիի եւ Նիւ Եորքի իր բարեկամներուն` զանազան պատրուակներով: Քանի մը բարեկամներ մտահոգ, որ ինքզինքին չվնասէ, կապ կը պահեն Կորքիի հարեւաններուն հետ` խնդրելով, որ աչք պահեն Կորքիի վրայ:

Հարեւանները յաջորդ օրը տունը պարապ գտնելով` տարածքը կը պրպտեն, մինչեւ որ Կորքիի շունը զիրենք կ՛առաջնորդէ այն ցախանոցը, ուր Կորքի սովորութիւն ունէր երթալու եւ խոկալու: Հոն գերանէ մը կախուած կը գտնեն Կորքին ու գերանի մը վրայ փորագրուած` իր հրաժեշտի խօսքերը սիրելիներուն:

1948-ին, դժուար կ'ըլլայ Կորքին թաղել, որ անձնասպան եղած էր Շրմընի մէջ, 44 տարեկանին։ Մեթոտական եկեղեցին կը մերժէ թաղման կարգը կատարել, բայց վերջապէս թոյլ կու տայ թաղել` առանց արարողութիւն կատարելու:

Հարեւանները յաջորդ օրը տունը պարապ գտնելով` տարածքը կը պրպտեն, մինչեւ որ Կորքիի շունը զիրենք կ՛առաջնորդէ այն ցախանոցը, ուր Կորքի սովորութիւն ունէր երթալու եւ խոկալու: Հոն գերանէ մը կախուած կը գտնեն Կորքին ու գերանի մը վրայ փորագրուած` իր հրաժեշտի խօսքերը սիրելիներուն:

Մուկուչ, լսելով, անմիջապէս կը վերադառնայ Շրմըն, ներկայ կ՛ըլլայ թաղման եւ կը հեռանայ` հարեւաններուն ըսելով, որ միտք ունի Նիւ Եորք հաստատուելու:

Կորքի երկար ժամանակ խորը տխրութիւն զգացած էր, նոյնիսկ` աղջնակին հարց տուած, թէ անտառի ո՞ր ծառէն ինքզինքը կախէ:

Լեւիի հետ այցելած էր հոգեբուժի մը, եւ բժիշկը նկատելով Կորքիի տխրութիւնը` թելադրած էր, որ մասնագէտի մօտ երթար: Վիրահատութենէ ետք Մուկուչ փորձեր էր զայն համոզել, որ Եունկեան հոգեվերլուծողի մօտ երթար, բայց Կորքի խիստ զայրացեր էր եւ Մուկուչէն խոստում առեր, որ այդ մասին չխօսի այլեւս:

Անհատական ցուցահանդէսներ

• 1934-ին, Մելլոն (at the Mellon Galleries) պատկերասրահ, Ֆիլատելֆիա,
• 1939-ին, Պոյեր (at Boyer Galleries) պատկերասրահ, Նիւ եորք,
• 1945-ին, Ժիւլիէն Լեվի (Julien Levy Gallery) պատկերասրահ Նիւ եորք,
• 1941-ին, Սան Ֆրանսիսքոյի արուեստներու թանգարան,
• 1963-ին, Ամերիկեան (graphic) նկարագծական ցուցահանդէս, Երեւան:

Արշիլ Կորքիի Մեծ Թիւով Գործեր Կը Բերուին Հայաստան

Աշխարհահռչակ նկարիչ, վերացական արտայայտչապաշտութեան ամերիկեան դպրոցի գլխաւոր ներկայացուցիչ Արշիլ Կորքի 1916-19 թուականներուն՝ հայոց պատմութեան ամէնէն բարդ ժամանակաշրջանին կ՛ապրէր Երեւանի կեդրոնը։ Այդ տարածքը այսօր կը կոչուի Աբովեան փողոցի փակուղի. յայտնի լրագրող, հասարակական գործիչ Ադօ Ադոյեան նկարիչին հօրեղբօր տղան էր, որուն հետ անցուցած էր ամբողջ մանկութիւնը։

Աշխարհի ամէնէն նշանաւոր ցուցասրահներուն մէջ կը գտնուին Արշիլ Կորքիի նկարները։ Հայաստանի մէջ, այսօր, կայ միայն մէկ գծանկար, սակայն ան Հայաստանին կտակած է բաւական մեծ թիւով նկարներ, որոնք Հայաստան պիտի բերուին եւ պիտի հանգրուանեն Էջմիածինի մէջ։

Արշիլ Կորքիի կտաւները

Արշիլ Կորքիի կտաւները կը գտնուին ԱՄՆ-ի շարք մը նշանաւոր, Լոնտոնի «Թեյթ» եւ Փարիզի Ժորժ Փոմփիտուի անուան ժամանակակից արուեստներու թանգարաններու մէջ, ցուցադրուեր են աշխարհի բազմաթիւ քաղաքներու մէջ։

• 
  Ցանկութիւններու կատարման պատկեր
• 
  Սաւառնում, Օդազօրութեան սահմանափակումներու ներքոյ ձեւերու սահմանափակում Գ.:

Ըստ արուեստի քննադատներու Կորքի իր «արուեստի ոճը, ձայնը» կը գտնէ մահէն քիչ առաջ, երբ չի հասցներ շատ կտաւներ արտադրել: Նիւ Եորքի իր Եունիըն Սքուերի աշխատանոցը հանդիպման վայր եղած էր դեռ անծանօթ արուեստագէտներու համար: Անոնք խոր յարգանք ունէին եւրոպական յառաջապահական արուեստի նկատմամբ, որու մանաւա՛նդ Փարիզի դպրոցին պաշտողն էր Կորքի:

Յետ մահու

Իր գործերը այսօր փնտռուած արուեստի առարկաներ կը նկատուին: Անոնցմէ մաս մը ներկայիս կը ցուցադրուի Նիւ Եորքի մէջ, «Քոնտըր կալերի»-ի մէջ:

Իր կեանքի ու ստեղծագործութիւններու մասին հատորներ գրուած են, ու միշտ կարելի է յօդուածներու հանդիպիլ արուեստի պարբերականներու մէջ:

Վերջերս Հայաստանի մէջ եւս հետաքրքրութիւն ստեղծուած է Արշիլ Կորքիի գործերուն հանդէպ: Յօդուածներով կ'անդրադառնան իր կեանքին ու գործին:

Աղբիւրներ

• ՆԻՒ ՃԸՐԶԻ․- «ԿՈՐՔԻԻ ԵՐԱԶԱՅԻՆ ՊԱՐՏԷԶԸ»՝ ՕՓԵՐԱՅԻ ՆԵՐԿԱՅԱՑՈՒՄ

• Արշիլ Կորքիի Մեծ Թիւով Գործեր Պիտի Բերուին Հայաստան Archived 2020-06-11 at the Wayback Machine.