Յակոբ Կիւրճեան

Յակոբ Կիւրճեան;
Ծնած է	5 (17) Դեկտեմբեր 1881
Ծննդավայր	Շուշի, Ելիզավետպոլ Նահանգ, Ռուսական Կայսրութիւն
Մահացած է	28 Դեկտեմբեր 1948 (67 տարեկանին)
Վախճանի վայրը	Փարիզ
Քաղաքացիութիւն	Ռուսական Կայսրութիւն; Ֆրանսա
Ազգութիւն	Հայ
Կրթութիւն	Շուշիի Realni ուսումնարան; Մոսկվայի Ֆիդլերի անվան ռեալական ուսումնարան?; Ժիւլիան Ակադեմիա
Ուսուցիչ	Օգյուստ Ռոդեն?
Մասնագիտութիւն	քանդակագործ
	Hakop Gourdjian Ուիքիպահեստին մէջ

Յակոբ Կիւրճեան (5 (17) Դեկտեմբեր 1881^[1]^[2], Շուշի, Ելիզավետպոլ Նահանգ, Ռուսական Կայսրութիւն^[1]^[2] - 28 Դեկտեմբեր 1948(1948-12-28)^[1]^[2], Փարիզ^[1]^[2]), հայ արուեստագէտ, քանդակագործ։

Կենսագրական գիծեր Խմբագրել

Ծնած է Շուշի։ Ծննդավայրին մէջ նախնական կրթութիւն ստանալէ ետք մեկնած է Ռուսաստան, ապա Փարիզ։ իր արուեստի ուսումը կատարելագործած է Փարիզի յայտնի Ժիւլիանի արուեստի դպրոցին մէջ, ուր աշակերտած է Ֆրանսայի անուանի արուեստագէտներու:

Մինչեւ ուսման աւարտը, արդէն իսկ ձեռք ձգած է անուն եւ սկսած է քանդակի պատուէրներ ընդունիլ՝ նոյնիսկ օտար երկիրներէ. Ռուսաստանի մտաւորականութեան կողմէ ստացած է պատուէր՝ պատրաստելու համար յայտնի ռուս գրող Լեւ Թոլոսթոյի արձանը, որ Կիւրճեանի կողմէ կոչուած է «Մտածող գլուխ»:

Յետմահու Կիւրճեանի կինը Հայաստանին նուիրած է մեծ արուեստագէտի գործերէն աւելի քան 400 աշխատութիւն, իսկ Ֆրանսայի պետութեան աւելի քան քառասուն քանդակ^[3]:

Ցուցահանդէսներ Խմբագրել

Կիւրճեան իր երիտասարդ տարիքէն ունեցած է բազմաթիւ ցուցահանդէսներ, որոնք յաճախ արժանացած են մինչեւ իսկ թագաւորական ընտանիքի գնահատանքին: Ան ցուցահանդէսներ ունեցած է Ճափոնի, Օսլոյի, Փարիզի, Ռուսաստանի եւ այլ երկիրներու մէջ: Ան ցուցահանդէս ունեցած է մինչեւ իսկ Նիւ Եորքի մէջ:

Ստեղծագործութիւններ Խմբագրել

Կիւրճեանի գործերէն յայտնի են Թիֆլիսի մէջ կատարած Շիրվանզադէի եւ Անդրանիկի արձանները, իսկ Ռուսաստանի մէջ՝ յայտնի երգիչ Շալիապինի արձանը:

Անոր անուանի գործերէն են․

«Հայ գեղջուհիներ»ը,
«Գաղթ»ը,
«Քնած դեւը»,
«Մահացող Քրիստոս»ը եւ այլ գործեր, որոնք մինչեւ օրս որպէս արուեստի յայտնի գործեր կը ցուցադրուին թանգարաններու մէջ:

Այնքան անուն շահած էր Կիւրճեան, որ մինչեւ իսկ Մաքսիմ Կորքի մատանի մը նուիրած է անոր. այսօր այդ մատանին, արուեստագէտի միւս գործերուն հետ միատեղ կը գտնուի Հայաստանի Ազգային պատկերասրահին մէջ: Կիւրճեան մինչեւ իսկ տեսակցութիւն ունեցած է Լենինի հետ եւ այս առիթով խմբային լուսանկար մը ունեցած, ինչ որ դարձեալ կը գտնուի Հայաստանի Ազգային պատկերասրահին մէջ^[3]:

Կիւրճեանի անուան յուշադրամը Խմբագրել

Հայաստանի Հանրապետութիւնը 24 Հոկտեմբեր 2006 թուականին Հայաստանի Հանրապետութեան օրէնքի եօթներորդ կէտին հիման վրայ հրապարակ հանած է Յակոբ Կիւրճեանի անուան յուշադրամը: Յուշադրամը ունեցած է 10 հազար դրամի արժէք եւ նուիրուած է արուեստագէտի ծննդեան 125-ամեակին: Յուշադրամը ձեւաւորած են Յարութիւն Սամուէլեանն ու Էտուարտ Կուրղինեանը:

Մինչեւ մօտիկ անցեալը Շուշիի մէջ կը կազմակերպուէր Յակոբ Կիւրճեանի անուան արուեստի մրցում:

Մեծ արուեստագէտը մահացած է 28 Դեկտեմբեր 1948 թուականին Փարիզի մէջ եւ թաղուած է Պուլոյնի գերեզմանատան մէջ:

Յովսէփեանց Կաթողիկոսի կիսանդրին Խմբագրել

Կիւրճեան թէ՛ հայ եւ թէ ռուս բազմաթիւ մեծերու արձաններ քանդակած է, անոնցմէ կարեւորագոյններէն է՝ Գարեգին Յովսէփեանց Կաթողիկոսի կիսանդրին, որ Կիւրճեանի գլուխ գործոցներէն մին կարելի է նկատել: Գարեգին Վեհափար Հայրապետը տեսնելով իր կիսանդրին՝ ցանկութիւն ունեցած է զայն տանիլ Անթիլիասի Կաթողիկոսարան, սակայն նիւթական պատճառներով չէ իրականացած: Սակայն տարիներ ետք, Կիւրճեանի կինը լսելով Կաթողիկոսի ցանկութիւնը՝ կիսանդրին տարած է Անթիլիաս ու նուիրած է Մեծի Տանն Կաթողիկոսին^[3]:

Մէջբերումներ Կիւրճեանէն եւ այլոցմէ Խմբագրել

Փոքր տարիքէն՝ փողոցը խաղալու ժամանակ մի՛շտ կրկնած է, թէ․

Քարն ու ցեխը ընդմիշտ իմ կեանքի ընկերները պիտի ըլլան:

Իր մանկութիւնը ճանչցող արուեստագէտ մը կը գրէ.

Լաւ կը յիշեմ. Յակոբը գեղեցիկ, կայտառ, ուժեղակազմ, վառվռուն, ոգեւորուող, յանդուգն եւ մասամբ ալ չարաճճի տղայ էր: Կը յափշտակուէր գեղեցիկով եւ կը պաշտէր բնութիւնը^[3]:

Ծանօթագրութիւններ Խմբագրել

↑ ^1,00 ^1,01 ^1,02 ^1,03 ^1,04 ^1,05 ^1,06 ^1,07 ^1,08 ^1,09 ^1,10 ^1,11 ^1,12 ^1,13 ^1,14 Հայկական սովետական հանրագիտարան / խմբ. Վ. Համբարձումյան, Կ. Խուդավերդյան — Հայկական հանրագիտարան հրատարակչություն, 1974.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q164396"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q124405912"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q6429958"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q2657718"></a>
↑ ^2,00 ^2,01 ^2,02 ^2,03 ^2,04 ^2,05 ^2,06 ^2,07 ^2,08 ^2,09 ^2,10 Ով ով է. հայեր / խմբ. Հ. Այվազյան — Երևան: Հայկական հանրագիտարան հրատարակչություն, 2005. — հատոր 1. — է. 187.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q13053761"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q124405912"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q1953"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q28722393"></a>
↑ ^3,0 ^3,1 ^3,2 ^3,3 «ՀԱՅ ԱՐՈՒԵՍՏԱԳԷՏԻ ՄԸ ԳՈՐԾԵՐԸ»։ www.jamanak.com։ արտագրուած է՝ 2023-07-27

Այս յօդուածի նախնական տարբերակը կամ անկէ մաս մը վերցուած է Հայկական Սովետական Հանրագիտարանէն, որուն նիւթերը հրատարակուած են` Քրիէյթիվ Քամմընզ Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) թոյլատրագրի ներքոյ։

[<span_class="wikidata_cite_citetype_Q1239328"_data-entity-id="Q2657718">[[:hy:s:Հայկական_սովետական_հանրագիտարան|Հայկական_սովետական_հանրագիտարան]]<span_class="wef_low_priority_links">_/_խմբ._[[:Վիքտոր_Համբարձումեան|Վ.&nbsp;Համբարձումյան]],_[[:Կոստանդին_Խուդաւերդեան|Կ.&nbsp;Խուդավերդյան]]_—_[[:d:Q124405912|Հայկական_հանրագիտարան_հրատարակչություն]],_1974.</span></span><div_style="display:none"><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q164396"></a><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q124405912"></a><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q6429958"></a><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q2657718"></a></div>-1] 1,00 ^1,01 ^1,02 ^1,03 ^1,04 ^1,05 ^1,06 ^1,07 ^1,08 ^1,09 ^1,10 ^1,11 ^1,12 ^1,13 ^1,14 Հայկական սովետական հանրագիտարան / խմբ. Վ. Համբարձումյան, Կ. Խուդավերդյան — Հայկական հանրագիտարան հրատարակչություն, 1974.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q164396"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q124405912"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q6429958"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q2657718"></a>

[<span_class="wikidata_cite_citetype_Q1787111"_data-entity-id="Q28722393">[[:d:Q28722393|Ով_ով_է._հայեր]]<span_class="wef_low_priority_links">_/_խմբ._[[:hy:Հովհաննես_Այվազյան|Հ.&nbsp;Այվազյան]]_—_[[:Երեւան|Երևան]]:_[[:d:Q124405912|Հայկական_հանրագիտարան_հրատարակչություն]],_2005._—_հատոր&nbsp;1._—_է.&nbsp;187.</span></span><div_style="display:none"><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q13053761"></a><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q124405912"></a><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q1953"></a><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q28722393"></a></div>-2] 2,00 ^2,01 ^2,02 ^2,03 ^2,04 ^2,05 ^2,06 ^2,07 ^2,08 ^2,09 ^2,10 Ով ով է. հայեր / խմբ. Հ. Այվազյան — Երևան: Հայկական հանրագիտարան հրատարակչություն, 2005. — հատոր 1. — է. 187.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q13053761"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q124405912"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q1953"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q28722393"></a>

[:0-3] 3,0 ^3,1 ^3,2 ^3,3 «ՀԱՅ ԱՐՈՒԵՍՏԱԳԷՏԻ ՄԸ ԳՈՐԾԵՐԸ»։ www.jamanak.com։ արտագրուած է՝ 2023-07-27

[1]

[2]

[3]

Յակոբ Կիւրճեան

Ծնած է	5 (17) Դեկտեմբեր 1881^[1]^[2]
Ծննդավայր	Շուշի, Ելիզավետպոլ Նահանգ, Ռուսական Կայսրութիւն^[1]^[2]
Մահացած է	28 Դեկտեմբեր 1948(1948-12-28)^[1]^[2] (67 տարեկանին)
Վախճանի վայրը	Փարիզ^[1]^[2]
Քաղաքացիութիւն	Ռուսական Կայսրութիւն Ֆրանսա
Ազգութիւն	Հայ^[1]
Կրթութիւն	Շուշիի Realni ուսումնարան^[1] Մոսկվայի Ֆիդլերի անվան ռեալական ուսումնարան?^[1] Ժիւլիան Ակադեմիա^[1]
Ուսուցիչ	Օգյուստ Ռոդեն?
Մասնագիտութիւն	քանդակագործ
Hakop Gourdjian Ուիքիպահեստին մէջ