Սահակ Բ. Խապայեան
Սահակ Բ. Խապայեան, Գաբրիէլ Կարապետ Խապայեան, (25 Մարտ, 1849, Եղէգի գիւղ Խարբերդ-1939, Անթիլիաս), Կիլիկիոյ Հայոց կաթողիկոս 1902-1939։
| Սահակ Բ. Խապայեան | |
|---|---|
 | |
| Ծննդեան անուն | Գաբրիել Խապայեան |
| Ծնած է | 25 Մարտ 1849[1] |
| Ծննդավայր | Դատեմ Եղեգի, Օսմանեան Կայսրութիւն[1] |
| Մահացած է | 8 Հոկտեմբեր 1939 (90 տարեկանին) |
| Մահուան վայր | Անթիլիաս, Լիբանան[1] |
| Քաղաքացիութիւն |
.svg){kind=small} Օսմանեան Կայսրութիւն Մեծ Լիբանան |
| Կրօնք | Հայ Առաքելական Եկեղեցի[1] |
| Ուսումնավայր | Երուսաղէմի Ժառանգաւորաց վարժարան[1] |
| Մասնագիտութիւն | հոգեւորական |
| Վարած պաշտօններ | Կիլիկիոյ կաթողիկոս[1] |
Կեանքը
ԽմբագրելՈւսումը ստացած է Երուսաղէմի Ս. Յակոբայ վանքին ժառանգաւորաց վարժարանին մէջ (1867-1868):
1869-ին սարկաւագ ձեռնադրուած է:
Ուսումը կատարելագործելու նպատակով ղրկուած է Պոլիս եւ երկու տարի ետք (1869-1871) վերադառնալով Երուսաղէմ Ժառանգաւորաց վարժարանին մէջ ուսուցիչ նշանակուած է:
3 Յուլիս 1877-ին Եսայի պատրիարքին ձեռամբ ձեռնադրուած է կուսակրօն քահանայ:
1874-1881 եղած է «Սիոն» ամսագիրին խմբագիրը եւ տպարանի տեսուչը: Որոշ շրջան մըն ալ եղած է Տնօրէն ժողովի անդամ եւ Միաբանական ընդհանուր ժողովի ատենապետ:
1881-1886 նուիրակի պաշտօնով գործած է Կովկասի մէջ։
10 Յունուար 1885-ին ընտրուած է լուսարարապետ, իսկ 24 Նոյեմբերին Մակար Ա. կաթողիկոսին ձեռամբ Ս. Էջմիածնի մայր տաճարին մէջ ձեռնադրուած է եպիսկոպոս։
Սահակ Բ. կաթողիկոսը
ԽմբագրելՔաղաքական պայմաններու հետեւանքով կաթողիկոսութիւնը Կիլիկիոյ զանազան շրջաններուն մէջ հաստատուելէ ետք 1295-ին իր կայքը հաստատած էր Կիլիկիոյ թագաւորութեան մայրաքաղաք Սիսի մէջ:
Մկրտիչ Ա. կաթողիկոս Քէֆսիզեանի վախճանումէն ետք (1894 նոյեմբեր), Կիլիկիոյ Աթոռը թափուր կը մնար, մինչեւ որ 12 Հոկտեմբեր 1902-ին Կիլիկեան տասնհինգ թեմերու 62 պատգամաւորներու միաձայնութեամբ կաթողիկոս կ'ընտրեն Սահակ եպիսկոպոսը: Կաթողիկոսական օծումը տեղի կ'ունենայ 23 Ապրիլ, 1903-ին, Սիսի մայրավանքին մէջ[2]:
Սահակ կաթողիկոս եռանդուն աշխատանք կը տանի անշքացած վիճակի մատնուած մայրավանքը բարելաւելու ուղղութեամբ եւ 1906-ին կը վերաբանայ դպրեվանքը:
1909-ին տեղի կ'ունենայ Ատանայի կոտորածը:
1915-ին կ'աքսորուի Հալէպ եւ հոնկէ` Երուսաղէմ, իբրեւ նորահնար կաթողիկոս պատրիարք:
1917-ին կ'աքսորուի Դամասկոս եւ պատերազմի աւարտէն ետք, Եղեռնէն վերապրած աքսորական ժողովուրդին հետ 1919-ին կը վերադառնայ Կիլիկիա:
1920 Փետրուարին կը պատահի Մարաշի աղէտը, Սիս կը պարպուի Յունիսին, իսկ Հոկտեմբերին, ութամսեայ դիւցազնամարտէ մը ետք կ'իյնայ Հաճընը: Սահակ կաթողիկոս Փարիզ կ'երթայ Կիլիկիոյ դատը պաշտպանելու համար, բայց ապարդիւն:
1921-ին Օսմանեան թուրք կառավարութիւնը երկու օրուան պայմանաժամ կու տայ Սահակ Բ. Խապայեան կաթողիկոսին վերջնականապէս հեռանալու կաթողիկոսարանէն: Սահակ կաթողիկոս ինչ որ կրնար իբրեւ կրօնական ու մշակութային թանկագին գանձեր (ձեռագիր, հնատիպ, ծիսական սպասներ, ներառեալ` միւռոնի կաթսան) իրեն հետ առնելով, իր փոքրաթիւ միաբանութեամբ կը բռնէ գաղթի ճամբան: Վեհափառը յաջորդաբար կը հաստատուի Երուսաղէմ, Հալէպ, Դամասկոս, Կիպրոս եւ 1930-ին` Անթիլիաս[3]: Իբրեւ հոգեւոր պետ՝ ան միշտ սատարած է Սուրիոյ եւ Լիբանանի մէջ ապաստանած հայութեան։
1930-ին կը հաստատուի Անթիլիաս- Լիբանան։
Ազգասէր, համակրելի ու ժողովրդական դէմք, Սահակ կաթողիկոս միշտ ժողովուրդին կողքին կը մնայ եւ անոր հետ կը ճաշակէ գաղթականի բոլոր դառնութիւններն ու տառապանքները: Իր անխոնջ ջանքերուն շնորհիւ Կիլիկիոյ Ս. Աթոռը կը վերընձիւղի եւ Անթիլիասի որբանոցը կը դառնայ հայ հոգիի, միտքի ու մշակոյթի դարբնոց: 1930-ին է, որ Սահակ Բ. Խապայեան կաթողիկոս Անթիլիասի մէջ կը հիմնէ դպրեվանքը, որ տարագիր ու ցեղասպանեալ ժողովուրդին համար կը հանդիսանայ հաւատքի առաքելութեան ու ազգային ծառայութեան փարոս:
Ան կը հիմնէ նաեւ Կիրակնօրեայ վարժարան, ուր իր հիմնադրութեան առաջին իսկ օրէն կը թրծուին հայ մանուկին միտքն ու հոգին առաքելական սուրբ ճաճանչներով:
Կիլիկիոյ տարագիր հայութիւնը 18 Յունիս 1933-ին Անթիլիասի մէջ մեծ շուքով կը տօնէ Սահակ Բ. կաթողիկոսին գահակալութեան 30-ամեակը. այս առիթով լիբանանեան պետութիւնը եւ ֆրանսական հոգատար իշխանութիւնը կը պատուեն հայոց հայրապետը:
Նկատի ունենալով իր յառաջացած տարիքը, Սահակ Բ. կը խրախուսէ աթոռակից կաթողիկոսի մը ընտրութիւնը: Բաբգէն Ա.Կիւլէսէրեան կը դառնայ Սահակ կաթողիկոսին աթոռակիցը 1931-էն մինչեւ վերջինիս մահը՝ 1936:
Տ. Սահակ Բ. Խապայեան կաթողիկոս եւ Տ. Բաբգէն Աթոռակից կաթողիկոս 1931-ին կը հաստատեն կաթողիկոսարանի ուխտի օրը` Սրբատառ Հայրապետական կոնդակով մը[4]:
Սահակ կաթողիկոսին անունով կոչուած է Պէյրութի Սահակեան վարժարանը (ներկայիս փակուած)։
Ծանօթագրութիւններ
Խմբագրել- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 1,5 Հայկական սովետական հանրագիտարան, հատոր 10 — հատոր 10. — է. 135.
- ↑ Սահակ Կաթողիկոս
- ↑ Սահակ Խապայեան գաղթի ճամբուն վրայ
- ↑ Անթիլիասի Ուխտի օրը
Այս յօդուածի նախնական տարբերակը կամ անկէ մաս մը վերցուած է Հայկական Սովետական Հանրագիտարանէն, որուն նիւթերը հրատարակուած են` Քրիէյթիվ Քամմընզ Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) թոյլատրագրի ներքոյ։ 
|