Ֆէյրուզ

Նուհատ Ուատիհ Հատտատ (արաբերէն՝ نهاد وديع حداد‎ ծնած է 20 Նոյեմբեր 1934-ին)՝ ճանչցուած է Ֆէյրուզ անունով (արաբերէն՝ فيروز‎): Լիբանանցի երգչուհի: Արաբական աշխարհին ամէնէն սիրուած երգչուհիներէն է, որուն համբաւը աւելի քան կէս դարէ ի վեր կը փայլի արաբական աշխարհի երկինքին վրայ:

Նուհատ Հատտատ արաբերէն՝ فيروز‎
Ծննդեան անուն	արաբերէն՝ نُهاد وديع حدَّاد‎
Ծնած է	20 Նոյեմբեր, 1934
Ծննդավայր	Կաղապար:Country data Լիբանան Լիբանան
Քաղաքացիութիւն	Լիբանան
Մայրենի լեզու	Լևանտական արաբերեն?
Տեսակ	Լիբանանեան Երաժշտութիւն
Մասնագիտութիւն	երգչուհի, դերասանուհի
Աշխատավայր	Երգչուհի
Ամուսին	Ասի Ռահպանի
Երեխաներ	Զիատ, Լայալ, Ռիմա, Շատի
Կայքէջ	fairouz.com​(անգլերէն)

1960-ական թուականներուն կը սկսի բարձրանալ համբաւի սանդուխներէն, երբ 1957-ին կու տայ իր անդրանիկ մեծ համերգը Պաալպէքի միջազգային փառատօնին ընթացքին: Ֆէյրուզ ընդհանրապէս ծանօթ է «Աստղերու Դեսպանը», «Լուսինին Դրացին» եւ «Լիբանանի Գոհարը» անուններով։

Անձնական Կեանքը

Ֆէյրուզ ծնած է Լիբանանցի Քրիստոնեայ ընտանիքի մը մէջ՝ Մարունի դաւանանքէն : Ամուսնացած է Ասի Ռահպանիին հետ: Ամուսինն ու անոր ընտանիքը մեծ դեր խաղացած են Ֆէյրուզին երգարուեստի ասպարէզին մէջ ։ Ան նաեւ մայր է Լիբանանցի երգահան, դաշնակահար եւ թատերագիր Զիատ Ռահպանիին եւ նկարիչ Ռիմա Ռահպանիին։ Ֆէյրուզին երրորդ աղջիկը՝ Լայալ, մահացած է 1988-ին, իսկ երկրորդ տղան՝ Շատին, հաշմանդամ է։

Կենսագրութիւն

1935-1950՝ Վաղ Տարիներ

Ֆէյրուզ (Նուհատ Հատտատ) իր մօրը՝ Լիզա Ալ Պուսթանիի հետ, Պէյրութ, 1945-ին:

Ֆէյրուզ՝ 1946-ին

Նուհատ Հատտատի ընտանիքը կը փոխադրուի Պէյրութի Զոքաք էլ Պլաթ շրջանը։ Հայրը իբրեւ գրաշար կ'աշխատէր տպագրական խանութի մը մէջ։ Մայրը՝ Լիզան, ստանձնած էր իր չորս զաւակներուն՝ Նուհատին, Եուսէֆին, Հուտային եւ Ամալին հոգատարութիւնը:

Նուհատ ամչկոտ աղջիկ մըն էր եւ շատ ընկերներ չունէր դպրոցը։ Ան շատ կապուած էր իր մեծ մօրը, որ կ'ապրէր Տէպիէհ (Շուֆ շրջանին մէջ), ուր Նուհատ իր ամառնային արձակուրդները կ'անցընէր։ Նուհատ կը սիրէր գիւղական կեանքը։ Օրուան ընթացքին, ան կ'օգնէր իր մեծ մօրը տնային գործերուն։ Ան ամբողջ օրը կ'երգէր։ Իսկ գիշերը մեծ մօրը քով կը նստէր, որ պատմութիւններ լսէր։

Տաս տարեկանին Նուհատ կը փայլի իր իւրայատուկ ձայնով։ Անոր գեղեցիկ ձայնը կը գրաւէ նշանաւոր երգահանին եւ ուսուցիչին՝ Մուհամմետ Ֆլէյֆէլին, ուշադրութիւնը: Ան կը քաջալերէ զինք, որ երաժշտանոց յաճախէ։ Սկիզբը Նուհատին հայրը կ'առարկէ, բայց աւելի ուշ համաձայն կը գտնուի, որ եղբօրը հետ յաճախէ երաժշտանոց։

Ֆէյրուզի եւ Ասի Ռահպանիի պսակի նկարէն, իրենց ընտանիքներով շրջապատուած, 1955-ին:

Յայտագիրի մը ընթացքին, Նուհատ իր երգով կը տպաւորէ երաժիշտ Հալիմ ալ Ռումին (հռչակաւոր երգչուհի՝ Մաժիտա ալ Ռումիին հայրը)։ Այնուհետեւ ան բաւական երգեր կը յօրինէ Նուհատին համար։ Ան կ'առաջարկէ նաեւ, որ Նուհատին անունը Ֆէյրուզ ըլլայ, որ արաբերէնով կը նշանակէ պերոզակ գոյնը։

Կարճ ժամանակ մը ետք, Ֆէյրուզ կը ծանօթանայ Ռահպանի եղբայրներուն՝ Ասիին եւ Մանսուրին, որոնք ձայնասփիւռի կայանի մէջ աշխատող երաժիշտներ էին եւ կը յայտնաբերեն Ֆէյրուզին տաղանդը։ Ասի կը սկսի Ֆէյրուզին համար երգեր յօրինել, որոնցմէ մէկն էր «Իթապ»ը («Մեղադրանք», իրեն համար յօրինուած երրորդ երգը), որ Արաբական աշխարհին մէջ շուտով ընդունելութիւն կը գտնէ։ Ասի եւ Ֆէյրուզ կ'ամուսնանան 23 Յունուար 1955-ին։

Էշրէֆիէի մէջ գտնուող եկեղեցի մը, ուր Ֆէյրուզ ամուսնացած է:

1960, Լիբանանցի Առաջին Կին Երգչուհին

1960-ականններուն Ֆէյրուզ կը ճանչցուի իբրեւ «Առաջին Կին Լիբանանցի երգչուհի»ն, որուն համար Ռահպանիները կը գրեն ու կը յօրինեն հարիւրաւոր երգեր։

1969-ին, վեց ամիս շարունակ Ֆէյրուզին երգերուն սփռումը կ'արգիլուի Լիբանանի ձայնասփիւռի կայաններէն, որովհետեւ ան կը մերժէ բեմ բարձրանալ Ալճերիոյ նախագահ Հաուարի Պումետիէնին ի պատիւ: Կ'ըսուի, թէ Ֆէյրուզ մերժած էր ճաշկերոյթի ընթացքին ելոյթ ունենալ, քանի որ ինք «ճաշարանի երգչուհի» չի համարեր ինքզինք, այլ` ուղղակի երաժշտութիւնը ըմբոշխնել տալու երաժիշտ: Իր մերժելուն այլ պատճառ մըն ալ այն էր, որ Ֆէյրուզ ոչ թէ անհատներու, այլ ժողովուրդին երգչուհին է, որուն պատճառով մերժած էր անհատի մը համար ելոյթ ունենալ: Այս կեցուածքով իր ժողովրդականութիւնը կը մեծնայ։

Տարիներու ընթացքին իրեն յատուկ Ռահպանիներուն գրիչով երգերը կը ստանան յեղափոխական ոգի, բան մը, որ աւելի կը մօտեցնէ զինք ժողովուրդին:

1970, Միջազգային Համբաւ Եւ Լիբանանի Քաղաքացիական Պատերազմը

1971-ին, իր կատարած պտոյտին ընթացքին, Ֆէյրուզի համբաւը կը հասնի Հիւսիւսային Ամերիկա, ուր մեծ ընդունելութեան կ'արժանանայ Արաբ-Ամերիկացի եւ Ամերիկեան հասարակութեան կողմէ:

Ֆէյրուզ 1971-ին

1972-ին, Զիատ Ռահպանին 16 տարեկանին իր մօրը համար կը յօրինէ «Ախատու ալ Հըլուին» («Akhadou el Helween», «Գեղուհիները Տարին») երգը, զոր կը վերամշակէ իր հօրեղբայրը՝ Մանսուր Ռահպանին եւ կը վերակոչէ «Սաալունի Ալ Նաս» («Saalouni n'Nass», Մարդիկ Հարցուցին Ինծի), որ կը խօսի Ֆէյրուզին առաջին անգամ առանց Ասիին հանդէս գալուն մասին (Ասի անհանգիստ էր այդ օրերուն)։ Երեք ամսուան ապաքինումէ ետք, Ասի դարձեալ հանդէս կու գայ Համրայի երաժշտական Ալ Մահաթթա թատրոնին մէջ։

Ֆէյրուզ Եւրոպական հեռատեսիլիէն ելոյթ կ'ունենայ 24 Մայիս 1975-ին, «Carpentier special show»-ին ընթացքին, ուր ներկայ էր նաեւ ֆրանսացի երգչուհի Միրէյ Մաթէօն: Ֆէյրուզ կ'երգէ իր ամէնէն սիրուած երգը՝ «Հապէյթաք Պըլ Սէյֆ» («Habbaytak Bilssayf» քեզ սիրեցի Ամրան) եւ շնորհակալութիւն կը յայտնէ Միրէյ Մաթէոյի իրեն հետ երգելուն համար։

Լիբանանի Քաղաքացիական պատերազմէն ետք, եղբայրները կը շարունակեն ազգայնաշունչ թատրերգութիւններ գրել։

1978-ին երեք եղբայրները կը շրջին Եւրոպա: Բազմազբաղութեան իբրեւ հետեւանք՝ Ասիին ֆիզիքական եւ մտային վիճակը կը վատթարանայ։ Ֆէյրուզ եւ եղբայրները կը դադրին իրարու հետ աշխատելէ։ Ֆէյրուզ կը սկսի գործակցիլ այլ խումբի մը հետ, իր տղուն՝ Զիատ Ռահպանիին հետ:

Ասի եւ Մանսուր կը սկսին յօրինել ուրիշ արուեստագէտներու, ինչպէս՝ Ռոնզային։ Լիբանանի Քաղաքացիական Պատերազմին (1975-1990), Ֆէյրուզ Լիբանանը չի լքեր եւ համերգներ չի տար բացի՝ «Փեթրա» ելոյթէն, զոր կը կատարէ արեւելեան եւ արեւմտեան Պէյրութի մէջ 1978-ին։

1980, Նոր Խումբ

Ֆէյրուզի եւ Ռահպանի եղբայրներու բաժանումէն ետք, Ֆէյրուզ կը շարունակէ գործակցիլ Զիատ Ռահպանիի եւ իր ընկերոջ՝ բանաստեղծ Ժոզէֆ Հարպի եւ երաժշտահան Ֆիլիմոն Ուեհպէի հետ։

Ֆէյրուզ Եւրոպական հեռատեսիլէն անգամ մը եւս հանդէս կու գայ 13 Հոկտեմբեր 1988-ին, «Du côté de chez Fred» յայտագիրէն: Երեք օր ետք՝ 16 Հոկտեմբերին, Ֆէյրուզ ուրիշ ելոյթ մը ունէր Փարիզի մէջ. օրուան հիւրն էր ֆրանսական կայանի հաղորդավար՝ Ֆրետերիք Միթերանը, որ հետագային Ֆրանսայի Մշակոյթի Նախարարը կը դառնայ։

1990-էն Մինչեւ Այսօր

1990-ականներուն, Ֆէյրուզ վեց ալպոմ կը հրապարակէ (երկուքը Ֆիլիմոն Ուեհպէէն եւ երեքը՝ Զիատ Ռահպանիէն)։

Ան ելոյթներ կ'ունենայ Պաալպէքի Միջազգային Փառատօնին 1998-ին, ինչպէս նաեւ Լաս Վեկասի մէջ 1999-ին, որուն ներկայ կը գտնուի 16,000 հանդիսատես, մեծամասնութիւնը՝ արաբ։

Այնուհետեւ Ֆէյրուզ ելոյթներ կ'ունենայ՝

• Պէյթ Էլ Տինի Միջազգային Փառատօնին (Լիբանան) 2000-էն 2003,
• Քուէյթի մէջ (2001),
• Փարիզի մէջ (2002),
• Միացեալ Նահանգներուն մէջ (2003),
• Ամմանի մէջ (2004),
• Մոնրէալի մէջ (2005),
• Ապու Տապիի մէջ,
• Պաալպէքի եւ Պիէլի մէջ(2006),
• Աթէնքի եւ Ամմանի մէջ (2007),
• Դամասկոսի եւ Պահրէյնի մէջ (2008) ։

7 Հոկտեմբեր 2010-ին, Ֆէյրուզ նոր ալպոմ մը կը հրապարակէ «Է Ֆի Ամալ» («Eh... Fi Amal», «Այո, յոյս կայ», զոր յօրինած է Զիատ Ռահպանին:

Ֆէյրուզ ելոյթներ ունեցած է՝ Սուրիա, Յորդանան, Իրաք, Քուէյթ, Արաբական Միացեալ Էմիրութիւններ, Քաթար, Պահրէյն, Եգիպտոս, Թունիս, Ալճերիա, Մարոք, Ֆրանսա, Միացեալ Թագաւորութիւն, Զուիցերիա, Հոլլանտա, Յունաստան, Գանատա, Միացեալ Նահանգներ, Մեքսիքօ, Պրազիլ, Արժանթին, Աւստրալիա, եւ Լիբանան։

Ֆէյրուզ ելոյթներէն՝

• 1960-ին՝ Դամասկոսի մէջ,

• 1962-ին՝ Լոնտոնի Արքայական Ալպերթ Սրահին մէջ,
• 1971-ին Նիւ Եորքի Քարներժի Սրահին մէջ,
• 1978-ին Լոնտոնի Թալլատիին մէջ,
• 1979-ին Օլիմփիա Փարիզի մէջ,
• 1986-ին Լոնտոնի Արքայական Փառատօնի Սրահին մէջ,
• 1987-ին, ԱՄՆ-ի մէջ,
• 1971-ին, 1982-ին եւ 2003-ին Շիրին Թատերասրահին մէջ, Լոս Անճելոս,
• 1981-ին եւ 1987-ին Ճոն Ֆ. Քենետի Կեդրոնին մէջ, Ուաշինկթոնի մէջ,
• 1983-ին, Ժարաշի մէջ,
• 1998, Պաալպէքի մէջ,
• 1999, Լաս Վեկասի մէջ,
• 2000, Պէյթ Էլ Տինի մէջ,
• 2001, Տուպայի մէջ,
• 2004, Ամմանի մէջ,
• 2005, Քանատայի մէջ,
• 2007, Աթէնքի մէջ,
• 2008, Պահրէյնի մէջ
• 2011, Ամսթերտամի Արքայական Թատերասրահին մէջ, եւ այլն:

Ֆէյրուզ, Ասի եւ Մանսուր Արաբական Աշխարհին, ինչպէս նաեւ Եւրոպայի, Ամերիկայի եւ Աւստրալիոյ մէջ հանրածանօթ դարձած են։

Թատերական Գործեր

Ռահպանի Եղբայրները կը հրապարակեն 25 երաժշտախառն թատրոններ (20-ը Ֆէյրուզին հետ) աւելի քան 30 տարուան ընթացքին։ Անոնք կը հանդիսանան Արաբական աշխարհի առաջին երաժշտախառն թատրոններ յօրինողները։ Այդ թատրոններուն մէջ Ֆէյրուզ կը ստանձնէ գլխաւոր դերեր՝ երգիչներու եւ դերասաններու հետ, ինչպէս՝ Նասրի Շամսետտին, Ուատիհ Ալ Սաֆի, Անթուան Քըրպեժ, Էլի Շուէյրի, Հուտա (Ֆէյրուզին պզտիկ քոյրը), Ուիլիըմ Հասուանի, Ռաժա Պատր, Սիհամ Շամմաս, Ժորժէթ Սայէղ եւ ուրիշներ։

Ռահպանիներուն թատրոնները կը ներկայացնեն սէր եւ գիւղական կեանք: Անոնք կը քննարկեն նաեւ՝ երգիծական, փիլիսոփայական, երբեմն ալ քաղաքական նիւթեր։ Ֆէյրուզի թատերական երգերը հանրածանօթ են Լիբանանցիներուն եւ Արաբներուն՝ աշխարհի չորս ծագերուն։

Ֆէյրուզ-Ռահպանի երգերը.

• Ayyam al Hassad (Days of Harvest-1957) (Բերքահաւաքի օրեր)
• Al 'Urs fi l’Qarya (The Wedding in the Village -1959) (Գիւղական Հարսանիք)
• Al Ba'albakiya (The Girl from Baalbek) -1961) (Պաալպէքցի Աղջիկը)
• Jisr el Amar] (Bridge of the Moon -1962) (Լուսնին Կամուրջը)
• Awdet el 'Askar (The Return of the Soldiers - 1962) (Զինուորներուն Վերադարձը)
• Al Layl wal Qandil] (The Night and the Lantern -1963) (Գիշերն ու Կանթեղը)
• Biyya'el Khawatem (Ring Salesman - 1964) (Մատանի Վաճառողը)
• Ayyam Fakhreddine (The Days of Fakhreddine - 1966) (Ֆախր էլ Տինի Օրերը)
• Hala wal Malik (Hala and the King - 1967) (Հալան եւ Արքան)
• Ach Chakhs (The Person - 1968 - 1969) (Անհատը)
• Jibal Al Sawwan (Sawwan Mountains - 1969) (Սաուանի Լեռները)
• Ya'ich Ya'ich (Long Live, Long Live -1970) (Կեցցէ՛, Կեցցէ՛)
• Sah Ennawm (Did you sleep well? - 1970 -1971-2006 -2008) (Բարի Զարթնում)
• Nass min Wara' (People Made out of Paper -1971-1972) (Թղթեայ Մարդիկ)
• Natourit al Mafatih (The Guardian of the Keys - 1972) (Բանալիներուն Պահակը)
• Al Mahatta (The Station-1973) (Կայարանը)
• Loulou -1974 (Լուլու)
• Mais el Reem (The Deer's Meadow -1975) (Եղնիկներու Մարգագետինը)
• Petra - 1977-1978 (Փեթրա)

Գրեթէ բոլոր երգերը արձանագրած է երկու ձայնապնակներու վրայ:

Տեսերիզներ

Հեռատեսիլէն

• Al Iswara (The Bracelet) (Ապարանջան)
• Day'it El Aghani (Village of Songs) (Երգերու Գիւղը)
• Layali As'Saad (Nights of Happiness) (Երջանկութեան Գիշերներ)
• Al Quds fil Bal (Jerusalem in my Heart) (Երուսաղէմը Սրտիս Մէջ)
• Dafater El Layl (Night Memoirs) (Գիշերուան Յիշատակները)
• Maa Al Hikayat (With Stories) (Պատմութիւններով)
• Sahret Hobb (Romantic Evening) (Սիրոյ Գիշեր)
• Qasidat Hobb (A Love Poem), (Սիրային Բանաստեղծութիւն)

Հրապարակումներ

Ֆէյրուզ ունի շուրջ 1500 երգ, որոնցմէ միայն 800-ը հրապարակուած է։

Բացի Ռահպանի Եղբայրներէն, իրեն երգեր յօրինած են նաեւ Ֆիլիմոն Ուեհպէն, Զիատ Ռահպանին, Զաքի Նասիֆը, Մուհամմատ Ապտլ Ուահապը, Նաժիպ Հանգաշը եւ Մուհամմատ Մոհսէնը։

Ֆէյրուզի Մասին` Ուշագրաւ Կէտեր

Ան իր կատարումներուն մէջ մելամաղձոտ է, բարձրախօսին վրայ անշարժ մնալով։ Նէիլ ՄաքՖարքուհարէն հարցուած հարցումը իր լրջութեան մասին, ան պատասխանած է որ ան մինչեւ հիմա բեմի վախ ունի:

Երգչուհի Ֆէյրուզ կը պատկանի կեանքի ամէն տեսակ դժուարութիւններու դէմ պայքարող կիներու դասակարգին` թէ՛ իր ընտանեկան կեանքի դժուարութիւններու պարագային, թէ իր նուիրումին, հասնելու համար արուեստի բարձր գագաթներու:

Ֆէյրուզի մասին` հինգ ուշագրաւ կէտեր.

• Հարցազրոյցի մը ընթացքին ան նշած է, թէ` «Կ՛երգեմ աղօթելու նման»:
• Իր յեղափոխաշունչ եւ մանաւանդ պաղեստինեան դատին համար երգերուն պատճառով ստացած է «Աստղերու դեսպան» տիտղոսը: Ան ստացած է «Լիբանանի ոգին» տիտղոսը:
• Ֆէյրուզ անունը իրեն տուած է Հալիմ Ռումի խմբավարը, որ խմբավարած է այն երգչախումբը, որուն կ՛անդամակցէր նաեւ պարմանի Ֆէյրուզը: Ան ըսած է, որ երգչուհիին ձայնը իրեն կը յիշեցնէր թանկագին փիրուզ քարը:
• Թեւաւոր խօսք մը կայ, որ կ՛ըսէ` «Լիբանանցիները ամէն բանի համար կը վիճին,  բացի Ֆէյրուզին հանդէպ իրենց ունեցած սէրէն»: Այլ խօսքով, տարբեր հաւատքի եւ համայնքի պատկանող բոլոր լիբանանցիները կը սիրեն Ֆէյրուզը:
• Ֆէյրուզ հանրածանօթ է իր խիստ վերապահ անհատականութեամբ:

Արտաքին յղումներ

• Fayrouz Official Website
• Fairuz Songs Lyrics, with information on musicians/lyricists (Arabic)
• Fairuz Discography & Music Archived 2013-05-07 at the Wayback Machine.
• Fairuz in the New York Times