Ջրպետ Յակոբ Շահան
Ջրպետ Յակոբ Շահան (Ջրպետեան, ֆրանսերէն՝ Jacques Chahan de Cirbied, 16 Փետրուար 1772, Եդեսիա[2] - 5 Դեկտեմբեր 1837, Թիֆլիս[3][4]), հայ մատենագիր, քերական:
| Ծնած է | 16 Փետրուար 1772 |
|---|---|
| Ծննդավայր | Եդեսիա |
| Մահացած է | 5 Դեկտեմբեր 1837 |
| Մահուան վայր | Թիֆլիս, Վրացական նահանգ, Ռուսական Կայսրութիւն[1] |
| Ազգութիւն | Հայ[1] |
| Մասնագիտութիւն | Լեզուաբան |
| Աշխատավայր | Արեւելեան լեզուներու եւ քաղաքակրթութիւններու ազգային հիմնարկ |
| Վարած պաշտօններ | Արեւելեան լեզուներու Հայկական Բաժանմունքի Ամպիոն |
Կենսագրութիւն
ԽմբագրելՆախնական կրթութիւնը կը ստանայ Եդեսիոյ մէջ։ 1787-ին կը մեկնի Կիլիկիա, Ասորիք, ապա՝ Երուսաղէմ:
1789-ին կ'անցնի Հռոմ, ապա՝ Ֆլորանս, Լիվոռնօ, ու կը հաստատուի Ճենովա[4]:
Գործունէութիւն
Խմբագրել1798-ին կը մեկնի Ֆրանսա, ուր կը ծանօթանայ Նափոլէոն Պոնափարթի հետ: Պոնափարթի հրաւէրով ան բնակութիւն կը հաստատէ Ֆրանսայի մէջ եւ աշխատանքի կը հրաւիրուի Փարիզի արքունիքի մատենադարանէն ներս: Նոյն տարին Փարիզի Արեւելեան կենդանի լեզուներու բարձրագոյն դպրոցէն ներս հայոց լեզուի ամպիոն մը կը հիմնէ[2]:
1799-1801-ին հայոց լեզու կը դասաւանդէ, 1811-26-ին վերջնականապէս կը հաստատէ հայերէնի եւ հայագիտական առարկաներու դասաւանդումը նոյն դպրոցէն ներս[4]:
1826-ին կը հրաւիրուի Թիֆլիս, կը դասաւանդէ Ներսիսեան, ապա՝ իր հիմնած մասնաւոր դպրոցներէն ներս[4]:
Ան կը մասնակցի հայ եկեղեցւոյ համար մշակուած կանոնակարգի՝ «Փոլոժենիէ»ի (1836) ստեղծման աշխատանքներուն[3]:
Կը մահանայ Թիֆլիս, 5 Դեկտեմբեր 1837-ին:
Երկեր
Խմբագրել- 1812-ին՝ Փարիզ, ֆրանսերէնով ու հայերէնով, ծանօթագրութիւններով լոյս կ'ընծայէ Մատթէոս Ուռհայեցիի «Պատմութիւն»էն երկու հատուած,
- 1824-ին՝ յունարէն, գրաբար եւ ֆրանսերէն լեզուներով «Քերականութիւն Դիոնէսիոսի Թրակացւոյ...» աշխատութիւնը,
- 1829-ին՝ Ներսէս Շնորհալիի «Ողբ Եդեսիոյ» բանաստեղծութիւնը,
- 1823, ֆրանսերէն վերնագիրը՝ «Հայոց լեզուի քերականութիւն» դասագիրքը (գրած է Արեւելեան կենդանի լեզուներու դպրոցին մէջ հայոց լեզուի ուսուցման համար)[4]:
Ան որոշակի դեր կը կատարէ Եւրոպայի մէջ հայոց լեզուն ուսումնասիրելու եւ հայագիտութիւնը բարձրագոյն ուսումնական հաստատութիւններէն ներս, որպէս առանձին գիտական առարկայ, դասաւանդելու գործին մէջ[3]:
Ծանօթագրութիւններ
Խմբագրել- ↑ 1,0 1,1 Հայկական սովետական հանրագիտարան, հատոր 9 — հատոր 9. — է. 546.
- ↑ 2,0 2,1 «Զանազան, ՀԱՅ ԵՐԵՒԵԼԻ ԴԷՄՔ ՄԸ»[permanent dead link]
- ↑ 3,0 3,1 3,2 «Ջրպետեան Յակոբ»[permanent dead link]
- ↑ 4,0 4,1 4,2 4,3 4,4 «ՇԱՀԱՆ ՅԱԿՈԲ ՋՐՊԵՏԵԱՆ ՍԱՐԳՍԻ»
Աղբիւրներ
Խմբագրել- Աղայեան, Է., Բ., Հայ Լեզուաբանութեան Պատմութիւն, Ա. հատոր, Ե., 1958:
- Ջահուկեան Գ. Բ., Գրաբարի Պատմութիւն (17-19 դարեր), Ե., 1974: