Նամականիշի Օր
Նամականիշի օր, այս կամ այն երկրի նամակային վարչութեան կողմէ սահմանուող եւ ամէն տարի նշուող տօն, որ կոչուած է հանրային ուշադրութիւն գրաւելու, նամակային կապը ժողովրդականացնելու, նամակագրութիւնը ընդլայնելու եւ դրօշմահաւանքութեան զարգացմանը նպաստելու:
Նկարագրութիւն
ԽմբագրելԱւանդաբար այս օրուան կը յարմարեցուին նամակային յիշատակելի նամականիշներ յատուկ հրատարակութիւններ. այդպիսի նամականիշներու նիւթը սովորաբար կապուած է նամակատան պատմութեան հետ՝ պատմական դէմքեր, նամակաբերներ եւ նամակային երթեւեկութիւն, այդ երկրին մէջ թողարկուած առաջին նամականիշ եւ այլն: Այս օրուան հետ կը կապուին ֆիլատելիստական եւ նամակային այլ իրադարձութիւններ՝ յատուկ մարում, ցուցահանդէսներ, փառատօններ եւ նմանատիպ միջոցառումներ:
Կը համարուի[1], որ նամակային նամականիշի օրը կը նշուի Նամակի շաբաթը կազմակերպելու ժամանակ: Սակայն «Ֆիլատելիայ» ամսագիրը 1972 թուականին գրել է, որ դա ընդամէնը օրացոյցային պատահականութիւն է (առաջինն անցկացւում է դրօշմահաւաքութեան միջազգային ֆեդերացիայի հովանաւորութեամբ, երկրորդը՝ նամակային համաշխարհային միութեան նախաձեռնութեամբ), եւ նամակային նամականիշի օրը նոյնացւում է դրօշմահաւաքութեան օրուայ հետ:
Պատմութիւն
ԽմբագրելՆամակային նամականիշի օրը՝ իբրեւ յատուկ օր, նշելու գաղափարը ծնած է 1934-ին պերլինցի յայտնի հաւաքիչ Հանս ֆոն Ռուտոլֆի մօտ[2], որ 1930-ին Պերլինի մէջ IPOSTA դրօշմահաւաքութեան համաշխարհային ցուցադրութիւններու կազմակերպիչն ու գործադիր կոմիտէի ղեկավարն էր, յետագային Գերմանիոյ դրօշմահաւաքներու կայսերական միութեան գլխաւորը եւ 1937-ին Փարիզի մէջ PEXIP ու 1938-ին Փրահայի մէջ PRAGA միջազգային ցուցահանդէսներու մրցանակներու շնորհման ժիւրիի անդամ: Ֆոն Ռուտոլֆը իր առաջարկութիւնը առաջին անգամ հնչեցուցած է 1934-ին: Ըստ անոր՝ նամակային նամականիշի օրը կը դառնայ հասարակութեան կողմէ ընդունուած եւ Գերմանիոյ քարոզչական նուագախումբին մէջ նուագակցութեան ուժեղ գործիք[Ն. 1]: Գաղափարը քննարկուած եւ հաւանութեան արժանացած է Գերմանացի դրօշմահաւաքներու օրերու շրջանակներուն մէջ՝ 1934-ին Կտանսիի եւ 1935-ին Մայնցիոյ մէջ։ Աւստրիան նամակային նամականիշի օրը առաջին անգամ նշած է 1 Դեկտեմբեր 1935-ին, իսկ Երրորդ Ռայխին մէջ այն առաջին անգամ տօնուածէ 7 Յունուար 1936-ին՝ նամակային համաշխարհային միութեան հիմնադիր Հենրի ֆոն Ստեֆանի ծննդեան օրը:
29 Օգոստոս 1936-ին դրօշմահաւաքութեան միաջազգային դաշնութիւնը Լիւքսեմպուրկի մէջ կայացած իր 11-րդ համագումարի 7 Յունուարին յաջորդող Կիրակին յայտարարած է նամակային նամականիշի համաշխարհային օր, եւ անդամ երկիրներուն խորհուրդ տուած է այդ օրը նշել դրօշմահաւաքութեան հետ կապուած իրադարձութիւններով, մասնաւորապէս, թողարկել յիշատակային նամականիշներ: Նաեւ ցանկութիւն յայտնուած է նամակային նամականիշի օրուան նուիրուած նամականիշներու համատեղ թողարկման վերաբերեալ, բայց այն զարգացում չէ ունեցած: Մէկ տարի ետք՝ 22 Յունիս 1937-ին, Փարիզի մէջ կայացած ՖՄՖ 12-րդ համագումարին լիւքսեմպուրկեան որոշումը փոփուած է. միջազգային այդ կազմակերպութեան անդամ երկիրներուն նամակային նամականիշի օրը նշելու օրացոյցային օրը որոշելու իրաւունք տրուած է:
1948-էն ետք Գերմանիոյ մէջ նամակային նամականիշի օրը տեղափոխուած է Հոկտեմբերի վերջին Կիրակին: Իտալիոյ մէջ այդ օրը կը նշուի 20 Դեկտեմբերի՝ առաջին նամականիշի ստեղծման օրը: Ֆրանսայի մէջ այդ օրը առաջին անգամ յայտնի դարձած է 1938-էն: Այդ օրուան նուիրուած առաջին նամականիշները եղած են 9 Դեկտեմբեր 1944-ին՝ Ֆրանսական փոխօգնութեան համար: 1947-էն նամակային նամականիշի օր այդ երկրին մէջ կը նշուի Փետրուար-Մարտ ամիսներուն:
Արդիականութիւն
Խմբագրել1990-ականներէն սկսած նամակային բազմաթիւ տեսչութիւններ սկսան նամակային նամականիշի օրը օգտագործել երիտասարդներուն դէպի հաւաքորդութիւնը գրաւելու համար եւ այդ նպատակով նամականիշները եղած էին երիտասարդներու համար գրաւիչ պատկերներով: Օրինակ՝ Ֆրանսայի մէջ 1999-էն սկսած անոնք կոմիքսներու յայտնի հերոսներն էին: Մինչեւ 2003-ը նմանատիպ նամականիշները նամակային-բարեգործական էին՝ յօգուտ Ֆրանսայի Կարմիր խաչի:
Զուիցերիոյ մէջ նամակային նամականիշի օրը միշտ կը նշուի յատուկ հրատարակութեամբ: Իբրեւ օրինակ կարելի է բերել նաեւ Հունգարիան, ուր այս օրը դարձած է յայտնի եւ կ՚ուղեկցուի համապատասխան նամականիշերու թողարկմամբ: Այսպէս, 9 Սեպտեմբեր 1975-ին այստեղ թողարկուած է նամակային-բարեգործական նամականիշներու շարք, որ նուիրուած էր նամակային նամականիշի օրուան եւ արտադրուած էր համակշռական եղանակով: Շարքի նկարիչը Ի. Վերտելն էր։ Բոլոր նամականիշները ունէին 2 + 1 ֆորինտ անուանական արժէք: Կ՛եզրափակէր անուանական նոյն արժէքով 4 նամականիշներով նամակային միաւորումը: Թողարկման օրը նամականիշերն ու միաւորները եղած են յատուկ կնիքներով[3]:
Նամակային նամականիշի օրը ժողովրդականութիւն կը վայելէնաեւ Ափրիկեան երկիրներուն մէջ։ Օրինակ՝ Թունիսի մէջ 29 Սեպտեմբեր 1975-ին այդ օրուայ առթիւ թողարկուած է 100 միլլիմ անուանական արժէքով նամականիշ[4]:
դրօշմահաւաք
Խմբագրել25 Նոյեմբեր 1984 -ին Արեւմտեան Գերմանիոյ մէջ քանի մը դրօշմահաւաքներու կողմէ հիմնուած է նամակային նամականիշի օրը ուսումնասիրող կազմակերպութիւն (Forschungsgemeinschaft Tag der Briefmarke e. V.), որ Գերմանական դրօշմահաւաքներու միութեան ստորաբաժանումն էր։ Այդ կազմակերպութիւնը գերմանական նամականիշներու համար հրատարակած է յատուկ հաւաքածոյ-գրացուցակ, որ կազմուած էր երկու մասէ.
- «Tag der Briefmarke in Deutschland von 1936-1960» («նամակային նամականիշի օրը Գերմանիոյ մէջ 1936-1960-ականներուն», 1-143 էջեր)
- «Besetzte Gebiete im Deutschen Reich, Deutschland nach 1945 («Գերմանական կայսրութեան զբաղեցուցած տարածքները 1945-էն ետք», 144-239 էջեր):
Բացի այդ, կայ նաեւ Ֆրանկ Նոյշեֆերի (Frank Neuschaefer) եւ Ցոլթա Տեպրեցենիի (Zsolt Debreczeni) «նամակային նամականիշի առաջին օրերը աշխարհի մէջ» («Die ersten Tage der Briefmarke weltweit») 157 էջանոց գիրքը, որ լոյս տեսած է հետազօտական նոյն կազմակերպութեան կողմէ եւ տեղեկութիւններ կը պարունակէ աշխարհի երկիրներուն մէջ առաջին թեմատիկ նամականիշներու արտաներումներուն, յատուկ մարումներու եւ այլնի մասին: Ձեռնարկի գինը առանց առաքման հաշւուառման €78 է[5]:
«Զումշտէյն» գրացուցակը նոյնպէս նուիրուած է թեմատիկ նամականիշներուն ֆր.՝ «Catalogues journée du timbre suisse», այն կարելի է ձեռք բերել 18 զուէցերական ֆրանկով[6]:
Պարբերացում
ԽմբագրելՄարտ 1983-ին ամերիկացի դրօշմահաւաք Էնտրու Ք. Վաչինսքին (անգլ.՝ Andrew K. Wacinski) առաջարկած է[7] այս իրադարձութեան նշման աւանդութեան տարածումը բաժնել շրջաններու: Ան առանձնացուցած է առաջին՝ «դասական» շրջանը (1936-էն մինչեւ Երկրորդ համաշխարհային պատերազմի սկիզբը՝ 1939-), իսկ երկրորդ շրջանը անոր կողմէ բնութագրուած է իբրեւ «պատերազմի հետեւանքով ընդհատուած շրջան» եւ տեւած է 1939-1950-ականներուն: Երրորդը «1950-էն սկսած շրջանն է»:
Ստորեւ բերուած աղիւսակէն կարելի է եզրակացնել, որ նամակային նամականիշի օրը նշելու գաղափարը հիմնականին ընդունուած է ոչ անգլախօս երկիրներուն մէջ. Մեծ Բրիտանիան եւ անոր նախկին գաղութներէն որոշները այդ աւանդոյթը ընդունած են միայն 1970-ականներու կէսերուն: ԽՍՀՄ-ի մէջ նամակային նամականիշի օրը (ընդունուած էր «նամակային նամականիշի եւ հաւաքիչներու օր» անուանումը) նոյնպէս մեծ ժողովրդականութիւն չի վայելած, թէեւ ԽՍՀՄ-իեւ խորհրդային միաւորի երկիրներուն մէջ կը թողարկուէին այդ օրուան նուիրուած նամականիշներ:
| նամակային նամականիշի օրը առաջին անգամ նշած նամակային վարչութիւններու ժամանակագրական ցանկ | |
|---|---|
| Թուական | Երկիրներ եւ տարածքներ |
| 1936/1937 | Պերճիքա, Հունգարիա, Դանիա, Լիւքսեմպուրկ, Մեքսիքօ, Նիդերլանդներ, Երրորդ Ռայխ, Զուիցերիա, Չեխօսլովաքիա, Հարաւսլաւիա |
| 1938 | Կտանսք, Իտալիա, Ֆինլանտա, Ֆրանսա[8] |
| 1939 | Ռումինիայ(Սքոթ #1297) |
| 1940 | Պրազիլ |
| 1942 | Խորուաթիայի Անկախ Հանրապետութիւն, Սան Մարինօ |
| 1944 | Սպանիա |
| 1945 | Ալժիր, Արեւմտա-ֆրանսական Ափրիկէ, Թունիս |
| 1946 | Քրուադիա, Կուատելուփա |
| 1947 | Մարոք, Մարդինիքա |
| 1948 | ԳԴՀ, Մոնաքօ |
| 1949 | Աւստրիա, Արեւմտա-սպանական Ափրիկէ, Գերմանիա |
| 1950 | Իֆնի, Սպանական Կուինիա, Սպանական Սահարա, Սահարա |
| 1955 | Փորթուկալ |
| 1956 | Քապօ Վերտէ, Անկոլա, Մոզամպիք, Մաքաու, Փորթուկալական Կուինիա, Փորթուկալական Հնդկաստան, Սան Տոմէ եւ Փրինսիփի, Թիմօր,Հարաւային Քորիա |
| 1957 | Քուպա, Լեհաստան, Էքուատոր |
| 1959 | Միաւորուած ազգերու կազմակերպութիւն, Նոր Քալետոնիա, Ֆրանսական Վերին Վոլթա |
| 1960 | Ֆերնանտօ Պոյ եւ Ռիօ Մունի(Հասարակածային Կուինիա) |
| 1961 | Քոթ տ'Իվուար, Իսլանտա |
| 1962 | Մատաղաշկար |
| 1964 | Աֆղանիստան |
| 1965 | Կապոն |
| 1966 | Իսրայէլ |
| 1967 | Իրան |
| 1968 | Խորհրդային Միութիւն |
| 1969 | Ռեյունէօն, Ուրուկուէյ |
| 1971 | Նորվեկիա, Շարժայի Էմիրութիւն (Արաբական Միացեալ Էմիրութիւններ) |
| 1972 | Յունաստան, Թայուան |
| 1973 | Մալի, Նիկէր |
| 1974 | Փերու, Մեծ Բրիտանիա, Լիբանան |
| 1976 | Աւստրալիա, Սուրբ Հեղինէի կղզի, Համբարձման կղզի,, Տրիստան տա Քունիա |
| 1979 | Սէուտական Արաբիա |
| 1980 | Ֆիլիպիններ |
| 1983 | Ալանտեան կղզիներ |
| 1984 | Սէլվատոր |
| 1985 | Լիբանան |
| 1987 | Շուէտ |
| 1990 | Արժանթին, Հարաւափրիկեան Հանրապետութիւն, Ուոլիս եւ Ֆութունա |
| 1993 | Վիեթնամ, Ուքրանիա |
| 1994 | Մոլտովա, Տոմինիքեան Հանրապետութիւն |
| 1996 | Կեդրոնաափրիկեան Հանրապետութիւն, Ֆրանսական Փոլինեզիա, Մալեզիա, Սլովաքիա |
| 1997 | Լաթվիա, Պոսնիա-Հերցեկովինա |
| 1998 | Պելառուս, Ինտոնեսիա, Յորդանան, Ղազախստան, Կիպրոս, Նիքարակուա, Օման, Ռուսաստան, Թանզանիա, Չիլի |
| 2001 | Մարշալեան կղզիներ, Սուրինամ |
| 2002 | Պոսնիա-Հերցեկովինա |
| 2005 | Պոլիվիա |
| 2006 | Սէն Փիեր եւ Միքելոն, Չեռնոկորիա, Սերպիա |
Օրինակներ
ԽմբագրելՍտորեւ բերուած են տարբեր երկիրներու մէջ նամակային նամականիշի օրուան առթիւ թողարկուած նամականիշներու որոշ օրինակներ:
Յիշարժան այլ իրադարձութիւններ
Խմբագրել
Նամականիշի օրուան համանմանութեամբ որոշ երկիրներու մէջ նշուած կամ ալ մինչ այսօր կը նշուին յիշարժան այլ օրեր կամ միջոցառումներ, որոնք կապուած են դրօշմահաւաքութեան հետ:
դրօշմահաւաքութեան օր
ԽմբագրելԽորհրդային իշխանութեան առաջին տարիներուն ԽՍՀՄ-ի մէջ սահմանուած է դրօշմահաւաքութեան օր, որ տեղի ունեցած է 19 Օգոստոս 1922-ին Մոսկուայի մէջ, եւ կարելի է համարել նամակային նամականիշի օրուայ նախակարապետը: Այդ օրուան նուիրուած են դրօշմահաւաքութեան շարք մը նիւթեր, ներառեալ յատուկ դրօշմներն ու խորհրդային առաջին յատուկ մարումը, որմով կը մարէին «դրօշմահաւաքութիւնը երեխաներուն» նամականիշներու շարքը (ՖԿՎ [«Марка» ԻՏԿ] № 43—48):
).jpg)
Հաւաքիչներու օր
Խմբագրել1950-ականներու վերջին ԽՍՀՄ-ի մէջ դրօշմահաւաքութեա եւ այլ հաւաքիչներու միութիւններ Հոկտեմբերին կը նշէին նամակային նամականիշի եւ հաւաքիչներու օրը: Միեւնոյն ժամանակ 1958-էն Մոսկուայի հաւաքիչներու քաղաքային հասարակութիւնը ամէն տարի Մայիսի վերջին տեղի կ՚ունենար ինքնուրոյն միջոցառում՝ Հաւաքիչներուօրը[9], որ աւելի ուշ խորհրդային դրօշմահաւաքներու կազմակերպութիւններ սկսած են նշել նամակային նամականիշի օրուան հետ միասին: Որոշ երկիրներու մէջ այդ օրը կոչուած եւ կը կոչուի դրօշմահաւաքի օր:
Նամականիշի շաբաթ
ԽմբագրելՆամականիշի հետ կապուած հերթական իրադարձութիւններէն մէկն ալ կը նշուի Սեպտեմբերի վերջը–Նոյեմբերի սկիզբը Աւստրալիոյեւ Նոր Զելանտայի մէջ։ Այն կը կոչուի «նամակային նամականիշի շաբաթ» («National Stamp Week») եւ շատ յայտնի է հաւաքիչներու շրջանակին մէջ:
Նոր Զելանդիայում, որտեղ նախկինում կազմակերպուած էաղաւնային առաջին կանոնաւոր նամակային ծառայութիւնը, նամակային նամականիշի շաբաթուայ կապակցութեամբ միջոցառումները սովորաբար ուղեկցւում էին նամակներու ցուցադրական ուղարկում աղաւնային փոստի միջոցով, ինչի հետ կապուած թողարկւում էին նամակային յատուկ նամականիշներ, որոնք նախաւճարւում էին նամակային յատուկ կնիքով[10]:
դրօշմահաւաքութեան շաբաթ
ԽմբագրելՃափոնի մէջ կը նշեն դրօշմահաւաքութեան շաբաթ եւ անոր առթիւ կը թողարկեն նամակային նամականիշներ: Այսպէս, օրինակ, 21 Ապրիլ 1975-ին դրօշմահաւաքութեան շաբաթուայ ժամանակ թողարկուած են 20-ի արժողութեամբ եւ իրար կցուած ճափոնական 2 նամականիշներ, որոնցմով պատկերուած է նկարիչ Մաթսու-ուրայի աշխատանքներու շիրման[11]:
Հետաքրքիր փաստեր
Խմբագրել1973 թուականին նամակային նամականիշի օրուայ առթիւ թողարկուած է աւստրիական նամականիշ, եւ անոր մասնակից էր կաթոլիկ եկեղեցին: 22 Սեպտեմբեր1972-ին Հռոմի պապ Պօղոս Զ.-ն ստորագրած է Վիեննայի արքեպիսկոպոսի առաքելական գրութիւնը, համաձայն որու՝ Գաբրիէլ հրեշտակապետը նամակատունի եւ դրօշմահաւաքութեան հովանաւորն է: Վիեննացի արքեպիսկոպոսի՝ այդ գրութեան վրայ հիմնուած միջնորդութեամբ աւստրիական նամակատունը հրեշտակապետի պատկերով (1490) եւ «Գաբրիէլ հրեշտակապետ՝ դրօշմահաւաքութեան պաշտպան եւ հովանաւոր» գրառմամբ թողարկած է նամակային բարեգործական նամականիշ: Այդ գաղափարը 1972-ի պապական ունկնդրութեան ժամանակ առաջ քաշած էր դրօշմահաւաքներու սուրբ Գաբրիէլի անուան համաշխարհային միութեան նախագահ, «Die Briefmarke» աւստրիական ամսագրի գլխաւոր խմբագիր Պրունօ Կրիմը[12]:
Ծանօթագրութիւններ
Խմբագրել- ↑ См. комментарий Archived 2019-10-24 at the Wayback Machine. на сайте ИТЦ «Марка».
- ↑ Биография Ганса фон Рудольфи на сайте «Tag der Briefmarke.org».(գերմ.)
- ↑ Наш каталог // Филателия СССР. — 1975. — № 12. — С. 33. — (Рубрика: Справочный стол).
- ↑ В почтовых окнах мира. Внеевропейские страны. Тунис // Филателия СССР. — 1975. — № 12. — С. 39. — (Рубрика: Справочный стол).
- ↑ Информация о каталоге и книге на сайте «Tag der Briefmarke.org».(գերմ.)
- ↑ Обложка каталога Archived 2008-11-12 at the Wayback Machine. на каталожной странице Archived 2008-04-14 at the Wayback Machine. сайта Кристиана Бобста «Bobstphilatelie» Archived 2008-04-14 at the Wayback Machine. (Швейцария).
- ↑ См. об этом на сайте «Tag der Briefmarke.org».
- ↑ Նամականիշի օրուան նուիրուած ֆրանսական առաջին նամականիշը թողա1944-ին: Տես «История праздника почтовой марки» Archived 2007-06-13 at the Wayback Machine. հոդվածը «Comte de Lavalette» Archived 2007-06-13 at the Wayback Machine. կայքում(ֆր.):
- ↑ См., например, конверт со спецгашением «День коллекционера», которое осуществлялось 25 мая 1958 года в Москве.
- ↑ «Голубиная почта» Archived 2017-10-06 at the Wayback Machine. — глава из электронной книги «Мир филателии» Archived 2012-12-14 at the Wayback Machine. В. А. Новосёлова (Смоленск) на сайте Союза филателистов России «Мир м@рок» Archived 2013-03-02 at the Wayback Machine. (о «Неделе почтовой марки» в Новой Зеландии).
- ↑ В почтовых окнах мира. Внеевропейские страны. Япония // Филателия СССР. — 1975. — № 11. — С. 39. — (Рубрика: Справочный стол).
- ↑ Левитас И. Я. С марками в страну знаний: (Заметки о почте и филателии). — К.: Реклама, 1987. — С. 35. — 256 с.
Գրականութիւն
Խմբագրել- День почтовой марки и коллекционера // Филателия СССР. — 1972. — № 8.
- День почтовой марки // Большой филателистический словарь / Н. И. Владинец, Л. И. Ильичёв, И. Я. Левитас, П. Ф. Мазур, И. Н. Меркулов, И. А. Моросанов, Ю. К. Мякота, С. А. Панасян, Ю. М. Рудников, М. Б. Слуцкий, В. А. Якобс; под общ. ред. Н. И. Владинца и В. А. Якобса. — М.: Радио и связь, 1988. — С. 72. — 320 с. — 40 000 экз.
- Wacinski A. K. Stamp Day: a great international philatelic observance // The American Philatelist. — 1983. — Vol. 97. — No. 3. — P. 215—221.(անգլերէն)
Ծանօթագրութիւններ
Խմբագրել
Արտաքին յղումներ
Խմբագրել- Сайт общества по изучению Дня почтовой марки (Германия)(գերմ.)
- «Der Tag der Briefmarke in Deutschland — eine Idee und ihre Entwicklung im Zeitraffer dargestellt» Archived 2008-02-11 at the Wayback Machine. — статья Райнера Вышомирского (գերմաներէն՝ Reiner Wyszomirski) о Дне почтовой марки на сайте филателистического общества Рёдельхайма Archived 2008-09-15 at the Wayback Machine. (Կաղապար:Lang-de2, Германия)(գերմ.)
- «История праздника почтовой марки» Archived 2007-06-13 at the Wayback Machine. — статья о традициях Дня почтовой марки во Франции на сайте «Comte de Lavalette» Archived 2007-06-13 at the Wayback Machine.(ֆր.)
- «День почтовой марки 2002 года в Лиссе» — описание выпуска почтовой марки Швейцарии на сайте «Filahome-Stamps.com» (Нидерланды)(անգլերէն)
|
Ուիքիպահեստ նախագիծի Նամականիշի Օր ստորոգութեան մէջ կրնաք գտնել յաւելեալ պատկերազարդում այս նիւթի վերաբերեալ։ |
Մէջբերման սխալ՝ <ref> tags exist for a group named "Ն.", but no corresponding <references group="Ն."/> tag was found