Ուիքիփետիա

Հայկական Ցեղասպանութեան Արդարութեան Մարտիկներ

Հայկական Ցեղասպանութեան Արդարութեան Մարտիկներ (Հ.Ց.Ա.Մ.) ( անգլ.՝ Justice Commandos of the Armenian Genocide (J.C.A.G.), Հայկական ռազմաքաղաքական գաղտնի կազմակերպութիւն մը, որ ահաբեկչական գործունէութիւն ծաւալած է 1975-էն մինչեւ 1987 տարբեր երկիրներու մէջ: Կազմակերպութեան նպատակն էր Հայոց Ցեղասպանութեան միջազգային ճանաչումը Թուրքիոյ կողմէն, ինչպէս նաեւ ազատ, անկախ եւ միացեալ Հայաստանի կերտումը: Նպատակին իրագործման համար, Արդարութեան Մարտիկները ահաբեկչական յարձակումներ գործած են՝ աշխարհի տարբեր երկիրներու մէջ թուրք դեսպաններ, դիւանագէտներ եւ պատգամաւորներ սպաննելով:[1][2]

«Հայկական Ցեղասպանութեան Արդարութեան Մարտիկներ»՝ Հ.Յ.Դ.-ի զինեալ կազմակերպութիւն

Խմբագրել

«Հ.Ց.Ա.Մ»-ը Հ.Յ.Դ.-ի զինեալ ուժն էր:[3] Այս մէկը բացայայտուած է, երբ Մայիս 1976-ին, «Հ.Ց.Ա.Մ.»-ի անդամ մը իր շինած ռումբէն սպաննուած է Փարիզի Հ.Յ.Դ.-ի գրասենեակին մէջ[4], իսկ վաւերացուած՝ երբ Ֆրանսացի քաղաքական գիտնական՝ (political scientist) Կայծ Մինասեանի արտօնուած է Հ.Յ.Դ.-ի դիւանին հետ խորհրդակցիլ իր հետազօտութեան մասին:[5] Յաճախ, Հ.Յ.Դ. Ֆրանսայի, Ա.Մ.Ն.-ի եւ Լիբանանի պաշտօնաթերթերը արդարացուցած են զինեալ պայքարը[6] եւ հրապարակած՝«Հ.Ց.Ա.Մ.»-ի պաշտօնական հաղորդագրութիւններ:[7] Հ.Յ.Դ. երբեք չէ վախցած զինեալ պայքար մղելէ եւ ահաբեկչութիւններ ձեռնարկելէ: Կուսակցութիւնը ահաբեկչական արարքներ կատարած է նաեւ Օսմանեան Կայսրութեան մէջ՝ օսմանեան վարչակարգին եւ հակադաշնակցական ու դաւաճան հայերուն դէմ:[8]

Հ.Յ.Դ.-ի օրինական մարմինները դրամ կը հաւաքէին, որպէսզի «Հ.Ց.Ա.Մ.»-ի ձերբակալուած անդամներուն համար փաստաբան ճարէին: Նշանաւոր է 1982-ին Լոս Անճելըսի մէջ թուրք դիւանագէտի մը սպաննութիւնը Համբիկ Սասունեանին կողմէ:[9] Անմիջապէս հազարաւոր Հ.Յ.Դ.-ի անդամներ եւ հայեր Սփիւռքի մէջ ցոյցեր կազմակերպած են Ա.Մ.Ն.-ի իշխանութիւններուն կողմէն Սասունեանի ձերբակալման դէմ:[10] Հ.Յ.Դ. նաեւ օգնած է Գրիգոր Լեւոնեանին եւ Րաֆֆի Էլպէքեանին, որոնք սպաննած են Պելկրատի թուրք դեսպան՝ Կալիբ Պալքարը:[11]

1982-ին, Ֆիլատելֆիոյ թրքական հիւպատոսարանի ռմբակոծումը ձախողած է «FBI»ի միջամտումէն ետք: Վիգէն Յովսէփեան, որ գործողութեան խումբի առաջնորդն էր, 6 տարի բանտարկուած է[12], իսկ աւելի ուշ՝ դարձած Ա.Մ.Ն.-ի Հ.Յ.Դ.-ի գլխաւոր անձնաւորութիւն մը:[13]

«Հ.Ց.Ա.Մ.»-ի գործունէութիւնը տեղի ունեցած է առաւելաբար եւրոպական եւ Հիւսիսային Ամերիկայի այն երկիրներուն մէջ, որոնք կը համագործակցէին Թուրքիոյ հետ:[14]

Կազմակերպութեան այլ անուանումներ

Խմբագրել

1983-ին, «Հ.Ց.Ա.Մ.» անուանումը փոփոխութեան ենթարկուած է եւ կրած՝ Հայ Յեղափոխական Բանակ (ՀՅԲ) անունը:[15] Հ.Յ.Դ. նոյն ձեւով օժանդակած Հ.Յ.Բ.-ի՝ հրապարակելով հաղորդագրութիւններ եւ այլ յօդուածներ:[16][17]

Ամէն տարի, աշխարհի տարբեր երկիրներու մէջ, Հայ Յեղափոխական Դաշնակցութիւնը ոգեկոչման ձեռնարկներ եւ հոգեհանգստեան արարողութիւններ կը կազմակերպէ՝ ի յիշատակ 1983-ի Փորթուկալի մայրաքաղաք՝ Լիզպոնի մէջ թրքական դեսպանատունը պայթեցուցած լիբանանահայ հինգ անձնուրաց տղոց՝ Սեդրակ Աճեմեանի, Արա Գըրճլեանի, Սիմոն Եահնիեանի, Վաչէ Տաղլեանի եւ Սարգիս Աբրահամեանի:[18][19]

«Յունական-Պուլկարական-Հայկական Ճակատ»ի անունով «Հ.Ց.Ա.Մ.» իրագործած է Մելպուռնի թրքական հիւպատոսարանի եւ 19 Յունուար 1987-ին Պրիսպանի նամակատան ռմբակոծումը:[20][21] and the bombing of Brisbane's mail sorting facility, on January 19, 1987.

Զինեալ ահաբեկչական գործողութիւններ՝ աշխարհի չորս կողմերը

Խմբագրել

Ստորեւ նշուած են «Հ.Ց.Ա.Մ.»-ի յարձակումներու ամբողջական ցանկը:

  • 22 Հոկտեմբեր, 1975, Վիեննա, Աւստրիա: Իր գրասենեակին մէջ կը սպաննուի Աւստրիոյ թուրք դեսպան՝ Տանիշ Թունալըկիլը:[22]
  • 24 Հոկտեմբեր, 1975, Փարիզ, Ֆրանսա: Կը սպաննուի Ֆրանսայի մէջ թուրք դեսպան՝ Իսմայիլ էրեզը: Յարձակումին զոհ կ'երթայ նաեւ դեսպանին անձնական վարորդը:[23]
  • 28 Մայիս, 1976, Զիւրիխ, Շուէտ: Երկու ռումբեր մեծ վնասներ կը պատճառեն Կարանթի Պանք եւ Լապոր Ադդաջէ թրքական դեսպանատան գրասենեակներուն:[24]
  • 29 Մայիս, 1977, Պոլիս, Թուրքիա: Երկու ռմբակոծումներ, մէկը՝ երկաթուղիի կայարանին մէջ, իսկ միւսը՝ օդակայանին մէջ, կը սպաննեն 5 հոգի ու կը վիրաւորեն 64 ուրիշներ:[25]
  • 9 Յունիս, 1977, Հռոմ, Իտալիա: կը սպաննուի Վատիկանի թուրք դեսպան՝ Թահա Քարըմ:[26]
  • 2 Յունիս, 1978, Մատրիտ, Սպանիա: Սպանիոյ թուրք դեսպան՝ Զէքի Քուներալբի ինքնաշարժին վրայ կը կատարուի յարձակում մը:[27] Դեսպանին կինը՝ Նեքլա, նախկին թուրք դեսպան Պեսիր Պալքըօղլու եւ անոնց ինքնաշարժ վարողը կը սպաննուին, սակայն յարձակումին իսկական թիրախը ինքնաշարժին մէջ չ'ըլլար:[28]
  • 12 Հոկտեմբեր, 1979, Հաագա, Հոլանտա: Կը սպաննուի Հոլանտայի թուրք դեսպանին՝ Օզտեմիր Պենլէրի զաւակը՝ Ահմէտ Պենլէր:[29]
  • 22 Դեկտեմբեր, 1979, Փարիզ, Ֆրանսա: Կը սպաննուի թուրք դիւանագէտ՝ Եըլմազ Քոլբան:[30]
  • 20 Յունուար, 1980, Մատրիտ, Սպանիա: Բազմաթիւ ռումբեր կը պայթեցուին Մատրիտի օդակայանին մէջ: Կը վիրաւորուի 12 հոգի:[31]
  • 6 Փետրուար, 1980, Պեռն, Շուէտ: Յարձակում կը գործուի Շուէտի թուրք դեսպան՝ Տոկան Թիւրքմէնի վրայ, սակայն վերջինս թեթեւ վնասուածքներով կը յաջողի փախուստի դիմել:[32]
  • 17 Ապրիլ, 1980, Հռոմ, Իտալիա: «Հ.Ց.Ա.Մ.»-ի անդամ մը կը կրակէ Վատիկանի թուրք դեսպան՝ Վեստի Տուրելի վրայ՝ վիրաւորելով զայն եւ անոր թիկնապահը՝ Թահսին Կուվենք:[33]
  • 6 Հոկտեմբեր, 1980, Ա.Մ.Ն.: Յարութ Սասունեան կը փորձէ սպաննել թուրք հիւպատոս՝ Քեմալ Արիքան: Սասունեան կը բանտարկուի 6 տարի:[34]
  • 12 Հոկտեմբեր, 1980, Նիւ Եորք, Ա.Մ.Ն.: Թրքական կեդրոնին դիմաց կանգնած ականուած ինքնաշարժ մը կը պայթի՝ պատճառելով նիւթական մեծ վնասներ եւ 5 վիրաւոր:[35]
  • 12 Հոկտեմբեր, 1980, Լոս Անճելըս, Ա.Մ.Ն.: Թուրք-ամերիկացի տէր ունեցող (Ալի Ոնտեմիր) Imperial Travel զբօսաշրջական գործակալութեան գրասենեակները կը քանդուին ռումբէ մը: Կը վիրաւորուի մէկ հոգի:[36]
  • 17 Դեկտեմբեր, 1980, Սիտնի, Աւստրալիա: «Հ.Ց.Ա.Մ.»-ի երկու անդամներ կը սպաննեն թուրք հիւպատոսն ու անոր թիկնապահը:[37]
  • 3 Յունիս, 1981, Օրանճ, Ա.Մ.Ն.: Ռումբ մը կը պայթի Orange Country Convention Center-ին մէջ, ուր պիտի ներկայացուէր թրքական երաժշտութիւն եւ պար: Ռումբը մեծ վնասներ կը պատճառէ:[38]
  • 20 Նոյեմբեր, 1981, Լոս Անճելըս, Ա.Մ.Ն.: Ռումբ մը մեծ վնասներ կը պատճառէ թրքական հիւպատոսարանին:[39][40]
  • 28 Յունուար, 1982, Ա.Մ.Ն.: Համբիկ Սասունեան կը սպաննէ թուրք հիւպատոս՝ Քեմալ Արիքան՝ անոր ինքնաշարժին մէջ:[41][42]
  • 4 Մայիս, 1982: Անգլիոյ թուրք հիւպատոս՝ Օրհան Կունտուզ կը սպաննուի իր ինքնաշարժին մէջ:[43]
  • 27 Յունիս, 1982, Լիզպոն, Փորթուկալ: Թուրք դիւանագէտ՝ Էրքըդ Աքպայ Լիզպոնի մէջ կը սպաննուի իր տան դիմաց:[44] Անոր կինը նոյնպէս փամփուշտ մը կը ստանայ եւ ութ ամիսներ ետք կը մահանայ:[45]
  • 27 Օգոստոս, 1982: Օթաուա, Քանատա: Կը սպաննուի Քանատայի թուրք դիւանագէտ՝ Ատիլլա Ադըքադ:[46]
  • 9 Սեպտեմբեր, 1982, Պուլկարիա: Կը սպաննուի Պուրկասի թուրք հիւպատոս՝ Պորա Սուելքան:[47]
  • 9 Մարտ, 1983, Հարաւսլաւիա: «Հ.Ց.Ա.Մ.»-ի երկու անդամներու կողմէն ստացած վէրքերէն կը մահանայ թուրք դեսպան՝ Կալիբ Պալքար:[48]
  • 14 Յուլիս, 1983, Պրիւքսէլ, Պելճիքա: Կը սպաննուի թուրք դիւանագէտ՝ Տուրսուն Աքսոյ:[49]
  • 27 Յուլիս, 1983, Փորթուկալ, Լիզպոն: Ինքնազոհութեան յարձակում մը տեղի կ'ունենայ թրքական դեսպանատան դէմ: Կը սպաննուին Հայ Յեղափոխական Բանակի 5 տղաքը, փորթուկալցի ոստիկան մը եւ դեսպանին կինը: Մէկ այլ ոստիկան մը կը վիրաւորուի:[50]
  • 20 Յունիս, 1984, Աւստրիա: Իր ինքնաշարժին մէջ կը սպաննուի թուրք դիւանագէտ՝ Էրտողան Օզէն:[51]
  • 3 Սեպտեմբեր, 1984, Թուրքիա: Հ.Յ.Բ.-ի երկու անդամներ կը սպաննուին Թոփքափըի պալատին առջեւ՝ ռումբի սխալէ մը:[52]
  • 19 Նոյեմբեր, 1984, Վիեննա, Աւստրիա: Կը սպաննուի Ա.Մ.Ն. պատուիրակ՝ Էնվէր Էրկուն:[53]
  • 12 Մարտ, 1985, Օթաուա, Քանատա: Հ.Յ.Բ.-ի երեք անդամներ կը յարձակին թրքական դեսպանատան վրայ: Յարձակումը կը ձախողի. կը սպաննուի մէկ անձ:[54]
  • 23 Նոյեմբեր, 1986, Մելպուռն, Աւստրալիա: Մելպուռնի թրքական հիւպատոսարանի ռմբակոծման ժամանակ, իր իսկ ռումբէն կը սպաննուի հայ մարտիկ մը, իսկ անոր ընկերը կը ձերբակալուի: Կը վիրաւորուի մէկ հոգի:[55]

Ծանօթագրութիւններ

Խմբագրել
  1. ↑ Starving Armenians: America and the Armenian Genocide, 1915-1930 and After - Page 166 by Merrill D. Peterson
  2. ↑ Barry Rubin, Barry M. Rubin, Judith Colp Rubin, "Chronologies of modern terrorism, M.E. Sharpe, 2008, p. 68
  3. ↑ Francis P. Hyland, Armenian Terrorism: the Past, the Present, the Prospects, Boulder-San Francisco-Oxford: Westview Press, 1991, pp. 61-62; Yves Ternon, La Cause arménienne, Paris: Le Seuil, 1983, p. 218; The Armenian Reporter, January 19, 1984, p. 1.
  4. ↑ Yves Ternon, p. 221
  5. ↑ Gaïdz Minassian, Guerre et terrorisme arméniens, Paris, Presses universitaires de France, 2002, pp. 32-34 and 106-109.
  6. ↑ Asbarez, April 24, May 1st and 22, 1973; Haïastan, July 1981 and special issue on Sassounian affair, February 1984; The Armenian Weekly, August 21, September 17, December 10 and 24, 1983, January 14 and 28, 1984 and December 31, 1986.
  7. ↑ Haïastan, February and April–May, 1983
  8. ↑ Türkkaya Ataöv, "Procurement of Arms for Armenian Terrorists: Realities Based on Ottoman Documents", Heath W. Lowry, "Nineteenth and Twentieth Century Armenian Terrorism: 'Threads of Continuity'" and Paul B. Henze, "The Roots of Armenian Violence", in International Terrorism and the Drug Connection, Ankara University Press, 1984, pp. 71-84 and 169-202; Michael M. Gunter, pp. 29-30 and 55; Houshamatyan of the Armenian Revolutionary Federation. Album-Atlas, volume I, Heroic Battles. 1890-1914, Los Angeles-Glendale: Next Day Color Printing, 2006, p. 7; Gaïdz Minassian, pp. 2 and 30-32; Louise Nalbandian, The Armenian Revolutionary Movement, Berkeley-Los Angeles-London: University of California Press, 1963, chapter VII; Kapriel Serope Papazian, Patriotism Perverted, Boston: Baikar Press, 1934, pp. 13-18 and 68-70; Rapport présenté au congrès socialiste international de Copenhague par le parti arménien "Dachnaktzoutioun", Genève, 1910, pp. 9 and 15-17; Jeremy Salt, The Unmaking of the Middle East, Berkeley-Los Angeles-London: University of California Press, 2008, p. 59; Yves Ternon, pp. 124-125.
  9. ↑ Michael M. Gunter, "Pursuing the Just Cause of their People". A Study of Contemporary Armenian Terrorism, Westport-New York-London, Greenwood Press, 1986, pp. 70 and 74; "More Than $70 000 Raised for Hampig Sassounian Defense Effort", Asbarez, 25 février 2002.
  10. ↑ « Soutien à Sassounian (Lyon) », Haïastan (Paris), juin 1982, p. 6.
  11. ↑ Haïastan, June 1983, p. 6 (editorial); The Armenian Weekly, October 1st, 1983, p. 1; "ANC east branches send protest telegrams to Belgrad", The Armenian Weekly, January 14, 1984, p. 1.
  12. ↑ "Court Finds Four Armenian Youth Guifly of '82 Attempt on Consulate", The Armenian Reporter, October 18, 1984; Verdict of appeal court
  13. ↑ Armenian Terrorists at Work in USA, NBC, 2005 ; http://www.usnews.com/usnews/news/articles/010205/archive_005996.htm
  14. ↑ Geopolitical and -Economic Changes in the Balkan Countries - Page 75 by Nicholas V. Gianaris
  15. ↑ Michael M. Gunter, pp. 56-61; Francis P. Hyland, p. 62; Gaïdz Minassian, p. 92; Global Terrorism Database.
  16. ↑ The Armenian Weekly, July 14, October 12 and November 19, 1984.
  17. ↑ Aram Khaligian, “The Necessities of Violence and National Culture in the Liberation Struggle,” The Armenian Weekly, 31 December 1986, p. 15; Haïastan, April and December 1985, December 1986.
  18. ↑ Gaïdz Minassian, op. cit., p. 93.
  19. ↑ The Armenian Weekly, February 6, 1984, pp. 6-7 ; "Lisbon 5 Commemoration and Ceremony for the Repose of Souls Held in Lebanon", Asbarez, July 27, 2004 ; "Sacrifice of Lisbon 5 Remembered at Glendale’s Saint Mary Church", Asbarez, July 27, 2008 ; "Community Remembers Sacrifice of Lisbon 5", Asbarez, August 1st, 2008 ; http://www.fra-france.com/index.php?page=article&id=55 ; http://www.fra-france.com/index.php?page=article&id=36 ; http://www.france-armenie.fr/agenda/agenda07b-2008.pdf Archived 2011-02-17 at Wikiwix
  20. ↑ «Incident Summary for GTDID: 198611230005»։ արտագրուած է՝ 17 December 2014 
  21. ↑ Police Life Magazine, December 2006.
  22. ↑ Global Terrorism Database; Gaïdz Minassian, Guerre et terrorisme arméniens, Paris: Presses universitaires de France, 2002, p. 44; Michael M. Gunter, "Pursuing the Just Cause of their People. A Study of Contemporary Armenian Terrorism, Westport-New York-London, Greenwood Press, 1986, p. 68.
  23. ↑ Global Terrorism Database; Gaïdz Minassian, ibid.; Michael M. Gunter, ibid.
  24. ↑ Armenian Terrorism: the Past, the Present, the Prospects, Boulder-San Francisco-Oxford: Westview Press, 1991, p. 111; Assembly of Turkish American Associations, Report on Armenian Terrorism and JCAG terrorist Hampig Sassounian Archived 2013-05-14 at the Wayback Machine., 2010, pp. 36-37.
  25. ↑ Yves Ternon, La Cause arménienne, Paris: Le Seuil, 1983, p. 221 ; Armand Gaspard, Le Combat arménien, Lausanne: L’Âge d’homme, 1984, p. 75.
  26. ↑ Global Terrorism Database; Michael M. Gunter, ibid.
  27. ↑ Global Terrorism Database; Michael M. Gunter, ibid.
  28. ↑ Armenia. The Survival of a Nation, London-New York: Routledge, 1990, p. 380
  29. ↑ Global Terrorism Database; Michael M. Gunter, ibid.
  30. ↑ Global Terrorism Database; Michael M. Gunter, ibid.
  31. ↑ Francis P. Hyland, p. 153.
  32. ↑ «Incident Summary for GTDID: 198002060004»։ արտագրուած է՝ 17 December 2014 
  33. ↑ «Incident Summary for GTDID: 198004170023»։ արտագրուած է՝ 17 December 2014 
  34. ↑ Global Terrorism Database; Michael M. Gunter, p. 82
  35. ↑ Global Terrorism Database Assembly of Turkish American Associations, [Report on Armenian Terrorism and JCAG terrorist Hampig Sassounian http://www.ataa.org/reference/Supporting_Documents_Hampig_Sassounian.pdf], 2010, pp. 31-32.
  36. ↑ Global Terrorism Database Assembly of Turkish American Associations, [Report on Armenian Terrorism and JCAG terrorist Hampig Sassounian http://www.ataa.org/reference/Supporting_Documents_Hampig_Sassounian.pdf], 2010, p. 31.
  37. ↑ Global Terrorism Database; Michael M. Gunter, p. 69.
  38. ↑ Francis P. Hyland, pp. 164-165; Assembly of Turkish American Associations, [Report on Armenian Terrorism and JCAG terrorist Hampig Sassounian http://www.ataa.org/reference/Support[permanent dead link]ing_Documents_Hampig_Sassounian.pdf], pp. 36-37; Michael M. Gunter, p. 3.
  39. ↑ «Incident Summary for GTDID: 198111200002»։ արտագրուած է՝ 17 December 2014 
  40. ↑ Assembly of Turkish American Associations, [Report on Armenian Terrorism and JCAG terrorist Hampig Sassounian http://www.ataa.org/reference/Supporting[permanent dead link]_Documents_Hampig_Sassounian.pdf], p. 44.
  41. ↑ [1]; Michael M. Gunter, p. 69
  42. ↑ Francis P. Hyland, pp. 61-62 pp. 68 and 154; Michael M. Gunter, p. 82.
  43. ↑ Global Terrorism Database; Michael M. Gunter, ibid.; Francis P. Hyland, p. 193.
  44. ↑ «AROUND THE WORLD - Turkish Envoy in Lisbon Is Killed by Gunman - NYTimes.com»։ 8 June 1982։ արտագրուած է՝ 17 December 2014 
  45. ↑ «Turk Wounded in June Attack By Armenian Terrorists Dies»։ 11 January 1983։ արտագրուած է՝ 17 December 2014 
  46. ↑ Global Terrorism Database; Gaïdz Minassian, p. 77; Michael M. Gunter, ibid.
  47. ↑ Global Terrorism Database; Michael M. Gunter, ibid.; Gaïdz Minassian, p. 83.
  48. ↑ Global Terrorism Database; Michael M. Gunter, pp. 69-70 and 133.
  49. ↑ Global Terrorism Database; Michael M. Gunter, p. 69; Gaïdz Minassian, p. 92.
  50. ↑ Michael M. Gunter, pp. 58-59, 70 and 79; Gaïdz Minassian, pp. 90-93.
  51. ↑ Global Terrorism Database; Michael M. Gunter, pp. 62-63 and 69; Gaïdz Minassian, p. 92.
  52. ↑ Global Terrorism Database; Michael M. Gunter, pp. 62-63
  53. ↑ Global Terrorism Database; Michael M. Gunter, p. 69.
  54. ↑ Francis P. Hyland, pp. 69-70 and 221.
  55. ↑ Global Terrorism DatabasePolice Life Magazine, December 2006.
Վերցուած է «https://hyw.wikipedia.org/w/index.php?title=Հայկական_Ցեղասպանութեան_Արդարութեան_Մարտիկներ&oldid=227648» էջէն