Գասպար Կարոյեան

Գասպար Մկրտչի Կարոյեան (1884 կամ 1888, Փերչէնճ, Էլազըղի մարզ, Թուրքիա - 17 Յունիս 1957(1957-06-17), Պոսթըն, Ամերիկայի Միացեալ Նահանգներ), հայ բժիշկ։

Գասպար Կարոյեան
Ծնած է	1884 կամ 1888
Ծննդավայր	Փերչէնճ, Խարբերդի նահանգ
Մահացած է	17 Յունիս 1957(1957-06-17)
Մահուան վայր	Պոսթըն, Ամերիկայի Միացեալ Նահանգներ
Կրթութիւն	Պէյ­րու­թի Սէն Ժո­զէֆ ֆրան­սա­կան հա­մալ­սա­րա­ն
Մասնագիտութիւն	բժիշկ

Կենսագրութիւն

Ծնած է 1884 (1888) թուականին Խարբերդի նահանգի, Խարբերդի գաւառի՝ Փերչէնճ գիւղի մէջ։ Հայրը եղած է Մեծ Եղեռնի զոհերէն։

Նախնական կրթութիւնը ստացած է ծննդավայրի նախակրթարանին մէջ։ 1895-ին, մազապուրծ փրկուած է կոտորածէն։ Հայրը զինք տարած է Խարբերդ նահանգի Մեզիրէ քաղաքի՝ ֆրանսացի կապուչին հայրերու որբանոցը, ուր շարունակած է ուսումը։ Այնուհետեւ, միջնակարգ կրթութիւնը ստացած է նոյն հաստատութեան գոլէճին մէջ։ 1900-ին աւարտած է գոլէճը։ 1900-10 թուականներուն գոլէճի պատմութեան, հա­յոց լեզ­ուի եւ գրա­կա­նու­թեան ուսուցիչի պաշտօնը վարած է։ Ապա ուսանած է Վենետիկի մէջ։

1910-14 թուականներուն ուսանած է Պէյրութի Սէն Ժոզէֆ ֆրանսական համալսարանի բժշկական բաժնին մէջ։

1914 թուականին, Առաջին համաշխարհային պատերազմի ժամանակ, դեռեւս ուսումը չաւարտած, զօրակոչուած է Օսմանեան բանակ ու ծառայած՝ որպէս զինուորական բժիշկ։ Ծառայած է Սուրիոյ եւ Պաղեստինի շրջաններուն մէջ։

Օսմանեան բանակին մէջ, իր հայրենակից պաշտօնակիցներուն պէս, անցած է բազմաթիւ վտանգներէ։ Բանակի բժշկական մտահոգութիւններով տարուած՝ ենթարկուած է բազմաթիւ սպառնալիքներու ու դաւադրութիւններու եւ հրաշքով փրկուած։

Պաղեստինի ռազմաճակատուին, գերի ինկած է յառաջացող անգլիական բանակին, բայց Եգիպտոսի հայոց առաջնորդարանի միջամտութեամբ ազատ արձակուած է։ Որոշ ժամանակ ծառայած է Կիպրոսի մէջ, ուր զբաղած է թուրք ռազմագերիներու բուժումով ու խնամքով։

1918 թուականին՝ պատերազմի աւարտէն ետք, անցած է Պէյրութ եւ ուսումը շարունակած նոյն՝ Սէն Ժոզէֆ ֆրանսական համալսարանի բժշկական բաժինէն ներս։ 1919-ին աւարտած է համալսարանը եւ ստացած՝ բժշկական վկայական։ Մեկնած է Փարիզ ու մասնագիտացման դասընթացքի հետեւած՝ առաջատար բժշկական հաստատութիւններու մէջ։

1919-20 թուականներուն աշխատած է Փարիզի հիւանդանոցներէն մէկուն մէջ։ 1920 թուականի Օգոստոսին, անցած է ԱՄՆ ու հաստատուած է Մասաչուսեթս նահանգի Պոսթըն քաղաքը։ Պոսթընի համալսարանը յանձնած է բժշկական քննութիւնները ու բժիշկի հաւատարմագիր ստացած։ Պոսթըն բացած է իր բուժարանը։ Շուտով վայելած է շրջապատի սէրն ու յարգանքը։ Մօտէն հետեւած է ազգային-մտաւորական շարժման։ Երկար տարիներ թղթակցած է ամերիկահայ թերթերուն։ Եղած է «Հայ­րե­նիք» օրաթերթի գնահատուած աշխատակիցներէն մէկը եւ գրած է՝ բժշկական, գիտական, գրական, հանրային, քաղաքական բազմաթիւ յօդուածներ։

Տիրապետած է հայերէն, թրքերէն, ֆրանսերէն, անգլերէն լեզուներուն։

1957 թուականին՝ մահէն քանի մը ամիս առաջ, լոյս տեսած է անոր երկար տարիներու տքնաջան աշխատանքին արդիւնքը հանդիսացող՝ «Մեծ Եղեռ­նի նա­հա­տակ հայ բժիշկ­նե­րը (անոնց պատ­գամ­նե­րը)» արժէքաւոր գիրքը։

1957 թուականի Յունիս 17-ին, մահացած է Պոսթընի մէջ՝ երկարատեւ հիւանդութենէ ետք, մօտ 71 տարեկան հասակին։

Աշխատութիւն

• Մեծ Եղեռնի Նահատակ Հայ Բժիշկները (անոնց պատգամները), Պոսթըն, 1957։

Գրականութիւն

• Մեզպուրեան Արթօ, Հայ եւ ծագումով հայ բժիշկներ. Այբուբենական համառօտ անուանացանկ (1688-1940), Սթանպուլ, 1940։
• Գէորգեան Կարօ, Ամէնուն տարեգիրքը, Դ. տարի, 1957, Պէյրութ, 1958։
• Տոքթ. Գ. Մ. Կարոյեանի մահը, Ֆրեզնօ, «Աս­պա­րէզ», 27-06-1958։
• Վահէ Հայկ, Խարբերդ եւ անոր ոսկեղէն դաշտը, Նիւ Եորք, 1959։

Աղբիւրներ

• Յարութիւն Մինասեան, Օսմանեան կայսրութիւնում Թուրքիայի Հանրապետութիւնում բռնաճնշումների եւ ցեղասպանութեան ենթարկուած հայ բժիշկներ, Երեւան, «Լուսաբաց», 2014 — 520 էջ։