Յակոբ Կարապետ Կոջոյեան (1 (13) Դեկտեմբեր 1883[1][2], Ախալցխա[3][1][2] - 24 Ապրիլ 1959(1959-04-24)[3][1][2], Երեւան, Հայաստանի Խորհրդային Ընկերվարական Հանրապետութիւն, Խորհրդային Միութիւն[3][1][2]), հայ նկարիչ, մանկավարժ, ՀԽՍՀ ժողովրդական նկարիչ, գեղարուեստի եւ գրաֆիկայի վարպետ[4]։

Յակոբ Կոջոյեան
Ծնած է 1 (13) Դեկտեմբեր 1883[1][2]
Ծննդավայր Ախալցխա[3][1][2]
Մահացած է 24 Ապրիլ 1959(1959-04-24)[3][1][2] (75 տարեկանին)
Մահուան վայր Երեւան, Հայաստանի Խորհրդային Ընկերվարական Հանրապետութիւն, Խորհրդային Միութիւն[3][1][2]
Ազգութիւն Հայ[1]
Քաղաքացիութիւն Ռուսական Կայսրութիւն
 Խորհրդային Միութիւն
Կրթութիւն Միւնիխի Գեղարուեստի Ակադեմիա
Մասնագիտութիւն գեղանկարիչ
Ուշագրավ աշխատանքներ Սասունցի Դաւիթ
Աշակերտներ Աշոտ Մամաջանեան եւ Կարապետ Տիատուրեան
Պարգեւներ Հայկական ԽՍՀ ժողովրդական նկարիչ[1] Աշխատանքային Կարմիր դրօշի շքանշան «Կովկասի պաշտպանութեան համար» մետալ «1941-1945-ականներու Հայրենական մեծ պատերազմի ժամանակ անձնուէր աշխատանքի համար» մետալ և Աշխատանքային Կարմիր դրօշի շքանշան
Յակոբ Կոջոյեան Ուիքիդարանին մէջ
Hakob Kojoyan Ուիքիպահեստին մէջ

Կենսագրութիւն Խմբագրել

  • Ծնած է 13 Դեկտեմբեր 1883-ին Ախալցխա քաղաքի՝ ոսկերիչի ընտանիքի մէջ
  • 1890-ին ընտանիքի հետ տեղափոխուած է Վլատիկաւկազ, ուր սորված է վարժարանին մէջ՝ զբաղուելով ոսկերչութեամբ
  • 1900-ին աւարտած է Վլաքիկաւկազի քաղաքային վարժարանը, մեկնած է Մոսկուա, ուր յաճախած է Պրուսովի արուեստանոցը, տիրապետած փորագրութիւնը
  • 1905-1907-ականներուն սորված է Միւնխենի գեղարուեստի ակադեմիաին մէջ, ապա մեկնած Փարիզ՝ կատարելագործման
  • 1909-ին զօրակոչուած է բանակ
  • 1912-1914-ականներուն աշխատած է Մոսկուայի մէջ։ Առաջին համաշխարհային պատերազմի տարիներուն կրկին զօրակոչուած է բանակ
  • 1918-ին հաստատուած է Հայաստանի մէջ եւ նոյ թուականին Նիկողայոս Մարի հնագիտական արշաւախումբի հետ մասնակցած Անիի պեղումներուն։ Հայոց մայրաքաղաքին մէջ անցուցած օրերու տպաւորութիւնները յետագային արտայայտուած են անոր «Անիի աւերակները» (1919) նկարին մէջ: 1918-1920-ականներուն Հայաստանի մէջ աշխատած է Անիի հնագէտներու արշաւախումբին հետ
  • 1921-ին Փետրուարեան ապստամբութեան պարտութենէն ետք հեռացած է Պարսկաստան, հաստատուած Թաւրիզի մէջ
  • 1921-1922-ականներուն Թաւրիզի մէջ Ա. Թամանեանի կազմակերպած արուեստանոցին մէջ դասաւանդած է ճարտարապետութիւն
  • 1922-ին Խորհրդային Հայաստանի կառավարութեան հրաւէրով Կոջոյեանը վերադարձած է Երեւան
  • 1935-ին արժանացած է ՀԽՍՀ ժողովրդական նկարչի կոչման
  • 1945-1954 -ականներու դասաւանդած է Երեւանի գեղարուեստա-թատերական ինստիտուտին մէջ
  • Մահացած է 24 Ապրիլ 1959-ին Երեւանի մէջ:

Ստեղծագործական գործունէութիւն Խմբագրել

 
Յակոբ Կոջոյեանի դիմաքանդակը Արա Սարգսեանի եւ Յակոբ Կոջոյեանի տուն-թանգարանին մէջ, քանդակագործ՝ Արա Սարգսեան

Յակոբ Կոջոյեանի ստեղծագործութիւններուն մէջ առկայ է թեմատիկ, ժամրային ու տեխնիկական հնարներու բազմազանութիւնը՝ գիրքերու ձեւաւորում, թամատիկ պատկերներ, բնանկարներ, զարդական մօտիւներով երկեր, կիրառական գծագրութիւններ: Բազմազան է կերպարուեստի ոճաձեւաբանական հնարներու անոր տեխնիկան՝ իւղաներ, խառնութիւնը, ջրաներկ, գուաշ, մոմաներկ եւ փորագրութիւն: Ճարտարապետ Կարօ Հալաբեանի եւ նկարիչ Սեդրակ Առաքելեանի հետ Կոջոյեանը աշխատած է ռուսաստանեան հեռագրական գործակալութեան հայկական բաժանմունքի (ԱրմԿաւՌՕՍՏԱ) արուեստանոցին մէջ, թողարկած շարժական որմնազդեր եւ ծաղրանկարներ։ 1923-ին նկարjչի աշխատանքը Մոսկուայի մէջ արժանացած է առաջին կարգի դիպլոմի։ 1924-1930-ականներու Կոջոյեանը ԵՊՀ տեխնիկական ֆակուլտետին մէջ դասաւանդած է նկարչութիւն, իսկ 1930-էն շարունակած է աշխատանքը նորաստեղծ ԵՐՊԻ-ի մէջ։

Յայտնի է «Սասնայ Ծռեր» ժողովրդական վիպերգութեան նկարազարդմամբ, 1920-ականներու արեւելեան մօտիւներով գրուած շարք մը աշխատանքներով («Ճաշարան Թաւրիզում», «Փողոց Թաւրիզում» եւ այլն)։ Յակոբ Կոջոյեանը ժամանակակից հայկական գրքային գրաֆիկայի հիմնադիրն է։ Բազմազան են նկարիչի հաստոցային գրաֆիկայի ոչ միայն թեմաներն ու ոճը, այլեւ արտայայտամիջոցները[5]։

1925-ին նկարազարդած է Ստեփան Զորեանի «Հազարան բլբուլ» հեքիաթը, առաջին մանկական պատկերազարդ հրատարակութիւնները՝ Յովհաննէս Թումանեանի «Գիքորը» եւ «Տէրն ու ծառան», 1933-ին՝ Եղիշէ Չարենցի «Գիրք ճանապարհին» ու Ակսել Բակունցի «Սեւ ցելերի սերմնացանը», 1934-ին՝ Մաքսիմ Կորքիի «Բանաստեղծութիւններ եւ լեգենդներ» ժողովածուն եւ այլն։ 1941-ին ան ստեղծած է Հ. Ստեփանեանի «Սասունցի Դաւիթ» օփերայի տեսարաններու նախագիծերը, 1945-ին նկարազարդած՝ Սայաթ Նովայի «Խաղեր»ու ժողովածուն։

Յակոբ Կոջոյեանը, ճարտարապետ Ալեքսանդր Թամանեանի հետ միասին Հայաստանի Հանրապետութեան զինանշանի (հաստատուած Յուլիս 1920-ին ՀՀ կառավարութեան կողմէ) հեղինակն է[6]։

Կոջոյեանի վերջին տարիներու լաւագոյն ստեղծագործութիւններէն են Յովհաննէս Թումանեանի «Փարուանա» լեգենդի նկարազարդումները։

Նկարներ Խմբագրել

  • «Փիւնիկ», 1945

Անյատական ցուցահանդէսներ Խմբագրել

Պատկերասրահ Խմբագրել

Յղումներ Խմբագրել

  • Յակոբ Կոջոյեանի մասին ակադէմիկոս Վ. Յարութիւնեանի կայքում

Ծանօթագրութիւն Խմբագրել

  1. 1,00 1,01 1,02 1,03 1,04 1,05 1,06 1,07 1,08 1,09 1,10 1,11 1,12 Հայկական սովետական հանրագիտարան / խմբ. Վ. Համբարձումյան, Կ. ԽուդավերդյանՀայկական հանրագիտարան հրատարակչություն, 1974.
  2. 2,00 2,01 2,02 2,03 2,04 2,05 2,06 2,07 2,08 2,09 2,10 Հայկական համառոտ հանրագիտարանՀայկական հանրագիտարան հրատարակչություն, 1990. — հատոր 2.
  3. 3,0 3,1 3,2 3,3 3,4 3,5 3,6 3,7 3,8 Коджоян Акоп Карапетович // Большая советская энциклопедия: [в 30 т.] / под ред. А. М. Прохоров — 3-е изд. — М.: Советская энциклопедия, 1969.
  4. Կազմող եւ առաջաբանի հեղինակ` Մարտին Միքայէլեան (2009)։ Յակոբ Կոջոյեան: Ալբոմ։ Երեւան: «Գրաբեր» հրատարակչութիւն։ էջ 112։ ISBN 978-9939-819-00-6 
  5. Յակոբ Կոջոյեանի մասին ՀՀ մշակոյթի նախարարութեան պաշտօնական կայքին մէջ
  6. «Հայաստանի Հանրապետութիւն. Ընդհանուր տեղեկութիւններ»